Το Somali Faces, ένα τρίμηνο διαδικτυακό πρόγραμμα, μοιράζεται καθημερινές ιστορίες απλών Σομαλών από όλο τον κόσμο. Η ιδέα είναι πνευματικό τέκνο του δημιουργικού ντουέτου της Donia Jamal Adam, αφηγήτριας, υπέρμαχου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μέλους εκστρατειών, και του Mohammed Ibrahim Shire, συγγραφέα και λάτρη της ιστορίας. Και οι δυο είναι επίσης ερασιτέχνες φωτογράφοι.

Το πρόγραμμα έχει δύο κύριους στόχους. Ο πρώτος είναι παγκόσμιος, η αναδόμηση της εικόνας των Σομαλών ως ένας ειρηνικός, ανθεκτικός λαός, προκαλώντας στερεότυπα που τους κυνηγούν και τους χαρακτηρίζουν τρομοκράτες, πειρατές, πολέμαρχους και πρόσφυγες. Ο δεύτερος είναι εθνικός: μια συμπονετική υπενθύμιση στο λαό της Σομαλίας να ξεπεράσει τους ανούσιους φυλετισμούς και να “αντιληφθεί ειλικρινά ότι ο συμπατριώτης δίπλα σου έχει τους δικούς του/της αγώνες, όνειρα, λύπες και ελπίδες”.

Οι Σομαλοί ζουν και λένε δυναμικές ιστορίες — απώλειας, σίγουρα, μα και ελπίδας. Το Somali Faces παρουσιάζει τις ιστορίες αυτές, καθώς επισκέπτεται και διαδρά με Σομαλούς σε όλο τον κόσμο. Όλοι τους, νέοι ή γέροι, έχουν μια ιστορία να πουν. Ιδού κάποιες από τις πιο “δυνατές” ιστορίες…

Η Εκπαιδευτικός

Φωτογραφία: Somali Faces (Donia και Mohammed). Χρησιμοποιείται με άδεια.

Γεννήθηκα στο Πακιστάν, μεγάλωσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και ζω αυτή τη στιγμή στην Χαργκέισα στη Σομαλιλάνδη. Μετακόμισα στην Χαργκέισα όταν ήμουν 10 ετών, έπειτα από τον τραγικό θάνατο της μητέρας μου (είθε ο Θεός να της δώσει Παράδεισο). Κατάγομαι από δυο κυρίως ανεκπαίδευτες, νομαδικές οικογένειες. […] Το ότι γεννήθηκα από αυτούς τους δυο τύπους οικογενειών […] μου έδωσε την προθυμία να ωθήσω τον εαυτό μου και να επιτύχω και να μορφωθώ, να αποτελέσω ένα παράδειγμα επιτυχίας για τους γονείς μου. Από τότε που πέθανε η μητέρα μου, πάντοτε κρίνομαι αυστηρά σε καθημερινή βάση από τους γηραιότερους της σομαλικής μας κοινότητας […]. Έτσι, οργάνωσα τους στόχους μου με αυστηρή σειρά: παρουσίαση ειδήσεων, δασκάλα, σύζυγος και μητέρα. […] Ξεκίνησα να λέω ειδήσεις και να ανακοινώνω προγράμματα για την αγγλική έκδοση του Radio Hargeisa σε ηλικία 16 ετών. Έπειτα, για να κάνω χαρούμενο τον πατέρα μου, πήγα και σπούδασα Δημόσια Υγεία σε ένα τοπικό πανεπιστήμιο και ανακάλυψα τη λατρεία μου για τη διδασκαλία. Ποτέ δεν ξέρεις πότε ο έρωτας θα σου χτυπήσει την πόρτα. Ποτέ των ποτών δεν είχα σκεφτεί ότι θα παντρευόμουν σε μικρή ηλικία. Έπειτα, γνώρισα το σύζυγό μου και συνειδητοποίησα ότι ήταν ο ένας και μοναδικός για μένα. Αlhamdullilah, δόξα τω Θεώ, είμαστε παντρεμένοι δυο χρόνια και είμαι πλέον 19 ετών. Έχουμε μια υπέροχη κόρη, ικανοποίησα τη σειρά των στόχων που είχα θέσει νωρίτερα στη ζωή μου και συνεχίζω. Ο σύζυγός μού έμαθε να ζω με το ρητό “όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος”. […] Έφτιαξα τη δική μου τάξη, όπου διδάσκω σε άλλους Σομαλούς αγγλικά ως δεύτερη γλώσσα. Προσπαθώ να κρατάω πάντα ένα χαμόγελο σε οτιδήποτε και αν περνάω. […] Ανάμεσα στα δύσκολα παιδικά σου χρόνια, ανάμεσα στο μη προνομιούχο περιβάλλον σου και τις ταμπέλες που σου “κρεμά” ο κόσμος, να θυμάσαι ακόμα και τότε ότι μπορείς να καταφέρεις πράγματα.

Το “Τυφλό Κορίτσι”

Φωτογραφία: Somali Faces (Donia και Mohammed). Χρησιμοποιείται με άδεια.

Η οικογένειά μου και οι Σομαλοί με τους οποίους είχα επαφή δεν ήξεραν τον κατάλληλο τρόπο να αναθρέψουν ή να προσεγγίσουν ένα τυφλό κορίτσι. Κατά συνέπεια, έγινα ανεξάρτητη και κάπως απομονωμένη. Όσο ήμουν μικρότερη, ζούσαμε στο χωριό Higlale, δίπλα σε ένα μεγάλο πηγάδι. Ένα πρωί, συνόδεψα τη μητέρα μου να πάμε να πάρουμε νερό […] η μητέρα μου είδε από μακριά δυο φιγούρες να πλησιάζουν το πηγάδι […] Βλέπεις, λατρεύω τα φυτά και τα λουλούδια, αν και δεν έχω δει ποτέ πώς μοιάζουν, αλλά μου αρέσει να τα αγγίζω απαλά, να τα νιώθω. Έτσι, όσο περιμέναμε, έκοψα πολλά λουλούδια, όσα μπορούσα να κρατήσω στα χέρια μου. Όταν οι δυο φιγούρες πλησίασαν το πηγάδι, ανακαλύψαμε ότι ήταν μια μακρινή συγγενής και ο γιος της. Αφού ανταλλάξαμε χαιρετισμούς, η θεία μου είπε […] “Ποιο είναι αυτό το όμορφο κορίτσι δίπλα σου, κόρη σου είναι;” Πριν απαντήσει η μάνα μου, απάντησε μόνη της: “Είναι το τυφλό κορίτσι;” Η μητέρα μου απάντησε θετικά. Είχα συνηθίσει να με λένε το τυφλό κορίτσι και μάλλον όσο περνούσαν τα χρόνια με πλήγωνε όλο και λιγότερο και δε με ένοιαζε τόσο πολύ. Ξαφνικά όμως, με το που άκουσε ότι είμαι τυφλή, ο γιος της ξεκίνησε να βαδίζει προς το μέρος μου και κάθισε δίπλα μου. Πήρε τα λουλούδια που κρατούσα και μου είπε υπομονετικά τα ονόματά τους, το χρώμα τους, πού μπορούσα να τα βρω. Εξεπλάγην, γιατί κανείς δεν το είχε ξανακάνει αυτό για μένα. […]

Μου υποσχέθηκε ότι θα με πήγαινε σε όσα μέρη μπορούσε, γεμάτα λουλούδια και πράσινο. Από εκείνη τη μέρα και μετά, με πήγε στα πιο όμορφα μέρη και περάσαμε πολύ χρόνο μαζί. Τον ερωτεύτηκα, αλλά, καθώς ήμουν μικρή, δεν μπορούσα να του το πω. Συνέχεια σκεφτόμουν, αργότερα θα του το αποκαλύψω. Δυστυχώς, έπρεπε να μετακομίσουμε. […] Το 2009, συναντηθήκαμε ξανά στην Χαργκέισα και είπα στον εαυτό μου ότι μου δόθηκε μια δεύτερη ευκαιρία να του μιλήσω. Κι αυτό έκανα. […] Απάντησε με μια ερώτηση που με ενόχλησε όσο τίποτε άλλο. Είπε: ‘Πώς είναι δυνατόν να αγαπάς εσύ, αφού είσαι τυφλή και δεν μπορείς να με δεις;” […] Προσπάθησα να μείνω ήρεμη και να του εξηγήσω ότι εμείς, οι τυφλοί άνθρωποι, μπορούμε να αναγνωρίζουμε την αγάπη. Στην πραγματικότητα, δε χρειάζεσαι τα κανονικά σου μάτια για να δεις και να νιώσεις αγάπη. Η αγάπη νιώθεται από το ένστικτο μέσα στην καρδιά μας και τη βλέπω και την αναγνωρίζω με τα μάτια της καρδιάς μου. […] Στο τέλος, ωστόσο, δεν καταλήξαμε μαζί, έτσι ήθελε ο Θεός. Να ξέρεις όμως ότι η ομορφιά και η αγάπη δεν νιώθεται με τα μάτια. Νιώθονται με την καρδιά σου. Λέω και σε άλλους που έχουν βρεθεί στη θέση μου και είναι τυφλοί, αν νιώσεις αγάπη, μην αφήσεις την αναπηρία σου να σε αποτρέψει από το να την κυνηγήσεις. Όλοι μπορούν να αγαπήσουν.

Ο Μετανάστης

Φωτογραφία: Somali Faces (Donia και Mohammed). Χρησιμοποιείται με άδεια.

Ενώ ήμουν στο Μογκαντίσου, ένας στενός μου φίλος κι εγώ αποφασίσαμε να μπούμε στην Ευρώπη και να ταξιδέψουμε μέσω της πεπατημένης: Αιθιοπία, Σουδάν, Λιβύη και μετά Ευρώπη. Ξεμείναμε από χρήματα και μείναμε κάπου στην Αιθιοπία. […] Δεν είχα δεκάρα πάνω μου, δεν μιλούσα αμχαρικά και είχα ελάχιστα δανεικά. Με τα τελευταία χρήματα που είχα, αγόρασα ένα λεξικό σομαλικών-αγγλικών και μια γραμματική. Κάθε μέρα, μάθαινα τουλάχιστον 20 αγγλικές λέξεις […] Μέσα σε δυο μήνες, έφτασα σε ένα βασικό επίπεδο, όπου μπορούσα να καταλάβω ειδήσεις στα αγγλικά. Είχα αγχωθεί, καθώς τα ελάχιστα χρήματα που μου είχαν απομείνει τελείωναν σιγά-σιγά. Να όμως που παρουσιάστηκε μια ευκαιρία. […] Βλέπεις, ήταν ένας Σομαλός καθηγητής τεχνολογίας που ήθελε να μάθει αραβικά και εγώ τα μιλούσα άπταιστα. […] Είπε ότι μπορούσε να μου δίνει 400 αιθιοπικά μπιρ, που ήταν πολλά […] το μηνιαίο νοίκι μου ήταν 50 μπιρ. Το σκέφτηκα και του είπα, δε θέλω τα λεφτά σου. Μάθε μου υπολογιστές κι εγώ θα σου μάθω αραβικά. Συμφώνησε με χαρά, αλλά μου είπε ότι δεν μπορούσε να μου δώσει πιστοποιητικό, καθώς δεν είχα κάρτα πρόσφυγα. Δε με ένοιαζε, αλλά φυσικά και πάλι δεν έπαιρνα χρήματα. Αλλά δόξα τω Θεώ, την επόμενη μέρα, συνάντησα έναν Αμερικανό που ήθελε να μάθει σομαλικά και συμφωνήσαμε να μου δίνει 50 μπιρ ανά μισάωρο. Αφότου του έμαθα τη σομαλική γλώσσα, τα δοκίμασε στην πράξη ταξιδεύοντας στην σομαλική επαρχία της Αιθιοπίας. Μια βδομάδα αργότερα, επέστρεψε και με γέμισε με επαίνους. Δεδομένου ότι ήξερα να χειρίζομαι υπολογιστές και μιλούσα βασικά αγγλικά, μου πρόσφερε μια καλή δουλειά μαζί του. […] Τα χρήματα πάνε κι έρχονται, αλλά η γνώση μένει για πάντα.

Ο Στρατιωτικός Επιστήμονας

Φωτογραφία: Somali Faces (Donia και Mohammed). Χρησιμοποιείται με άδεια

Συμμετείχα στην ελίτ Ομάδα Ειδικών Επιχειρήσεων της Σομαλίας πριν τον εμφύλιο πόλεμο. Ήμαστε Σομαλοί με εκπαίδευση και διεκπεραίωση ασκήσεων με τους Αμερικανούς Καταδρομείς και τις Αιγυπτιακές Ειδικές Δυνάμεις. Δε μέναμε στο ίδιο μέρος. Πότε κάναμε εκπαίδευση στη Σομαλία, πότε στην Αίγυπτο, πότε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1991, μεταπήδησα στον τομέα της τεχνολογίας και άφησα πίσω μου τη γνώση και εμπειρία μου στο σομαλικό στρατό. Μόλις το 2006 είδα τι έκαναν οι ξένες δυνάμεις στη Σομαλία και άλλαξα μονοπάτι, πώς γίνεται να μην έχουμε ειδικούς στρατιωτικούς επιστήμονες και να πρέπει να εκπαιδευόμαστε από τόσες πολλές διαφορετικές χώρες, αντί να ενισχύουμε Σομαλούς εκπαιδευτές. Άφησα τον κόσμο της τεχνολογίας και αποφάσισα να σπουδάσω στρατιωτικές επιστήμες από την αρχή, το θεωρητικό κομμάτι, καθώς είχα ήδη εμπειρία στο πρακτικό. Προς το παρόν, κάνω το διδακτορικό μου στην Πολιτική/Στρατιωτική Επιστήμη, με σκοπό να καλύψω το κενό, αντί να το αφήσω ανοιχτό για μη-Σομαλούς. Στοχεύω να επαναφέρω τη σομαλική στρατιωτική επιστήμη, από Σομαλούς για Σομαλούς.

Η Ακτιβίστρια

Φωτογραφία: Somali Faces (Donia και Mohammed). Χρησιμοποιείται με άδεια

Ήμουν έξι ετών. Βγήκα έξω να παίξω με την παρέα μου. […] Δεδομένου ότι δεν είχαμε και πολλά πράγματα να παίξουμε, ψάξαμε το μέρος για αντικείμενα που μπορούσαμε να έχουμε σαν παιχνίδια. […] Βρήκα ένα συγκεκριμένο μεταλλικό αντικείμενο, που ήταν καλοσχηματισμένο και το έδειξα στους φίλους μου. […] Άρχισε όμως να αυξάνεται η θερμοκρασία του, οπότε το πέταξα μακριά, το πέταξα στον αέρα και μετά το κλώτσησα. Τη στιγμή που το κλώτσησα, ανατινάχθηκε. Έπεσα αναίσθητη. Άνοιξα τα μάτια μου στο νοσοκομείο. Προσπάθησα να σηκωθώ, αλλά μου είπαν ότι είχα χάσει και τα δυο μου πόδια. Έχασα κάθε ελπίδα και τα όνειρά μου βυθίστηκαν. Έχασα κάθε ενδιαφέρον για ζωή. Δε θα περπατήσεις ποτέ ξανά, έλεγα στον εαυτό μου. […] Έπειτα από αρκετούς μήνες στο νοσοκομείο, με επισκέφθηκαν από τον ΟΗΕ και τους προκάλεσε περιέργεια η περίπτωσή μου, οπότε μου έδωσαν τεχνητά μέλη, ώστε να μπορέσω να περπατήσω ξανά. […] Ξαφνικά με συνεπήρε μια νέα αίσθηση ελπίδας. Ήμουν το πρώτο άτομο στη Σομαλία που είχε τεχνητά μέλη. Το 1996, παρακολούθησα ένα διεθνές συνέδριο στην  Ελβετία για την εξάλειψη των ναρκών. Συνέχεια με ρωτούσαν, τι μπορούμε να κάνουμε για σένα, θέλεις να μείνεις στην Ελβετία ή σε κάποια άλλη χώρα; Τους είπα να μου χτίσουν ένα σχολείο στη γενέτειρά μου. Έτσι κι έγινε. Το ονόμασαν προς τιμήν μου. Πήγα σχολείο στο δικό μου σχολείο και τελείωσα εκεί το λύκειο. Τώρα, είμαι πτυχιούχος και οργανώνω εκστρατείες για μια τοπική οργάνωση ευαισθητοποίησης για τα άτομα με ειδικές ανάγκες στη Σομαλία. Μπορεί να έχεις μια σωματική αναπηρία, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι έχεις νοητική αναπηρία. Αν έχεις μια φιλοδοξία, υπάρχουν πολλοί τρόποι να τα καταφέρεις.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερες ιστορίες που εμπνέουν κόσμο στην ιστοσελίδα Somali Faces και να ακολουθήσετε το project σε Twitter, Facebook και Instagram.