Ανανέωση των αφηγήσεων για την κλιματική αλλαγή στην περιοχή Γκραν Τσάκο της Βολιβίας
Το καταφύγιο Ñembi Guasu μετά από πυρκαγιά. Φωτογραφία του Juan de Dios Garay για το Fundación Nativa. Αναδημοσίευση με άδεια.
Οι ξηρασίες, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και η αποψίλωση των δασών είναι μερικές μόνο από τις περιβαλλοντικές πιέσεις, που πλήττουν την περιοχή Γκραν Τσάκο της Βολιβίας. Ωστόσο, σύμφωνα με αυτούς που πλήττονται από αυτές τις πραγματικότητες επί τόπου, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αγνοούν αυτά τα ζητήματα, εκτός εάν υπάρχουν καταστροφικές συνέπειες, όπως οι πυρκαγιές που έχουν καταστρέψει την περιοχή τα τελευταία χρόνια. Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, λένε άνθρωποι από τις πληγείσες περιοχές, χάνουν επίσης σημαντικές πτυχές της ιστορίας.
Ένα βασικό συστατικό που λείπει από τα ρεπορτάζ των μέσων ενημέρωσης είναι η προοπτική των τοπικών πληθυσμών, ιδίως των ιθαγενών και άλλων αγροτικών κοινοτήτων, καθώς και των γυναικών, οι οποίες τείνουν να επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών. Η συμπερίληψη των τοπικών προοπτικών ή η παροχή χώρου στους ντόπιους για να συνεισφέρουν τις ιστορίες τους επιτρέπει στα μέσα ενημέρωσης να αναδιαμορφώσουν τις υπάρχουσες αφηγήσεις και να προωθήούν μια βαθύτερη κατανόηση των συνεπειών της περιβαλλοντικής ζημίας και της κλιματικής αλλαγής και των μέτρων, που απαιτούνται για τον μετριασμό αυτών των συνεπειών.
Το Γκραν Τσάκο, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική Βολιβία, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης οικολογικής περιοχής, ή βιότοπου, που εκτείνεται σε περίπου 750.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα σε τέσσερις χώρες. Αραιοκατοικημένη και γεωγραφικά απομακρυσμένη από τα περισσότερα μεγάλα αστικά κέντρα, το μεγαλύτερο μέρος των όσων γνωρίζει το κοινό για την περιοχή φιλτράρεται μέσα από σπάνιες καλύψεις των μέσων ενημέρωσης, που εστιάζουν κυρίως σε καταστροφές όπως οι πυρκαγιές. Λιγότερο γνωστή είναι η οικολογική σημασία και η εκπληκτική βιοποικιλότητα της περιοχής, η οποία αριθμεί περίπου 3.400 είδη φυτών και εκατοντάδες είδη πτηνών, θηλαστικών, ερπετών και αμφιβίων. Το δεύτερο μεγαλύτερο δάσος της ηπείρου απειλείται καθημερινά από τον ανθρώπινο οικισμό και τα κακώς σχεδιασμένα κτηνοτροφικά και αγροτοβιομηχανικά έργα, καθώς και από τις επιπτώσεις αυτών των δραστηριοτήτων στη ζωή των τοπικών πληθυσμών. Μία μελέτη του 2020 από το Global Change Biology Journal διαπίστωσε ότι, για να διατηρηθεί επαρκώς αυτή η βιοποικιλότητα, το 23% του βιότοπου θα πρέπει να προστατεύεται, αλλά επί του παρόντος μόνο το 5% κατέχει αυτό το καθεστώς.
Το Γκραν Τσάκο και η αναπαράσταση στα μέσα ενημέρωσης
Εξετάζοντας ένα λεξοσύννεφο, που δημιουργήθηκε από μια συλλογή βολιβιανών διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης από την πλατφόρμα Media Cloud, μπορεί κανείς να διακρίνει μοτίβα στον τρόπο, με τον οποίο συζητείται η περιοχή. Το λεξοσύννεφο που ακολουθεί, για παράδειγμα, το οποίο δημιουργήθηκε από την αναζήτηση του όρου “Gran Chaco” κατά τη διάρκεια του 2021, αναδεικνύει την εστίαση των βολιβιανών μέσων ενημέρωσης στις βιομηχανίες πετρελαίου και φυσικού αερίου, στην κατασκευή δρόμων και σε άλλα έργα ανάπτυξης υποδομών, καθώς και στο θέμα της περιφερειακής αυτονομίας. Το δείγμα αυτό περιλαμβάνει μόνο μία αναφορά σε φυσική καταστροφή: “derrumbes” (κατολισθήσεις).
Λεξοσύννεφο για τον όρο “Gran Chaco”
Καθώς πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία και ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να αναζητηθούν στην πλατφόρμα, η παραπάνω απεικόνιση δεν παρέχει μια εξαντλητική εικόνα του τρόπου, με τον οποίο τα ΜΜΕ της Βολιβίας μιλούν για το Γκραν Τσάκο, αλλά προσφέρει ένα χρήσιμο σημείο εκκίνησης για περαιτέρω συζήτηση και προβληματισμό.
Για να αποκτήσει περαιτέρω προοπτική σχετικά με τον τρόπο, με τον οποίο το κοινό και τα ΜΜΕ συζητούν τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής και του περιβάλλοντος στην περιοχή Γκραν Τσάκο, το Rising Voices πραγματοποίησε συνεντεύξεις με 26 περιφερειακούς φορείς, από τοπικούς δημοσιογράφους και επικοινωνιολόγους των ιθαγενών Γκουαρανί μέχρι προσωπικό ΜΚΟ και αξιωματούχους της τοπικής κυβέρνησης. Οι γνώσεις, που αποκτήθηκαν από τις συνεντεύξεις, παρείχαν μια κρίσιμη τοπική προοπτική για τα προβλήματα, που αντιμετωπίζει η περιοχή από μια ποικιλία απόψεων, δημιουργώντας μια πληρέστερη εικόνα των θεμάτων και του τρόπου, με τον οποίο οι άνθρωποι, που ζουν και εργάζονται στην περιοχή, τα αντιμετωπίζουν.
Μεταξύ των απόψεων και των ιδεών που εξέφρασαν οι ερωτηθέντες ήταν αφηγήσεις όπως:
- Οι Αρχές κάνουν τα στραβά μάτια στην παράνομη εγκατάσταση σε προστατευόμενες περιοχές
- Η πρόσβαση στο νερό πρέπει να αντιμετωπίζεται ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα
- Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε συχνότερες περιόδους ξηρασίας
- Οι ανεξέλεγκτες τεχνικές κοπής και καύσης αποτελούν κύρια αιτία των πυρκαγιών
Ακόμα πιο αποκαλυπτικές ήταν οι απόψεις και οι ιδέες που εξέφρασαν οι ερωτηθέντες σχετικά με τις αφηγήσεις που λείπουν ή θεωρούνται ότι λείπουν από τα μέσα ενημέρωσης σχετικά με την κλιματική αλλαγή στο Τσάκο της Βολιβίας. Ορισμένες από αυτές τις ελλείπουσες αφηγήσεις περιλαμβάνουν:
- Θα πρέπει να ακούμε τις γυναίκες περιβαλλοντικές ακτιβίστριες και τις γυναικείες συλλογικότητες, όταν αναζητούμε λύσεις για την κλιματική αλλαγή.
- Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε μαζική μετανάστευση από την ύπαιθρο στις πόλεις
- Οι αυτόχθονες κοινότητες έχουν μια μοναδική προσέγγιση για την εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της διατήρησης και της χρήσης της γης για την επιβίωση
- Η κλιματική αλλαγή απειλεί τα φαρμακευτικά φυτά, που είναι σημαντικά για τον τρόπο ζωής των αυτόχθονων κοινοτήτων
- Οι Αρχές στοχοποιούν τους μικρότερους παραγωγούς για παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και όχι τις μεγαλύτερες εταιρείες
Χαρτογράφηση πηγών μέσων ενημέρωσης
Οι πηγές, από τις οποίες οι κάτοικοι της περιοχής και άλλοι, που εργάζονται για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, λαμβάνουν πληροφορίες, είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο. Οι πηγές, που αναφέρθηκαν από τους ερωτηθέντες, περιλάμβαναν παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, ιδίως την τηλεόραση, ενημερωτικά δελτία, που δημιουργούνται και διανέμονται από ΜΚΟ, ανεξάρτητα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης, ομάδες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ομάδες εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων και άτομα με επιρροή σε τοπικό επίπεδο.
Ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, όπως το Nómadas, La Región, και La Brava, χρησιμοποιούν μεθόδους έρευνας για να αναδείξουν τα διαρθρωτικά προβλήματα, που συμβάλλουν στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Το Nómadas παρουσίασε ένα σημαντικό ρεπορτάζ σχετικά με την κατασκευή μιας μυστικής γέφυρας κοντά σε μια προστατευόμενη περιοχή, που οδήγησε στην αποψίλωση 3.000 εκταρίων. Ενημερωτικά δελτία όπως το “El Chajá” από τον οργανισμό Nativa διανέμονται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων.
Ένα μοναχικό δέντρο στέκεται σαν φοβισμένο φάντασμα στο κέντρο του άδειου οικοπέδου, όπου μέχρι πριν από λίγο υπήρχαν εκατοντάδες υγιή δέντρα.
Το Radio Santa Cruz, που εδρεύει στη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, παράγει επίσης ένα podcast, που επικεντρώνεται σε θέματα διατήρησης και ραδιοφωνικές ανακοινώσεις δημόσιας υπηρεσίας, που διατίθενται στις γλώσσες των ιθαγενών της περιοχής. Οι αυτόχθονες κοινότητες, όπως οι Γκουαρανί, οι Αγιορέο και οι Τσικιτάνο, αποτελούν το 8% του συνόλου της πολυεθνικής περιοχής Γκραν Τσάκο και χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο το κοινοτικό ραδιόφωνο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μοιραστούν το έργο τους. Δύο παραδείγματα είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός Ñande ñee και το podcast Paso a Paso con la Autonomía Charagua Iyambae που παράγονται στην αυτόνομη αυτόχθονη κοινότητα Charagua Iyambae.
Μία εφαρμογή κινητού τηλεφώνου από τη Συνεργατική Πλατφόρμα Επικοινωνίας των Υπερασπιστών του Περιβάλλοντος παρέχει ένα χώρο για την ανταλλαγή πληροφοριών, την πρόσβαση σε πόρους και έναν τρόπο για την παροχή ειδοποιήσεων σχετικά με περιβαλλοντικές παραβιάσεις.
Άτομα όπως ο Leonardo Tamburini, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης ORE, μοιράζονται συνδέσμους και σχόλια για θέματα, που αφορούν την περιοχή, όπως η μυστική γέγυρα που αναφέρεται παραπάνω, τα οποία με τη σειρά τους σχολιάζονται, κοινοποιούνται και ενισχύονται από φίλους και οπαδούς. Αυτό το βίντεο της ORE ρίχνει φως στις επιπτώσεις των πυρκαγιών στα μέλη της κοινότητας των ιθαγενών Αγιορέο, οι οποίοι έχουν απομονωθεί εθελοντικά στην περιοχή.
Δεν ήταν πάντα δυνατό να βρεθούν πληροφορίες σχετικά με την ιδιοκτησία πολλών από τα μέσα ενημέρωσης, οι οποίες θα έριχναν φως σε πιθανές προκαταλήψεις, συγκρούσεις συμφερόντων ή άλλα κίνητρα για την κοινοποίηση ή την παράλειψη απόψεων και ιδεών. Στο πλαίσιο της χαρτογράφησης των πηγών μέσων ενημέρωσης της περιοχής από το RV, διαπιστώσαμε ότι γενικά, τα ΜΜΕ, που χρηματοδοτούνται ή υποστηρίζονται από ΜΚΟ ή τοπικές κυβερνήσεις, αποδείχθηκαν πιο διαφανή, παρέχοντας στο κοινό μεγαλύτερη κατανόηση του πλαισίου.
Ευκαιρίες για συνεισφορά στη διαμόρφωση των αφηγήσεων
Υπήρξαν αυξανόμενες προσπάθειες για τη συμμετοχή ιστορικά αποκλεισμένων κοινοτήτων στη δημιουργία μέσων ενημέρωσης, πολλές από τις οποίες επικεντρώθηκαν στην παροχή σύνδεσης στο διαδίκτυο και κατάρτισης, καθώς και στην ενίσχυση του έργου των κοινοτήτων. Οι κοινότητες, που παράγουν τα δικά τους μέσα ενημέρωσης και διαδραματίζουν μεγαλύτερο ρόλο στη ζωή των πολιτών, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση της κάλυψης, που παρέχουν τα τοπικά τους μέσα ενημέρωσης.
“Είμαι από το Τσάκο, είμαι το ποτάμι, είμαι το δάσος. Η διατήρηση της γης είναι καθήκον μου. Σταματήστε την αποψίλωση των δασών”. Τοιχογραφία στο Βιλαμόντες της Βολιβίας. Φωτογραφία από τον Knorke Leaf και χρησιμοποιείται με άδεια.
Η βελτίωση της συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο είναι ένας από τους στόχους του πολυεθνικού προγράμματος Nanum: Mujeres Conectadas, το οποίο αποσκοπεί στην παροχή πρόσβασης στο διαδίκτυο για να βοηθήσει τις γυναίκες της υπαίθρου να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην εξεύρεση λύσεων για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Στο Charagua Iyambae, η Σχολή Αυτοχθόνων Δημοσιογράφων, που διαχειρίζεται η οργάνωση ORE και το Ίδρυμα Arakuaarenda, παρέχει εκπαίδευση στα ΜΜΕ για τους αυτόχθονες και αφρο-Βολιβιανούς νέους σε ολόκληρη την περιοχή. Σε συνέντευξή του στο Charagua Radio Santa Cruz, ένας από τους σπουδαστές της Σχολής, ο Briza Abapori, δήλωσε:
En nuestras comunidades hay mucha información que tiene que ser difundida; muchos comunarios no saben qué es lo que ocurre en el territorio. También la comunicación es importante en esta etapa de cambio a Autonomía.
Στις κοινότητές μας υπάρχουν πολλές πληροφορίες που πρέπει να διαδοθούν: πολλά μέλη της κοινότητας δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει στην περιοχή. Η επικοινωνία είναι επίσης σημαντική σε αυτό το στάδιο της αλλαγής προς την Αυτονομία.
Επίσης, το μέσο Muy Waso προσφέρει εκπαίδευση των πολιτών στη δημοσιογραφία σε συνεργασία με το Ίδρυμα Nativa και το Mujeres Nanum. Άλλες δραστηριότητες, όπως τα συμμετοχικά έργα τοιχογραφίας στις πόλεις Charagua, Villamontes και Puerto Quijarro, που οργανώνονται από τον καλλιτέχνη Knorke Leaf, παρέχουν επίσης δράσεις για την εισαγωγή αφηγήσεων σε περιβάλλοντα εκτός σύνδεσης.
Τέτοιες πρωτοβουλίες εκπαιδεύουν περισσότερους ανθρώπους όχι μόνο να καταναλώνουν κριτικά τις πληροφορίες, αλλά και να αμφισβητούν ενεργά λανθασμένες ή ελλιπείς ιδέες ή πληροφορίες, παρέχοντας μια πιο ολιστική εικόνα των σοβαρών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις κοινότητες αυτές.
Οι Fabiola Gutíerrez και Isapi Rua συνέβαλαν στην έρευνα και την ανάλυση αυτού του άρθρου.
Αυτό το άρθρο προέρχεται από το Rising Voices, ένα έργο του Global Voices που βοηθάει στην διάδοση των μέσων των πολιτών σε μέρη που κανονικά δεν έχουν πρόσβαση σ' αυτά. · Όλα τα άρθρα
