Ένα χάλκινο άγαλμα που απεικονίζει τον Μιζούκι Σιγκέρου με μερικά από τα δημιουργήματά του στην πόλη Σακαϊμινάτο της επαρχίας Τότορι. Πηγή: Wikipedia
Ένα είδωλο της ποπ κουλτούρας έφυγε από τη ζωή. Σε ηλικία 93 ετών απεβίωσε στις 30 Νοεμβρίου 2015 ο γνωστός λαογράφος και
καλλιτέχνης ιαπωνικών κόμικ μάνγκα Μιζούκι Σιγκέρου (水木しげる). Ο Μιζούκι αποτελούσε, από πολλές απόψεις, σύμβολο του ειρηνισμού και της ανθρωπιάς της μεταπολεμικής Ιαπωνίας.
Ως βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Μιζούκι υπηρέτησε στον Αυτοκρατορικό Ιαπωνικό Στρατό με βάση το νησί της Νέας
Βρετανίας στην Παπούα Νέα Γουινέα.
Τα φρικτά βιώματά του στο νησί κατά τη διάρκεια του πολέμου, τα οποία μάλιστα κατέγραψε σε μερικά από τα βιβλία του, που είναι διαθέσιμα και στα αγγλικά, δεν έπαψαν να ασκούν επιρροή στο έργο του για το υπόλοιπο της ζωής του. Στα βιώματα αυτά περιλαμβάνεται τόσο η απώλεια του χεριού του, όσο και η φροντίδα που δέχτηκε στη συνέχεια από τους κατοίκους του νησιού.
Αφού κατόρθωσε να βγει ζωντανός από τον πόλεμο και απολύθηκε από τον στρατό το 1945, ο πλέον μονόχειρας Μιζούκι επιχείρησε, όπως και εκατομμύρια άλλοι στρατιώτες που επέστρεφαν από τον πόλεμο, να βρει έναν τρόπο να βγάλει τα προς το ζην στην αγροτική επαρχία Τότορι. Θα εξελισσόταν λίγα χρόνια αργότερα σε συγγραφέα μπεστ σέλερ, εκδίδοντας εκατοντάδες βιβλία.
Κατά τη διάρκεια της μακροχρόνιας σταδιοδρομίας του, ο Μιζούκι Σιγκέρου εξέδωσε εκατοντάδες βιβλία. Όλα του τα έργα εξερευνούν την ιαπωνική λαογραφία και τη λαϊκή παράδοση, τις οποίες μάλιστα και αναμειγνύει μερικές φορές μεταξύ τους με τη μορφή σκίτσων. Φωτογραφία από τον Nevin Thompson.
Αντλώντας έμπνευση από το Non Non Ba και άλλες πηγές, ο Μιζούκι Σιγκέρου ξεκίνησε να ζωγραφίζει πολύχρωμες εικόνες παραδοσιακών ιαπωνικών γιοκάι (λαογραφικών τεράτων). Ωστόσο, επιθυμούσε να αποτυπώσει πιστά τις μοναδικές παραδόσεις, που
χαρακτήριζαν την καθημερινότητα ανθρώπων, που προέρχονταν από απόκρυφες περιοχές της Ιαπωνίας.
Παραδοσιακή απεικόνιση του μυθικού πνεύματος Γκασαντοκούρο. Σκοπός της ζωής του Μιζούκι ήταν τόσο η έρευνα των γιοκάι, δηλαδή των μυθικών πνευμάτων, τεράτων και των ψυχών της ιαπωνικής μυθολογίας,
όσο και η καταγραφή της προέλευσής τους. Πηγή: Wikipedia.
Ο Μιζούκι έγινε αρχικά γνωστός ως ψυχαγωγός. Ωστόσο, οι γνώσεις του και η βαθιά κατανόηση, που έδειχνε για τη ζωή του «απλού λαού της Ιαπωνίας», οδηγούσαν ορισμένες φορές στη σύγκρισή του με τον πρωτοπόρο Ιάπωνα λαογράφο Γιαναγκίτα Κούνιο.
Όπως και ο Μιζούκι, έτσι και ο Γιαναγκίτα απέφευγε επίσης τη χρήση σοβινιστικών σχημάτων λόγου, τα οποία θα δημιουργούσαν στερεοτυπικές εικόνες για την Ιαπωνία ως έναν ομοιογενή πολιτισμό και έθνος. Αντ’ αυτού, αμφότεροι επέλεξαν να επικεντρωθούν στην περιγραφή των μοναδικών πρακτικών, αντιλήψεων και συστημάτων πεποιθήσεων από διάφορες περιοχές της Ιαπωνίας.
Ο Μιζούκι Σιγκέρου είναι ίσως πιο γνωστός ως ο δημιουργός της μακρόχρονης σειράς μάνγκα αλλά και κινουμένων σχεδίων άνιμε με τίτλο Ge Ge no Kitaro, η οποία αφηγείται τις περιπέτειες ενός μονόφθαλμου αγοριού-φαντάσματος και του νεκρού πατέρα του, ο οποίος μετενσαρκώνεται ως βολβός ματιού.
衝撃だ… 鬼太郎を生んでくれてありがとう。水木先生。 また水木しげるロードいきます。 ご冥福をお祈りします。 pic.twitter.com/dqXt4dBqdk
— M!Ho (@miho8516) November 30, 2015
Πόσο σοκαριστικό…Mizuki-sensei, σε ευχαριστώ που δημιούργησες το Ge Ge Ge no Kitaro. Θα ξανακάνω σύντομα μία
βόλτα στην οδό Mizuki Shigeru. Αναπαύσου εν ειρήνη.
Έχοντας στο πλάι του τα πνεύματα γιοκάι, ο νεαρός Kitaro πολεμά διάφορα τέρατα και δαίμονες της ιαπωνικής και δυτικής λαογραφίας.
Η εν λόγω σειρά μάνγκα έχει αποκτήσει τόσο μεγάλη δημοτικότητα, που η γενέτειρα του Μιζούκι, η μικρή παραθαλάσσια πόλη
Σακαϊμινάτο, αποφάσισε να τιμήσει τη σειρά αλλά και τον δημιουργό της, ονομάζοντας μία ολόκληρη οδό «Mizuki Shigeru». Η οδός αποτελεί πλέον δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο και απέχει περίπου τρεις ώρες από την Οσάκα στη δυτική Ιαπωνία.
Μία ζωή, επηρεασμένη από τον κόσμο των πνευμάτων
Ο Μιζούκι Σιγκέρου (γεν. Mura Shigeru) γεννήθηκε στην αγροτική επαρχία Τότορι σε μία μικρή παραθαλάσσια πόλη και συγκεκριμένα στο Σακαϊμινάτο, που βρέχεται από την Ιαπωνική Θάλασσα.
Λιγότερο από εκατό χρόνια νωρίτερα, η Ιαπωνία είχε ξεκινήσει να είναι πιο ανοιχτή απέναντι στη Δύση, διατηρώντας παρόλα
αυτά ζωντανές πολλές παλιές της παραδόσεις.
ホームセンターで買ってきた寄せ植え用ミニ観葉植物を「美しいね･･･」と愛でる水木しげる。森の精のような1枚になりました！ pic.twitter.com/sOeuVzIJ6f
— 水木プロダクション (@mizukipro) September 30, 2015
Ο Μιζούκι Σιγκέρου αγόρασε μερικές μικρές γλάστρες με φυτά από την τοπική αγορά: «Δεν είναι πανέμορφα; Νιώθω λες και το πνεύμα του δάσους βρίσκεται εδώ [στο γραφείο μου].»
Ο Μιζούκι είχε γράψει ότι το έντονο ενδιαφέρον του για τον ιαπωνικό κόσμο των πνευμάτων το αφύπνισαν οι συζητήσεις του με μια ηλικιωμένη γυναίκα, γνωστή στην περιοχή ως Non Non Ba (のんのん婆), της οποίας η οικογένεια πιθανότατα συνδέεται με την τοπική παγανιστική σιντοϊστική κοινότητα, γνωστή και ως Non Non.
Shigeru Mizuki: Non Non Jinsei (Αυτοβιογραφία). Άδεια: CC BY-SA 2.5.
Από εκεί και ύστερα, ο Μιζούκι Σιγκέρου θα αφιέρωνε το υπόλοιπο της ζωής του στην εξερεύνηση λαϊκών εθίμων και πεποιθήσεων σε όλη την Ιαπωνία δίνοντας μάλιστα σε μια από τις πολλές βιογραφίες του τον τίτλο «A Non-Non Life».
Αν και η φράση «Νon Νon» μπορεί στην καθομιλουμένη να έχει τη σημασία του «άσκοπου» ή ακόμα και του «μεθυσμένου», είναι εμφανές πως ο Μιζούκι αισθανόταν στενά συνδεδεμένος τόσο με τον ιαπωνικό πνευματικό κόσμο, όσο και με τον απλό λαό και τις κοινότητες, οι οποίες τείνουν συχνά να ξεχνιούνται ή να περνούν απαρατήρητες από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Ο Σιγκέρου πάει στον πόλεμο
Ο Μιζούκι Σιγκέρου και ο πατέρας του το 1943. Πηγή:Wikimedia.
Αφού έχασε το χέρι του, ενώ υπηρετούσε στο νησί της Νέας Βρετανίας στην Παπούα Νέα Γουινέα, ο Μιζούκι βίωσε τη γενναιοδωρία των ντόπιων, οι οποίοι παρείχαν φαγητό και καταφύγιο στα στρατεύματα κατοχής.
Καθώς δεχόταν τη φροντίδα τους, ο Μιζούκι ανακάλυψε προς έκπληξή του πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις πεποιθήσεις των ανιμιστών του λαού Τάου στη Νέα Βρετανία και στη λαϊκή παράδοση και το πάνθεο των γιοκάι της αγροτικής και περιφερειακής
Ιαπωνίας.
Χάρη στη μεγάλη επιτυχία που γνώρισε ο Μιζούκι ως καλλιτέχνης μάνγκα, αφηγητής ιστοριών και πολιτισμικό είδωλο, θα μπορούσε σήμερα να ειπωθεί ότι ο πολιτισμός της Μελανησίας συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη της μεταπολεμικής ιαπωνικής ποπ κουλτούρας.
Η καταγραφή των ιαπωνικών φρικαλεοτήτων του πολέμου
Αν και ο Μιζούκι Σιγκέρου είναι κυρίως γνωστός για τον μυστηριώδη και συχνά σουρεαλιστικό τρόπο απεικόνισης του ιαπωνικού πνευματικού κόσμου, ο καλλιτέχνης έχει επίσης καταγράψει με πολύ κόπο την ιστορία της περιόδου Σόουα στην Ιαπωνία, η οποία διήρκεσε από το 1926 έως το 1989.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου Σόουα, έλαβαν χώρα πολλά δραματικά γεγονότα. Τα γεγονότα αυτά περιλαμβάνουν την εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα και τον Νότιο Ειρηνικό, τον πόλεμο εναντίων των ΗΠΑ και άλλων χωρών καθώς και την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας το 1945.
Παρά τη «θαυματουργή» ανάκαμψη και αποκατάσταση της Ιαπωνίας μετά τον πόλεμο, ο Μιζούκι Σιγκέρου απαθανάτισε και
υπενθύμισε στον κόσμο μέσα από τα μάνγκα του τα βιώματα του λαού της Ιαπωνίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Η σειρά βιβλίων του με τίτλο «Showa: A History of Japan» αποτελείται από τέσσερις τόμους, έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και
εκδόθηκε από τον καναδικό εκδοτικό οίκο Drawn & Quarterly. Η εν λόγω σειρά περιλαμβάνει όχι μόνο τις φρικαλεότητες που βίωσε ο ίδιος κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά και τις βιαιοπραγίες των Ιαπώνων στρατιωτών στην Κορέα (η οποία αποτελούσε ιαπωνική αποικία μέχρι το 1945), στην Κίνα και σε άλλες χώρες.
Πολλοί μεταπολεμικοί νεοσυντηρητικοί, όπως ο Kobayashi Yoshinori, δημιούργησαν επίσης μάνγκα, στα οποία παρουσιαζόταν μία πιο ρεβιζιονιστική σκοπιά των πράξεων της Ιαπωνίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ωστόσο, κανένας από αυτούς δεν γνώρισε τον βαθμό επιτυχίας του Μιζούκι Σιγκέρου, ο οποίος ενσάρκωσε μέσα από τους χαρακτήρες των μάνγκα του την ανθρωπιστική και ειρηνιστική κοσμοθεωρία του. Τους χαρακτήρες του Μιζούκι μπορεί κανείς να τους συναντήσει παντού, από κινηματογραφικές ταινίες μέχρι και σε
σχέδια νυχιών.
鬼太郎ネイル、前にしたよなぁ。 これして水木しげるロード歩き回ったり水木しげる記念館行ったり…はぁ…_:(´ཀ`」 ∠):_ pic.twitter.com/yyzYLDtbKz
— ゆか (@yuka071009) December 4, 2015
Ιδού τα τεχνητά μου νύχια, ζωγραφισμένα με σχέδια εμπνευσμένα από το Ge Ge no Kitaro. Θα τα βάλω και θα περπατήσω κατά μήκος της οδού Mizuki Shigeru καθώς πάω στο μουσείο.
Τον θάνατο του Mizuki στις 30 Νοεμβρίου ακολούθησαν δεκάδες αναρτήσεις πένθους.
あぁ水木しげる先生…子供の頃から、先生の素敵な作品に出会えたことを、あらためて感謝しています。先生がよく仰っていらした「人は幾つになっても、お勉強できるし、また、おりこうさんになれるんだよ」という言葉を忘れません。でも、淋しいです。ありがとうございました。愛と感謝を込めて。合掌。
— 金丸淳一 voice actor (@junichisonic) November 30, 2015
Αχ, Mizuki Shigeru-Sensei, ήμουν ακόμα παιδί όταν ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τα σπουδαία δημιουργήματά σου. Θυμήθηκα για ακόμα μία φορά πόσο σε εκτιμώ. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια σου: «Όσο μεγάλος και αν είναι κανείς, ποτέ δεν σταματάμε να μαθαίνουμε και να έχουμε την ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι». Η είδηση του θανάτου σου με λύπησε βαθιά. Σε ευχαριστώ πολύ για όλα. Στέλνω απλά την αγάπη μου και την βαθύτατη εκτίμησή μου.
Ένας γνωστός σκιτσογράφος μοιράστηκε επίσης τις δικές του σκέψεις για το θάνατο του Μιζούκι με τους ακολούθους του στο
Twitter:
水木しげるさんの話で印象に残っている話がありました。戦争中真っ暗なジャングルをさまよっていたら突然大きな壁にぶつかり、ゆく手を遮られ、そのまま倒れて眠ってしまったそうです。目が覚めるとあったはずの大きな壁はなくなっていて、目の前に見えたのは海へと連なる断崖絶壁だったと。続く
— ぽにお (@nishiponi) December 2, 2015
1/2 Ο Μιζούκι είπε κάποτε μία ιστορία, που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Είχε πει, ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου βρισκόταν σε μια κατάμαυρη ζούγκλα, όταν ξαφνικά έπεσε πάνω σε ένα τοίχος. Το τοίχος του έκλεισε τον δρόμο και εκείνος έπεσε στο έδαφος, όπου και αποκοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε ξανά, το τοίχος είχε εξαφανιστεί και εκείνος βρισκόταν στο χείλος ενός γκρεμού πάνω από τη θάλασσα.
水木さんはそれを妖怪ぬりかべに助けられたのだと言っていました。妖怪見たことはないですが私もいると思います。その方が世界がもっと面白く感じますよね★水木しげるさんご冥福をお祈りいたします。自分はちなみに一反もめんが一番好きです pic.twitter.com/faAeVE4g6O
— ぽにお (@nishiponi) December 2, 2015
2/2 Ο Μιζούκι υποστήριζε ότι αυτό το τοίχος ήταν ένα πνεύμα γνωστό ως Nurikabe, το οποίο του έσωσε τη ζωή. Αν και δεν έχω δει ποτέ φάντασμα, ειλικρινά πιστεύω ότι ο Μιζούκι συνάντησε κάτι εκείνη τη μέρα στη ζούγκλα. Τέτοιου είδους σκέψεις κάνουν τον κόσμο να φαντάζει πιο ενδιαφέροντα, έτσι δεν είναι; – Ας αναπαυθεί εν ειρήνη ο Μιζούκι Σιγκέρου. Προσωπικά, ο γαπημένος μου χαρακτήρας του ήταν πάντα ο Ittan-Momen.
Ένας ακόμη χρήστης του Twitter ανάρτησε μερικά λόγια του Μιζούκι Σιγκέρου, που αποτελούν πηγή έμπνευσης:
自分の好きなことをやる。 そのために 人は生まれてきたのだ。 （by 水木しげる） pic.twitter.com/aN6Gfit69P
— でらっくす (@macchan358) December 5, 2015
Κάνε αυτό που θες να κάνεις. Αυτός είναι ο λόγος που γεννιόμαστε.
Εάν ενδιαφέρεστε να μάθετε περισσότερα για τον Μιζούκι Σιγκέρου, μπορείτε να ανατρέξετε στις πολυάριθμες μεταφράσεις των έργων του από τον εκδοτικό οίκο Drawn & Quarterly Press.
