Εικόνα από Mika Baumeister. Δωρεάν για χρήση υπό άδεια Unsplash..

Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Chaikhana Media. Μια επιμελημένη έκδοση έχει αναδημοσιευτεί εδώ στο πλαίσιο συμφωνίας για συνεργασία περιεχομένου.

Μία στις επτά γυναίκες έχει βιώσει ενδοοικογενειακή βία στη Γεωργία κατά τη διάρκεια της ζωής της, σύμφωνα με έκθεση του 2018 του UN Women. Παρόλο που οι ακτιβιστές και ακτιβίστριες σημειώνουν ότι η χώρα σημειώνει πρόοδο στην καταπολέμηση του προβλήματος, ένας θανατηφόρος συνδυασμός πολιτιστικών ταμπού και περιορισμένων πόρων περιπλέκει τη μεταρρύθμιση. Πιο πρόσφατα, αναζωπυρώθηκε η συζήτηση για την ενδοοικογενειακή βία, όταν μια γυναίκα δολοφονήθηκε φρικιαστικά από τον σύζυγό της τον Νοέμβριο του 2022.

Η αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής κακοποίησης ήταν εν μέρει μια πρόκληση επειδή, παραδοσιακά, η γεωργιανή αστυνομία βλέπει την κακοποίηση ως οικογενειακό πρόβλημα και όχι ως νομικό ζήτημα. Η Baia Pataraia, δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που βοήθησε στην πραγματοποίηση της πρώτης νομικής μεταρρύθμισης, που ποινικοποίησε την ενδοοικογενειακή βία στη Γεωργία, σημειώνει ότι, για τα δύο πρώτα χρόνια, ούτε η αστυνομία ούτε τα δικαστήρια ενδιαφέρθηκαν να διερευνήσουν ή να ασκήσουν δίωξη για υποθέσεις.

Αλλά αυτό άλλαξε το 2014, όταν εκτινάχθηκε ο αριθμός των δολοφονημένων γυναικών από τους κακοποιούς τους. Οι δολοφονίες προκάλεσαν σοκ στο σύστημα. «Ήταν κάτι σαν ένα νέο κύμα φεμινισμού», θυμάται η Pataraia, επικεφαλής της Sapari, μιας γυναικείας οργάνωσης.

«Μετά από αυτό, ήμασταν ήδη σε θέση να εγκρίνουμε διαφορετικούς κανονισμούς και νόμους απαραίτητους για αποτελεσματική έρευνα και μέχρι στιγμής έχουμε αρκετά καλά ανεπτυγμένη νομοθεσία».

Ως διαχειρίστρια ενός καταφυγίου για κακοποιημένες γυναίκες και για τα παιδιά τους στην πρωτεύουσα Τιφλίδα, η Gvantsa Bakradze έχει δει τον αντίκτυπο των εξελισσόμενων προσπαθειών της Γεωργίας για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας από πρώτο χέρι. Η Gvantsa διαχειρίζεται το Κέντρο Μέριμνας Μητέρας και Παιδιού St. Barbara, ένα από τα πολλά ιδιόκτητα καταφύγια γυναικών στη χώρα. «Ακόμη και σε ό,τι αφορά τη νομοθεσία, πολλά άλλαξαν», σημειώνει, προσθέτοντας ότι είναι αισιόδοξη για το μέλλον λόγω των βελτιώσεων, που υπογράμμισαν τη σημασία της αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας. Υπάρχει ακόμη και μια αλλαγή στον τρόπο, με τον οποίο βλέπουν οι γυναίκες, που αναζητούν καταφύγιο, τον εαυτό τους και την κατάστασή τους».

«Βλέπω ότι οι γυναίκες είναι πραγματικά δυνατές. Έρχονται, αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα και, στις περισσότερες περιπτώσεις, έχουν επιτυχία. Καταφέρνουν να χτίσουν τη ζωή τους. Δεν νομίζω ότι αυτή η διαδικασία θα αντιστραφεί κατά κάποιο τρόπο», είπε η Bakradze. Στο καταφύγιο, το οποίο διευθύνεται από την Καθολική φιλανθρωπική οργάνωση Caritas, υπάρχει μια αίσθηση ηρεμίας: λούτρινα ζωάκια διάσπαρτα στο σαλόνι, η μυρωδιά σπιτικού φαγητού ξετρυπώνει από την κουζίνα και οι γυναίκες συζητούν και φροντίζουν τα μωρά τους μαζί. Είναι ασφαλείς προς το παρόν. «Η πρόσβαση στα καταφύγια είναι ένα σημαντικό μέρος της αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής κακοποίησης: οι γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας συχνά εξαρτώνται οικονομικά από τους κακοποιούς τους και δεν έχουν τα μέσα να βρουν νέα στέγαση. Η διαθεσιμότητα των καταφυγίων ποικίλλει σε διάφορες περιφέρειες της Γεωργίας, ωστόσο, καθώς η χρηματοδότηση δεν είναι εξίσου διαθέσιμη».

Το γεωργιανό κράτος χρηματοδοτεί πέντε καταφύγια σε όλη τη χώρα. Διαχειρίζεται επίσης πέντε κέντρα κρίσης, όπου οι γυναίκες μπορούν να διαμένουν μέχρι να βρουν άλλο μέρος να μείνουν. Επιπλέον, υπάρχει ένας κρατικός αριθμός έκτακτης ανάγκης για την παροχή πληροφοριών και βοήθειας στα θύματα βίας. Η Κρατική Υπηρεσία Φροντίδας της Γεωργίας χειρίζεται όλες αυτές τις υπηρεσίες, αν και η Διευθύντρια της Υπηρεσίας Meri Maghlaperidze σημειώνει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν «κενά» στο δίκτυο των προγραμμάτων και της βοήθειας. Για παράδειγμα, οι περισσότερες γυναίκες προτιμούν να έρχονται στην Τιφλίδα, επειδή υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να βρουν δουλειά στην πρωτεύουσα. Και το εισόδημα είναι κρίσιμο για να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες από τους κακοποιούς τους.

«Το κράτος προσφέρει στις γυναίκες την ευκαιρία να μάθουν μια νέα δεξιότητα, όπως μαγειρική ή κομμωτική, μέσω μαθητείας, που μπορεί να τους επιτρέψει να εισέλθουν σε ένα νέο επάγγελμα. Αλλά αυτά τα προγράμματα εξακολουθούν να υπολείπονται της βοήθειας που χρειάζονται. Ενδιαφέρονται για άμεσες δουλειές, όχι για μάθηση, γιατί θέλουν να έχουν εισόδημα το συντομότερο δυνατό», λέει η Maghlaperidze.

Αλλά πιστεύει ότι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια έχει ήδη ξεπεραστεί. «Όταν εγκρίναμε για πρώτη φορά το νόμο για την ενδοοικογενειακή βία το 2006, οι άνθρωποι γέλασαν, γιατί πίστευαν ότι ήταν μόνο οικογενειακό ζήτημα».

Επίσημα, τα στατιστικά δείχνουν ότι ο αριθμός των ατόμων που διώκονται για ενδοοικογενειακή βία έχει αυξηθεί. Ο Guram Imnadze, διευθυντής του προγράμματος δημοκρατίας και δικαιοσύνης στο Κέντρο Κοινωνικής Δικαιοσύνης, υποστηρίζει ότι η προσέγγιση του κράτους είναι «κατακερματισμένη και αναποτελεσματική». Σημειώνει ότι το 2020, από τα 1.287 άτομα που καταδικάστηκαν για ενδοοικογενειακή βία, μόλις 379 καταδικάστηκαν σε φυλάκιση. Η Anna Arganashvili, δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη ΜΚΟ Σύμπραξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, λέει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά ζητήματα, όσον αφορά την εφαρμογή του νόμου, ειδικά όσον αφορά τη δίωξη των κατηγορουμένων καταχραστών. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη υπόθεση υψηλού προφίλ ενδοοικογενειακής κακοποίησης που αφορούσε τον Γεωργιανό αστέρα του τένις Nikoloz Basilashvili και την πρώην σύζυγό του, Neka Dorokashvili, ενεπλάκη σε μια δημόσια εκστρατεία ντροπής εναντίον της Dorokashvili. Ο Basilashvili αθωώθηκε από το Δημοτικό Δικαστήριο της Τιφλίδας τον Οκτώβριο μετά από δίχρονη δίκη. Η Arganashvili, η οποία εργάζεται στην οργάνωση, που υπερασπίστηκε την Dorokashvili, είπε:

The entire society thinks that he couldn't be a perpetrator because he's famous. We're receiving a lot of threats because, the ex-wife for them is a woman who shouldn't have claimed anything because he is a world champion, and you must be quiet and allow him to make Georgia famous.

… On the paper we're progressing, but in reality, I don't see much progress.

Όλη η κοινωνία πιστεύει ότι δεν θα μπορούσε να είναι θύτης, επειδή είναι διάσημος. Δεχόμαστε πολλές απειλές, γιατί η πρώην σύζυγός του είναι μια γυναίκα, που δεν έπρεπε να διεκδικήσει τίποτα, επειδή αυτός είναι παγκόσμιος πρωταθλητής και πρέπει να σιωπήσεις και να του επιτρέψεις να κάνει τη Γεωργία διάσημη.

…Στα χαρτιά προχωράμε, αλλά στην πραγματικότητα δεν βλέπω μεγάλη πρόοδο.

Με τα χρόνια, η Arganashvili έχει αρχίσει να εκπαιδεύει τους νέους για την ενδοοικογενειακή βία και τα δικαιώματά τους, καθώς «η απλή ύπαρξη των νόμων δεν αποτελεί λύση». Μέχρι σήμερα, έχει αναπτύξει ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα για τα παιδιά για να τα ενημερώσει για τα δικαιώματά τους και να κάνει κατανοητό τον νόμο. Είναι πεπεισμένη ότι, εάν τα κορίτσια αισθάνονται ασφαλείς ως γυναίκες, αυτό θα οδηγήσει σε αλλαγή.

Η Baia Pataraia, δικηγόρος και ακτιβίστρια, σημειώνει ότι η εφαρμογή παραμένει «προβληματική».

«Έχουμε επιτύχει κάποια πρόοδο, τώρα έχουμε καλύτερη νομοθεσία, αν και η εφαρμογή εξακολουθεί να είναι προβληματική. Το σύστημα δικαιοσύνης δεν είναι ευαισθητοποιημένο ως προς το φύλο και προσανατολισμένο στα θύματα», λέει, προσθέτοντας ότι η κοινωνία στο σύνολό της εξακολουθεί να ευνοεί τους κακοποιούς έναντι των θυμάτων και τους άνδρες έναντι των γυναικών. «Ειδικά αν ένας άντρας έχει δύναμη και είναι διάσημος, παραμένει πολύ δύσκολο για μια γυναίκα να υπερασπιστεί τη δική της αλήθεια».

Το 2022, η εισαγγελία της Γεωργίας ανέφερε 16 περιπτώσεις γυναικοκτονίας για τους πρώτους δέκα μήνες. Σε δήλωση που κυκλοφόρησε στις 25 Νοεμβρίου, την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, το Γραφείο Δημοσίου Υπασπιστή της Γεωργίας ανέφερε: «Ανεξάρτητα από νομοθετικές ή θεσμικές αλλαγές, η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία στη Γεωργία παραμένει σημαντική πρόκληση». Την ίδια μέρα, δεκάδες γυναίκες βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τη συνεχιζόμενη βία κατά των γυναικών.