Εικόνα από τον χρήστη Ulviya Ali, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Πριν από μερικές εβδομάδες, έλαβα ένα ανησυχητικό μήνυμα από ακτιβιστή από το Αζερμπαϊτζάν που μου έλεγε ότι μια γυναίκα στοχοποιούνταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ως αποτέλεσμα, η οικογένειά της την κυνηγούσε και η γυναίκα αναζητούσε βοήθεια. Το περιστατικό μου θύμισε αμέτρητες άλλες περιπτώσεις, όπου μια γυναίκα παρενοχλήθηκε, κακοποιήθηκε και στοχοποιήθηκε σωματικά απλώς και μόνο επειδή ήταν γυναίκα. Αλλά και επειδή η νοοτροπία του Αζερμπαϊτζάν, όσον αφορά τις γυναίκες, το σώμα τους και την αξία τους είναι προκαθορισμένη και προαποφασισμένη μέσα σε παραδοσιακά κυρίαρχες αξίες και οπισθοδρομικές υποθέσεις.

Γιατί αποφάσισα να γράψω για αυτό; Γιατί είναι Μάρτιος. Μόλις πριν από τρεις εβδομάδες, οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Αζερμπαϊτζάν, γιόρτασαν την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (IWD) και, παρά τους αγώνες των δεκαετιών, οι γυναίκες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν ανισότητες, παρενόχληση και κακοποίηση. Ανεξάρτητα από την ηλικία, το επάγγελμα ή την ιδιότητα, η ζωή μιας γυναίκας περιορίζεται στο σώμα της, στην αξία και στο σχήμα της. Η αξιοπρέπεια και η ιδιωτικότητά της δεν είναι σεβαστές και η πατριαρχική, φαλλοκρατική νοοτροπία του Αζερμπαϊτζάν το υποστηρίζει.

Οι άνδρες του Αζερμπαϊτζάν θεωρούν καθήκον τους να βάλουν μια γυναίκα στη θέση της, ντροπιάζοντάς την εντός και εκτός διαδικτύου. Η νοοτροπία του Αζερμπαϊτζάν υποστηρίζει την παραδοσιακή «ρήση» ότι η θέση μιας γυναίκας είναι στην κουζίνα, μέσα στα όρια του σπιτιού, όπου συχνά οι γυναίκες αντιμετωπίζουν βία και κακοποίηση και τις εκμεταλλεύονται, επειδή είναι φτηνό εργατικό δυναμικό. Όχι, στην πραγματικότητα, η ζωή τους είναι φτηνή, και για όσους ακολουθούν αυτή την «ρήση», τι ανάγκες μπορεί να έχει, άλλωστε, μια γυναίκα; Ο μοναδικός της σκοπός είναι να φροντίζει, να παρέχει και να μεγαλώνει παιδιά. Παιδιά που πιθανότατα θα γίνουν γυναίκες, που διαμορφώνονται από τις ιστορίες των κακοποιημένων και φιμωμένων μητέρων τους μεταφέροντας το τραύμα στην επόμενη γενιά. Ξανά και ξανά.

Στο Αζερμπαϊτζάν, αυτή η στενόμυαλη νοοτροπία ενδιαφέρεται περισσότερο για τα εσώρουχα, το σώμα και την οικεία ζωή μιας γυναίκας παρά για τις επιτυχίες, τα επιτεύγματα και το μυαλό της.

Δυστυχώς, αυτό δεν είναι σύνηθες μόνο μεταξύ των κανονικών ανδρών, αλλά και της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν, η οποία πολύ συχνά θεωρεί τις γυναίκες ως εργαλείο: είτε για να απειλήσει ένα πολιτικά ενεργό, συχνά άνδρα, μέλος της οικογένειας, να εκφοβίσει και να φιμώσει τις ίδιες τις γυναίκες, όταν οι ίδιες είναι πολιτικά ενεργές, ή δημοσιογράφους, ή υπέρμαχους δικαιωμάτων ή ακόμα και να γεμίσουν κάλπες.

Όταν η κυβέρνηση ήθελε να εκφοβίσει έναν πολιτικό ηγέτη, τον Jamil Hasanli, χρησιμοποίησε την κόρη του, Gunel Hasanli, απειλώντας τον πολιτικό ηγέτη να διαδώσει βίντεο προσωπικών στιγμών της κόρης του, που γυρίστηκαν κρυφά στο σπίτι της.

Για όσους γνωρίζουν την εκβιαστική εκστρατεία του κράτους του Αζερμπαϊτζάν που στοχεύει επικριτές, έρχεται στο μυαλό η ιστορία μιας συγκεκριμένης δημοσιογράφου, της Khadija Ismayilova, που εκβιάστηκε με αυτόν τον τρόπο.

Μια παρόμοια μέθοδος εκφοβισμού χρησιμοποιήθηκε για να στοχοποιηθεί ένας εξόριστος blogger, ο Mahammad Mirzali, η αδερφή του οποίου ήταν στόχος μιας διαδικτυακής εκστρατείας παρενόχλησης.

Η νομοθεσία του Αζερμπαϊτζάν δεν περιέχει κανένα τιμωρητικό μέτρο για σωματική ή διαδικτυακή κακοποίηση και παρενόχληση κατά των γυναικών.

Τον Μάρτιο του 2021, πολλές ομάδες στην εφαρμογή Telegram μοιράστηκαν ταινίες σεξ και γυμνές φωτογραφίες γυναικών από το Αζερμπαϊτζάν, ανάμεσά τους δημοσιογράφων, όπως η Fatima Movlamli, και ακτιβιστών πολιτών, όπως η Narmin Shahmarzade.

Σε μια πρόσφατη συνέντευξη στη Φωνή της Αμερικής (Voice of America), η Shahmarzade εξήγησε πώς τα γυναικεία εσώρουχα ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο κατά τη διάρκεια των εκλογών. «Κατά τη διάρκεια των εκλογών, τα σουτιέν είναι χρήσιμα για το γέμισμα των ψηφοδελτίων», εξήγησε. Αναφερόταν σε έναν κοινό μηχανισμό εκλογικής νοθείας, που χρησιμοποιείται στο Αζερμπαϊτζάν, όπου οι εκπρόσωποι της εκλογικής επιτροπής βάζουν προεγγεγραμμένα ψηφοδέλτια στο σουτιέν ή κάτω από τα ρούχα τους, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούν για να γεμίσουν τις κάλπες. «Και όταν [η κυβέρνηση] κυνηγά έναν πολιτικό αντίπαλο, καταφεύγει σε μεθόδους όπως η έκθεση της ιδιωτικής ζωής μιας γυναίκας, συμπεριλαμβανομένου του τι κάνει στην κρεβατοκάμαρά της». Αυτό δείχνει ότι «[οι Αρχές] έθεσαν εν γνώσει τους τη ζωή των γυναικών σε κίνδυνο», είπε η Shahmarzade.

Μια άλλη φεμινίστρια-ακτιβίστρια, η Gulnara Mehdiyeva, είπε στη Φωνή της Αμερικής σε συνέντευξή της ενόψει της πορείας για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: “Σε κάθε σπίτι, μια γυναίκα διαχειρίζεται τα οικονομικά του σπιτιού. Είναι αυτή που αποφασίζει πώς θα δαπανηθεί ο μισθός που φέρνει ο σύζυγος στο σπίτι. Και όταν αποτυγχάνει, αντιμετωπίζει συχνά βία. Και έτσι, η φτώχεια επηρεάζει τις γυναίκες”.

Εκτός από τη φτώχεια, υπάρχει επίσης σημαντικό κενό στις ευκαιρίες απασχόλησης. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Anti-Discrimination Centre Memorial, μιας οργάνωσης που εστιάζει στην «προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και ευάλωτων ομάδων και στην αντίθεση στον ρατσισμό, τον σεξισμό, την ομοφοβία και την ξενοφοβία στην πρώην Σοβιετική Ένωση», το Αζερμπαϊτζάν είναι ο ηγέτης στον «κατάλογο των περιορισμών στη γυναικεία εργασία στην περιοχή – από το 1999 υπάρχουν 678 είδη εργασίας σε 38 βιομηχανίες που απαγορεύονται».

Παρά την απαγόρευση από τις τοπικές Αρχές και την έντονη αστυνομική παρουσία, η συλλογικότητα του φεμινιστικού κινήματος προχώρησε στην ετήσια πορεία με το πανό «Θέλουμε να ζήσουμε».

Yet another 8 March event in Baku, as expected, the paranoid government of Azerbaijan sent an army of police officers. https://t.co/A87rmaxGZc

— Cavid Ağa (Pronounced with J) (@cavidaga) March 8, 2023

Ακόμη μια εκδήλωση στις 8 Μαρτίου στο Μπακού, όπως ήταν αναμενόμενο, η παρανοϊκή κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν έστειλε στρατό αστυνομικών. https://t.co/A87rmaxGZc

Azerbaijani feminists marching through the central square of Baku now with their rallying cry “We want to live!” – drawing attention to the high femicide rate and pervasive social problems facing women. #IWD2023 pic.twitter.com/wLBLSVBghb

— Najmin Kamilsoy (@necminkamil) March 8, 2023

Οι φεμινίστριες του Αζερμπαϊτζάν περνούν τώρα στην κεντρική πλατεία του Μπακού με την κραυγή τους “Θέλουμε να ζήσουμε!” – εφιστώντας την προσοχή στο υψηλό ποσοστό γυναικοκτονίας και τα διάχυτα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες.

Η συλλογικότητα και οι συμμετέχουσες στην πορεία θέλησαν να ρίξουν φως στις καθημερινές προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο Αζερμπαϊτζάν, καθώς και στη βία. Αυτό αποτυπώθηκε στη δήλωσή τους. Σύμφωνα με τη δήλωση, μόνο τον Φεβρουάριο του 2023, τουλάχιστον 11 γυναίκες σκοτώθηκαν ως αποτέλεσμα βίας και κακοποίησης. «Οι γυναίκες υποβάλλονται συστηματικά σε άλλες μορφές βίας από τους πατριαρχικούς θεσμούς – το κράτος, την οικογένεια και την κοινωνία. Συχνά η βία εμφανίζεται μπροστά σε μικρά παιδιά, επιπλέον, τα ίδια μετατρέπονται σε αντικείμενα βίας», αναφέρεται στην ανακοίνωση.

«Θέλουμε να ζήσουμε χωρίς φόβο δολοφονίας και βίας, χωρίς να ζούμε στη φτώχεια, χωρίς να γινόμαστε όργανο πολιτικής εκδίκησης».

Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο, διαψεύδει κάθε ισχυρισμό ότι η χώρα στερείται ισότητας των φύλων και υποστηρίζει ότι τα δικαιώματα των γυναικών προστατεύονται. Η χώρα δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το οποίο είναι κάτι που το κράτος οφείλει να κάνει, όπως οι φεμινίστριες-ακτιβίστριες υποστήριζαν τα τελευταία χρόνια. Η υπάρχουσα νομοθεσία του έθνους επίσης δεν παρέχει επαρκείς μηχανισμούς προστασίας για τα θύματα κακοποίησης, παρενόχλησης και βίας. Το κράτος δεν έχει λάβει ακόμη σημαντικά μέτρα για την καταπολέμηση της διχαστικής και ακμάζουσας νοοτροπίας απέναντι στις γυναίκες.

Η φεμινιστική συλλογικότητα οργανώνεται ενεργά από το 2019. Εκείνη τη χρονιά, η ομάδα διοργάνωσε την πρώτη Πορεία για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου. Έκτοτε, έχουν πραγματοποιήσει συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες ζητώντας λογοδοσία, δικαιοσύνη και καλύτερη προστασία των γυναικών. Άλλες εκστρατείες που οργανώνονται από φεμινίστριες απαιτούν διεξοδικές έρευνες για εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά των γυναικών. Τον Φεβρουάριο του 2021, αρκετές ακτιβίστριες οργάνωσαν μια διαμαρτυρία με θέμα «Η γυναικοκτονία είναι πολιτική». Η διαμαρτυρία διοργανώθηκε έξω από ένα κυβερνητικό κτίριο και ζητούσε έρευνα για τις περιπτώσεις βάναυσας δολοφονίας γυναικών και κατήγγειλε την Κρατική Επιτροπή Οικογένειας, Γυναικών και Παιδιών της χώρας για την αδράνειά της. Η αστυνομία επενέβη, εμποδίζοντας φεμινιστές/φεμινίστριες να συγκεντρωθούν στην περιοχή.

Όλα αυτά με αφήνουν να σκεφτώ ποια εξουσία έχουν οι άνδρες στις γυναίκες, όχι μόνο στο Αζερμπαϊτζάν και σε όλο τον κόσμο, όπου οι γυναίκες συχνά φιμώνονται, παραγκωνίζονται και αφήνονται στην τύχη τους όταν αντιμετωπίζουν ανισότητες και άλλα προβλήματα; Δεν έχω βρει ακόμα την απάντηση. Αλλά νιώθω δέος για όλες τις γυναίκες εκεί έξω, που παλεύουν παρ’ όλα αυτά και αναγκάζουν άλλες να αρχίσουν να αλλάζουν τις αντιλήψεις τους για τις γυναίκες, το ρόλο και τη θέση τους στην κοινωνία.