Η προγραμματισμένη μεταστροφή του Καζακστάν στο λατινικό αλφάβητο

Άνθρωποι στην Κεντρική Ασία μελετούν τις διαφορές μεταξύ κυριλλικού αλφαβήτου και του λεγόμενου Yangälif, ενός κοινού λατινικού αλφαβήτου που εισήχθη στις περισσότερες από τις τουρκικές γλώσσες της Σοβιετικής Ένωσης στη δεκαετία του 1920-1930. Τα ανεξάρτητα κυριλλικά αλφάβητα εισήχθησαν στις σοβιετικές τουρκικές γλώσσες κατά τις δεκαετίες 1930-1940, αντικαθιστώντας το Yangälif. (Φωτογραφία: χωρίς πνευματικά δικαιώματα)

Tο ακόλουθο κείμενο αποτελεί συνεργατική δημοσίευση από το EurasiaNet.org από τον Uli Schamiloglu. Αναδημοσιεύεται με άδεια.

Η προγραμματισμένη μετάβαση του Καζακστάν στο λατινικό αλφάβητο δημιουργεί περίπλοκα ερωτήματα. Παρόλο που τα αλφάβητα μπορεί να μην είναι σημαντικά και από μόνα τους, παίζουν σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της θέσης ενός έθνους στον κόσμο.

Ως Τουρκολόγος, διδάσκω τακτικά μια σειρά ιστορικών τουρκικών γλωσσών χρησιμοποιώντας το ρουνοειδές τουρκικό αλφάβητο, το αλφάβητο ουιγούρ, το αραβικό αλφάβητο και άλλα. Οι τουρκολόγοι μελετούν επίσης διάφορες τουρκικές γλώσσες γραμμένες στο συριακό αλφάβητο, το αρμενικό αλφάβητο, το εβραϊκό αλφάβητο, το ελληνικό αλφάβητο και άλλα.

Αναφερόμενα εν συντομία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πολλά διαφορετικά αλφάβητα για να γράψετε τις τουρκικές γλώσσες. Από τεχνικής άποψης, έχει να κάνει απλά με πόση ακρίβεια κάθε συγκεκριμένο αλφάβητο αντιπροσωπεύει ήχους ομιλίας.

Η κλασική έκδοση του αραβικού αλφάβητου – με επιπλέον γράμματα που εισήχθησαν για τα περσικά – δεν αντιπροσωπεύει με ακρίβεια τα φωνήεντα των τουρκικών γλωσσών. Παρ’ όλα αυτά, χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία για τα τουρκικά τσαγκατάι στην Κεντρική Ασία και τα οθωμανικά τουρκικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα, εισήχθησαν καινοτομίες για την ακριβέστερη αναπαραγωγή των φωνηέντων και αυτό συμβαίνει βεβαίως με το μεταρρυθμισμένο αραβικό αλφάβητο που χρησιμοποιείται επί του παρόντος για τα ουιγκούρ.

Η χρήση του λατινικού αλφαβήτου για την αναπαράσταση των τουρκικών γλωσσών δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Το αλφάβητο χρησιμοποιήθηκε για να γραφτεί ο Κουμανικός Κώδικας σε μια διάλεκτο των τουρκικών κιπτσάκ στις αρχές του 14ου αιώνα. Πιο πρόσφατα, η Τουρκία υιοθέτησε μια εκδοχή του λατινικού αλφαβήτου που ξεκίνησε το 1928, όπως και το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν από το 1991 και το Ουζμπεκιστάν το 2001, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι κατά την πρώιμη σοβιετική περίοδο οι περισσότερες από τις τουρκικές γλώσσες της ένωσης μοιράστηκαν ένα κοινό λατινικό αλφάβητο – το λεγόμενο Yangälif – το οποίο ξεκίνησε το 1926. Αλλά αυτό το αλφάβητο σύντομα αντικαταστάθηκε από μεμονωμένα αλφάβητα που βασίζονται στο κυριλλικό σύστημα και ήταν διαφορετικά το ένα από το άλλο.

Υπάρχουν διάφοροι γλωσσικοί παράγοντες που υποστηρίζουν την προγραμματισμένη μετάβαση του Καζακστάν στο λατινικό αλφάβητο. Ένας, φυσικά, είναι ότι το λατινικό αλφάβητο είναι γνωστό σε ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό εκπαιδευμένων ατόμων από το κυριλλικό αλφάβητο. Χρησιμοποιείται επίσης ευρέως για την επικοινωνία μέσω του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων.

Πολύ σημαντικότερο για μένα προσωπικά είναι ένα άλλο φαινόμενο που συχνά παρατηρούσα. Ομιλητές τατάρικων καζάν – και εγώ ο ίδιος έχω καζάν ταταρικές ρίζες – καζάκικων και άλλων γλωσσών που μπορεί να μην τις γνωρίζουν άπταιστα στη φαινομενικά μητρική τους γλώσσα, συχνά επιβάλλουν την προφορά και τους φωνολογικούς κανόνες της ρωσικής γλώσσας και του κυριλλικού αλφαβήτου στη δική τους γλώσσα.

Για να το εξηγήσω με τεχνικούς όρους, τα μπροστινά φωνήεντα στα ρωσικά ουρανοποιούν το προηγούμενο σύμφωνο. Έτσι, έχετε ομιλητές αυτών των τουρκικών γλωσσών που προφέρουν λέξεις σαν να γράφονταν στα ρωσικά – “ορθογραφική προφορά” όπως λέγεται. Με άλλα λόγια, προφέρουν λέξεις στη δική τους γλώσσα με “ρωσική προφορά”. Έχω μάλιστα συναντήσει και ομιλητές καζάκικων, που μαθαίνουν τουρκικά και τα προφέρουν σύμφωνα με τους κανόνες της ρωσικής προφοράς. Υπάρχει κάθε πιθανότητα το φαινόμενο αυτό να διαταραχθεί, εάν οι μαθητές εκτίθενται στο λατινικό αλφάβητο από νεότερη ηλικία.

Επομένως, ναι, είμαι υπέρ της μετάβασης της καζακικής γλώσσας από το κυριλλικό αλφάβητο στο λατινικό αλφάβητο.

Πέραν των γλωσσικών φαινομένων, υπάρχουν και πολιτικά, πολιτισμικά ή και ιδεολογικά στοιχεία που πρέπει να εξεταστούν. Με άλλα λόγια, το Καζακστάν θα παραμείνει για πάντα ταυτοποιημένο με τη Ρωσική Αυτοκρατορία και τη Σοβιετική Ένωση, που ακολούθησε; Ή επιθυμεί να ιδωθεί ως μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής κοινότητας, της οποίας αποτελεί επίσης μέρος;

Ένα άλλο ερώτημα είναι αν το καζάκικο έθνος – και εδώ σκέφτομαι τους εθνοτικούς Καζάκους και όχι όλους τους πολίτες του Καζακστάν – πρέπει να παραμείνει εκτός του υπόλοιπου του τουρκικού κόσμου. Η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν έχουν υιοθετήσει κάποια παραλλαγή του λατινικού αλφαβήτου. Το Κιργιζιστάν εξετάζει επίσης μια τέτοια κίνηση. Ποιο θα ήταν το επιχείρημα για το Καζακστάν, ώστε να παραμείνει απομονωμένο από αυτό το μεγάλο τμήμα του τουρκικού κόσμου, ειδικά όταν υπάρχει επιθυμία σε άλλα μέρη του τουρκικού κόσμου να υιοθετηθεί το λατινικό αλφάβητο; (Πιστεύεται ότι και το Ταταρστάν θα εξέταζε τη μετάβαση, αν τους επιτρεπόταν να το πράξουν, παρόλο που είναι επί του παρόντος παράνομο στη Ρωσία να χρησιμοποιείται αλφάβητο διαφορετικό από το κυριλλικό).

Τα επιχειρήματα κατά της υιοθέτησης του λατινικού αλφαβήτου είναι εγγενώς βασισμένα στην αυτοκρατορική ρωσική ή σοβιετική ιδεολογία.

Αρχίζοντας στα τέλη του 19ου αιώνα, οι διάφοροι μουσουλμανικοί τουρκικοί λαοί της Ρωσικής Αυτοκρατορίας άρχισαν να εξερευνούν σύγχρονες ταυτότητες. Έχω υποστηρίξει και αλλού ότι οι σημερινοί Τάταροι του Καζάν άρχισαν να υποστηρίζουν ένα ταταρικό εδαφικό έθνος ήδη από τον 19ο αιώνα, ενώ πολλοί άλλοι μουσουλμάνοι Τούρκοι στη Ρωσική Αυτοκρατορία τάχθηκαν υπέρ μιας μη εδαφικής κοινής ταυτότητας, που θα επεκτεινόταν σε όλο τον τουρκικό κόσμο και σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο.

Η τελευταία άποψη δημιούργησε ανησυχίες σχετικά με τον «παντουρκισμό» και τον «παν-ισλαμισμό» μεταξύ των Αρχών στην ύστερη Ρωσική Αυτοκρατορία: απόψεις που συνέχισαν να υφίστανται κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής και πέραν αυτής.

Μια από τις υποκείμενες αντιλήψεις εναντίον της μετάβασης της καζακικής γλώσσας στο λατινικό αλφάβητο είναι αυτός ο παράλογος αποικιοκρατικός φόβος της ενότητας των τουρκικόφωνων λαών.

Δεδομένης της αυξανόμενης πολιτιστικής ενσωμάτωσης του τουρκικού κόσμου με την ίδρυση το 2009 του Συμβουλίου Συνεργασίας των Τουρκικόφωνων κρατών, που ιδρύθηκε από το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και την Τουρκία, και τον αυξανόμενο ρόλο της Αστάνα ως νέας πολιτιστικής πρωτεύουσας για ολόκληρο τον τουρκικό κόσμο, γιατί δεν θα έπρεπε το Καζακστάν να προσπαθήσει να αναπτύξει στενότερες πολιτιστικές σχέσεις με άλλες τουρκικές δημοκρατίες μέσω ενός παρόμοιου αλφαβήτου;

Ο αείμνηστος πατέρας μου μιλούσε για το πώς οι Τάταροι του Καζάν έγιναν αναλφάβητοι δύο φορές σε μια γενιά, αρχικά καθώς η αραβική γραφή εγκαταλείφθηκε υπέρ του Yangälif και πάλι όταν το “νέο αλφάβητο” εγκαταλείφθηκε υπέρ του κυριλλικού. Τα ξεχωριστά κυριλλικά αλφάβητα εισήχθησαν στις σοβιετικές τουρκικές γλώσσες τη δεκαετία του '30. Τα καζάκικα υιοθέτησαν το κυριλλικό αλφάβητο μόλις το 1940.

Υπάρχει αναπόφευκτο κοινωνικό κόστος σε αυτή την αλλαγή, όπως το ότι η παλαιά γενιά ενδέχεται να μείνει αναλφάβητη ή τουλάχιστον σε μειονεκτική θέση. Στη συνέχεια, υπάρχει το πολιτιστικό κόστος, όπως το ότι η νεότερη γενιά μπορεί θεωρητικά να αποκοπεί από το παρελθόν της – για δεύτερη ή τρίτη φορά! Η Τουρκία πέρασε από αυτό το σοκ ξεκινώντας το 1928 και δεν έχει ακόμη επανέλθει πλήρως. Αν και η Τουρκία το πέρασε αυτό ως ένα είδος «θεραπείας σοκ», το Καζακστάν επέλεξε ένα σταδιακό μονοπάτι επιλέγοντας την τελική μορφή του αλφαβήτου μέχρι το τέλος του 2017, εκπαιδεύοντας τους εκπαιδευτικούς στο νέο αλφάβητο και τελικά ολοκληρώνοντας τη μετάβαση στο λατινικό αλφάβητο έως το 2025.

Ταυτόχρονα, υπάρχει μια πολιτική διάσταση στη διαδικασία. Η Ρωσία έχει πολύ έντονα αισθήματα σχετικά με τον ρωσόφωνο κόσμο και την κυριαρχία της στο εσωτερικό του, παρόλο που οι ενέργειές της συχνά υπονομεύουν τα συμφέροντά της από αυτή την άποψη. Η Ρωσία θα προτιμούσε φυσικά να μην δει το Καζακστάν να εγκαταλείπει το κυριλλικό αλφάβητο. Το αν θα λάβει κάποια μέτρα για να αποφευχθεί αυτό θα το ανακαλύψουμε αρκετά σύντομα. Ελπίζω να μην το ανακαλύψουμε.

Είναι πλέον επίσημη πολιτική στο Καζακστάν η προώθηση τριών γλωσσών μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος – των καζάκικων, των ρωσικών και των αγγλικών. Νομίζω ότι είναι καλά τεκμηριωμένο μέχρι τώρα ότι ο ρωσόφωνος χώρος βρίσκεται σε παρακμή σε όλα τα πρώην εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά το Καζακστάν, όπως και το Ταταρστάν, είναι τόσο δίγλωσσο, που δεν ανησυχώ τόσο πολύ για τη μείωση της χρήσης των ρωσικών στο Καζακστάν σύντομα. Η πραγματική πρόκληση είναι να διασφαλίσουμε ότι τα καζάκικα θα είναι βιώσιμα ως επίσημη γλώσσα του Καζακστάν.

Σε αντίθεση με την Τουρκία, ή ας πούμε το Ουζμπεκιστάν, τα καζάκικα έχουν πολύ δρόμο μέχρι να γίνουν η προεπιλεγμένη γλώσσα, που θα προτιμούν οι πολίτες του Καζακστάν.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.