Gunter Demnig platziert den ersten Stolperstein in Timișoara. Foto von ©anouklederle

23 Μαΐου και ώρα 5 το απόγευμα, παρουσία του Γερμανού καλλιτέχνη Gunter Demnig, ο πρώτος λίθος μνήμης της Ρουμανίας τοποθετήθηκε μπροστά από το σπίτι στον αριθμό 8 στην Piața Romanilor (Ρωμαϊκή Πλατεία) στην συνοικία Φάμπρικ της Τιμισοάρα.

Ένας “λίθος μνήμης” κόβει τον ρυθμό βαδίσματος των ανθρώπων και τραβάει την
προσοχή τους πάνω του. Αυτές οι «πέτρες» είναι ένα έργο του καλλιτέχνη Gunter Demnig. Η επάνω πλευρά τους είναι καλυμμένη με ένα στρώμα ορείχαλκου. Τοποθετούνται στο έδαφος, στη μέση του πεζοδρομίου, μπροστά από το τελευταίο σπίτι ενός θύματος της ναζιστικής εποχής.

Μια ομάδα νέων Ρουμάνων και Γερμανών πήρε την πρωτοβουλία τοποθέτησης
των λίθων στην Τιμισοάρα. Το εγχείρημα “Istoria altfel” (Μια άλλη Ιστορία) γεννήθηκε το καλοκαίρι του 2013. Τα μέλη της ομάδας έκαναν έρευνα σε εθνικά και περιφερειακά αρχεία. Μίλησαν με ανθρώπους και επισκέφθηκαν τις συναγωγές και το εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης. Ήθελαν να αποτυπώσουν κάτι από το «έργο μνήμης», που ήταν τόσο σημαντικό για αυτούς, και γι’ αυτό κινηματογράφησαν όλη την ερευνητική τους προσπάθεια. Με την υποστήριξη επαγγελματιών και τοπικών εταίρων, είκοσι ώρες υλικού μετατράπηκαν σε ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, κάτι παραπάνω από είκοσι λεπτά.

Piata Romanilor 8, Τιμισοάρα. Φωτογραφία: ©anouklederle

Εξετάζοντας την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας στη Ρουμανία, καταλαβαίνει
κανείς γιατί και πόσο σημαντική είναι η μνήμη ειδικά εδώ. Πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ρουμανία ήταν μία από τις σημαντικότερες χώρες, όσον αφορά τον  πληθυσμό Εβραίων στην Ευρώπη: με 900.000 άτομα, ήταν η τρίτη μεγαλύτερη μετά από εκείνες της Πολωνίας και της Ρωσίας. Από το 1940/41, οι “Λεγεωνάριοι” της φασιστικής “Σιδηράς Φρουράς” [ΣτΜ: φασιστικό κίνημα και πολιτικό κόμμα της Ρουμανίας κατά την περίοδο από το 1927 μέχρι τα πρώτα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γνωστοί και ως Λεγεώνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ, ή το Κίνημα της Λεγεώνας] πραγματοποίησαν πολυάριθμες σφαγές με άδεια του αρχηγού του κράτους («Στρατάρχη» Ιόν Αντονέσκου).

©anouklederle

Χωρίς να έχει λάβει σχετική εντολή από τους Ναζί, η ρουμανική κυβέρνηση οργάνωσε πογκρόμ (π.χ. στο Ιάσιο) και εκτοπίσεις (στην  Υπερδνειστερία). Το τραγικό αποτέλεσμα: πάνω από το 40% του εβραϊκού πληθυσμού (350.000-450.000 άνθρωποι) έχασαν τη ζωή τους.

Λίθος μνήμης για τον Lorend Bloch  – ©anouklederle

Σήμερα, περίπου 300 Εβραίοι ζουν στην Τιμισοάρα. Ένα δημόσιο μνημείο στήθηκε για τον Lorand Bloch, που γεννήθηκε το 1909, εγκλείστηκε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας το 1941 και πέθανε στις 12 Νοεμβρίου 1943. Ο Gunter Demnig αναφέρει:

Je pense à tous les pays où ils ont été victimes du régime nazi. Il y a eu plus de six millions de victimes.  Je sais que je ne pourrai pas poser une pierre dans chaque pays. Mais en nous inclinant nous commençons à commémorer un homme qu’on ne doit pas oublier. Pour lire ce qui est sur la pierre, il nous faut nous incliner devant cet homme.

Σκέφτομαι όλες τις χώρες, στις οποίες οι Εβραίοι υπήρξαν θύματα του ναζιστικού καθεστώτος. Υπήρχαν συνολικά πάνω από έξι εκατομμύρια θύματα. Γνωρίζω ότι δεν θα μπορέσω να τοποθετήσω λίθους σε κάθε χώρα. Αλλά με το να υποκλίνεσαι στο έδαφος, τιμάς τη μνήμη ενός ανθρώπου, που δεν πρέπει να ξεχαστεί. Για να διαβάσουμε την επιγραφή σε έναν λίθο, πρέπει να υποκλιθούμε μπροστά σε αυτό το πρόσωπο.

Με πρωτοβουλία του, τον Ιούνιο του 2014 περισσότεροι από 47.000 λίθοι είχαν τοποθετηθεί σε 17 ευρωπαϊκές χώρες με τη Ρουμανία να γίνεται η 18η χώρα.
Σήμερα (Νοέμβριος 2023), οι χώρες έχουν γίνει 31 και οι λίθοι μνήμης έχουν
υπερδιπλασιαστεί.