Το Μάιο του 2015, η Μαχαμπάντ, η πρωτεύουσα της κουρδικής επαρχίας του Ιράν, πυρπολήθηκε, καθώς πήραν έκταση εξεγέρσεις και διαδηλώσεις μετά το μυστηριώδη θάνατο μιας νεαρής Κούρδισσας στην πόλη. Ακτιβιστές ισχυρίστηκαν ότι σκοτώθηκε πέφτοντας από το παράθυρο ενός ξενοδοχείου, προσπαθώντας να γλιτώσει απόπειρα βιασμού από Ιρανό αξιωματούχο ασφαλείας. Το περιστατικό συγκέντρωσε τα βλέμματα της παγκόσμιας κοινής γνώμης και αποτέλεσε εστία για γεωπολιτικές μάχες προπαγάνδας.

Οι εξεγέρσεις στη Μαχαμπάντ δεν ήταν μόνο ενδεικτικές της υποβόσκουσας οργής του κουρδικού πληθυσμού, αλλά επίσης συμβολική υπενθύμιση της φλόγας που σιγοκαίει καιρό στην πόλη της Μαχαμπάντ.

Το 1946, η Μαχαμπάντ έγινε η πρωτεύουσα της βραχύβιας ανεξάρτητης Κουρδικής Δημοκρατίας. Tο όνειρο της ανεξαρτησίας δεν κράτησε πολύ και η Δημοκρατία σύντομα καταστράφηκε από τον Σάχη της Περσίας το 1947 και ο Κούρδος ηγέτης Qazi Muhammad απαγχονίστηκε για την ανυπακοή του.

Σήμερα, Κούρδοι ακτιβιστές παραμένουν στόχοι του κράτους. Με το πέρασμα των χρόνων, δεκάδες έχουν εκτελεστεί λόγω των δεσμών τους με κουρδικές αντιστασιακές ομάδες. Τον Απρίλιο του 2016, το Σώμα των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης συγκρούστηκε με Κούρδους μαχητές. Πολλοί από τους νεκρούς ήταν μέλη του PDKI (Δημοκρατικό Κόμμα του Ιρανικού Κουρδιστάν), της οργάνωσης που ίδρυσε ο Qazi Muhammad το 1945 στη Μαχαμπάντ.

Οι συγκρούσεις προκάλεσαν απώλειες και στις δυο πλευρές και αναζωπύρωσαν την προοπτική ένοπλου αγώνα στο Ιρανικό Κουρδιστάν. Ο Mohammed Saleh, εκπρόσωπος του PDKI στο Ερμπίλ του Ιράκ, πιστεύει ότι αυτή η βίαιη αντιμετώπιση δεν αποτελεί λύση, αλλά πραγματικότητα για τους Ιρανούς Κούρδους. Σε μια συνέντευξη μέσω email, ο Saleh έγραψε πως “το σύστημα του Ιράν είναι μια στυγνή θρησκευτική δικτατορία. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να το πολεμήσουμε. Δεν υπάρχει πολιτική αρένα στη θεοκρατική δικτατορία του Ιράν. Είναι ο μόνος τρόπος να αγωνιστούμε. Είναι δικαίωμά μας”.

Παρά τις βραχύβιες συμμαχίες μεταξύ Κούρδων και Δύσης, ανόμοια, αν όχι εντελώς απούσα από τη δημοφιλή δημόσια συζήτηση παραμένει η ευρεία αναγνώριση των δικαιωμάτων των Κούρδων. Ειδήσεις που φτάνουν στα διεθνή πρωτοσέλιδα συνήθως αφορούν τα ακόλουθα: συγκρούσεις Κούρδων με το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία, αυξημένη κουρδική κυριαρχία στο Ιράκ και σχεδόν 40 χρόνια κουρδικής αντίστασης στην Τουρκία.

Γιατί οι Κούρδοι του Ιράν παραμένουν στο παρασκήνιο;

Οι Κούρδοι του Ιράν, περίπου έξι εκατομμύρια πληθυσμός, παραμένουν ευρέως αγνοημένοι από τη διεθνή κοινότητα, παρά την συνεχή τους δραστηριότητα και παρουσία.

Η Ava Homa, Ιρανή Κούρδισσα συγγραφέας και δημοσιογράφος, που διαμένει στις Ηνωμένες Πολιτείες, αναφέρει ότι η πρόοδος των Κούρδων, ειδικά στην περιοχή Rojava στη βόρεια Συρία, είναι και αντιπροσωπευτική της δυναμικής για θετικές αλλαγές στην περιοχή, ενώ αποτελεί και δείγμα μελέτης για την υποκρισία της Δύσης.

“Οι αποφάσεις τους βασίζονται στο κέρδος, όχι την δικαιοσύνη”, ανέφερε σε τηλεφωνική συνέντευξη η Homa για τη δυτική υποστήριξη προς τους Κούρδους. Τα ανθρώπινα δικαιώματα για τους Κούρδους στο Ιράν παραμένουν σοβαρό ζήτημα, επεσήμανε: “Το 2015, 93 άτομα κατηγορήθηκαν ως Μοχαρεμπέχ [εχθροί του Θεού], 63 εξ αυτών ήταν Κούρδοι”.

Ούτε εντός του Ιράν δέχεται τόση προσοχή το Κουρδικό ζήτημα. “Πολλοί από τους αποκαλούμενους Ιρανούς ακτιβιστές και διανοούμενους δεν αναγνωρίζουν τις εθνικές επιδιώξεις των Κούρδων”, είπε η Homa. “Γι’ αυτούς, το αίτημα για ανεξαρτησία αποτελεί έγκλημα και όχι πολιτική επιλογή. Υπάρχει η προτίμηση αυτή υπέρ γης και εδαφικής ακεραιότητας έναντι της ανθρωπιάς”.

Για τους Κούρδους στο Ιράν, η αντίσταση είναι ριζωμένη μες στην Ιστορία. Αν και το κίνημα έχει υποστεί πολλές αλλαγές και μετατοπίσεις, παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα.

Πέρα από την ιρανική κυβέρνηση, οι γεωπολιτικές της περιοχής συνεχίζουν να παρουσιάζουν νέες προκλήσεις, ακόμα και από άλλα κουρδικά κόμματα. Το Μάιο του 2016, μια φονική σύγκρουση μεταξύ μελών του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), κυρίως σε διαμάχη με την τουρκική κυβέρνηση, και το PDKI είχε ως αποτέλεσμα αρκετές απώλειες, απειλώντας να εκθέσει σοβαρές διαιρέσεις στην κουρδική ενότητα.

Το PKK δήλωσε ότι ο ένοπλος αγώνας στο Ιράν δε θα ωφελούσε τους Κούρδους και ενθάρρυνε αντ’ αυτού μια “επικέντρωση σε πολιτικά και πολιτισμικά κινήματα”.

Ο Mohammed Saleh έχει επικρίνει τη στάση αυτή, που υπονομεύει την αντίσταση των Ιρανών Κούρδων και αντικατοπτρίζει μια μεταβολή στις συμμαχίες του ίδιου του PKK στην περιοχή:

Το Κουρδικό κίνημα έχει διακριτά χαρακτηριστικά είτε βρίσκεται στο Ιράν είτε στο Ιράκ, στην Τουρκία ή στη Συρία. Δεν εμπλεκόμαστε στον αγώνα του PKK στην Τουρκία και το PKK δε θα πρέπει να μπλέκεται με τον αγώνα μας στο Ιράν. Πρόκειται για τη φωνή του δικού μας λαού. Αγωνιζόμαστε για ένα σκοπό.

Ο Saleh υποστηρίζει επίσης ότι οι τοπικές συγκρούσεις στη Συρία και στο Ιράκ αποτελούν όλες ευκαιρία και εμπόδιο ταυτόχρονα για την αναγνώριση των Κούρδων ως ισότιμου συμμάχου στο μέλλον της περιοχής:

Όλοι οι εμπλεκόμενοι παίκτες επωφελούνται με κάποιο τρόπο, εκτός από τους Κούρδους. Κι οι Κούρδοι δε μάχονται απλά για τη δική τους σταθερότητα. Ελπίζουν όμως να φέρουν ειρήνη σε ολόκληρη την περιοχή και μπορεί να συμβεί, επειδή είμαστε ανοιχτοί προς όλους.

Η επιρροή των Ιρανών Κούρδων στη διασπορά

Ο αγώνας για αλλαγή βρίσκεται επίσης στο νου των Ιρανών Κούρδων στη διασπορά. Η Samira Ghaderi, Ιρανή Κούρδισσα και πρώην λομπίστας στην Ουάσινγκτον για την Τοπική Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG), πιστεύει ότι η προώθηση της αλλαγής δεν είναι ευθύνη μονάχα όσων ζουν στο Κουρδιστάν. Σε τηλεφωνική συνέντευξη, η Ghaderi ανέφερε:

Νιώθω υπεύθυνη για τον κουρδικό λαό. Δεδομένης της ατυχούς θέσης μας, πιστεύω ότι αποτελεί ευθύνη κάθε Κούρδου και όλων των φίλων των Κούρδων η ευαισθητοποίηση για τον μακραίωνο αγώνα μας.

H Ghaderi είναι μια εκ των πολλών Κούρδων στις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουν βρει μια αίσθηση ενδυνάμωσης υπερασπιζόμενη ζητήματα για τους Κούρδους και προωθώντας το σκοπό τους:

Ως Αμερικανή Κούρδισσα, γνωρίζω ότι μου έχει δοθεί μια ευκαιρία, την οποία οι περισσότεροι απλά ονειρεύονται. Και το παίρνω αυτό πολύ σοβαρά.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι πολλοί Κούρδοι ακτιβιστές είτε στη Συρία, στο Ιράν ή στο εξωτερικό, είναι γυναίκες. Όπως σημειώνει η Ghaderi: “Κατά τη διάρκεια της Ιστορίας, οι Κούρδισσες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα”.

Σύμφωνα με την Ava Homa, οι Κούρδισσες αναγκάστηκαν να ξεπεράσουν τον ρατσισμό και την καταπίεση του κράτους, την πατριαρχία και τον σοβινισμό της κουρδικής κουλτούρας, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζονται από τη Δύση ως κάτι εξωτικό:

Αν και στη Δύση αρέσει να κάνει φετίχ τον αγώνα των Κουρδισσών, επικεντρωμένη στις κοπέλες με όπλα, ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Rojava απέχει παρασάγγας από κάτι τέτοιο. Είναι η πρώτη φορά στην κουρδική κοινωνία και πραγματικά σε οποιαδήποτε κοινωνία στη Μέση Ανατολή, όπου οι γυναίκες έχουν τόσο πολύ έλεγχο και δύναμη. Όπου είναι σεβαστές ως άτομα.

Ο φεμινισμός και η ενδυνάμωση των εθνικών μειονοτήτων είναι κεντρικό στοιχείο του τι λαμβάνει χώρα στην Rojava και σε όλο το Κουρδιστάν. Είναι μια εκ των λίγων θετικών προόδων απέναντι σε μια φριχτή τοπική διαμάχη, που έχει γεννήσει μισογυνιστικά και φονταμελιστικά κινήματα.

Το ερώτημα παραμένει αν αυτός ο τύπος κινήματος μπορεί να ριζώσει και στη Μαχαμπάντ και να εξυπηρετήσει την έμπνευση ιδεών: όχι μονάχα ιδέες περί ισότητας των φύλων, αλλά ένα μεγαλύτερο κίνημα για αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη και ίσως ανεξαρτησία για τους Κούρδους του Ιράν.