Εικόνα: Alex Shah

Στην καρδιά του Νοτίου Καυκάσου, όπου συγκρούονται ιστορία και γεωπολιτική, η κοινωνία των πολιτών του Αζερμπαϊτζάν βρέθηκε στο επίκεντρο μιας ταραχώδους καταιγίδας. Ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφοι και αντιφρονούντες έχουν υπομείνει χρόνια κακουχιών υπό την αυταρχική διακυβέρνηση της δυναστείας των Αλίγιεφ. Οι αυταρχικές πολιτικές αυτού του καθεστώτος όχι μόνο έχουν περιορίσει τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, αλλά τους έχουν υποβάλει και στην πιο σκοτεινή πλευρά της καταπίεσης.

Πρόκειται για έναν τόπο, όπου η ίδια η πράξη του να μιλάς συχνά έχει μεγάλο κόστος, τόσο όσον αφορά τις προσωπικές θυσίες όσο και την αδυσώπητη πίεση.

Ο Ιλχάμ Αλίγιεφ κέρδισε σημαντική δημοτικότητα στο κοινό του Αζερμπαϊτζάν, αφότου η χώρα εξασφάλισε τη νίκη στον Β’ Πόλεμο του Καραμπάχ και ανέκτησε τον έλεγχο σε εδάφη προηγουμένως υπό τον έλεγχο της Αρμενίας.

Η νίκη αυτή έχει υποσκιάσει τις συνεχιζόμενες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις στη χώρα.

Τρία χρόνια μετά τον πόλεμο των 44 ημερών και μετά τη στρατιωτική επιχείρηση της 19ης Σεπτεμβρίου 2023 στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο Πρόεδρος Αλίγιεφ είναι αποφασισμένος να διατηρήσει την εξουσία του. Μέσω αυστηρών αυταρχικών πολιτικών, το κράτος συνεχίζει να παρεμποδίζει τις ενέργειες της κοινωνίας των πολιτών, να επιβάλλει περιορισμούς στους δημοσιογράφους και να υποβάλλει τους ακτιβιστές σε παράνομες κρατήσεις. Ο λαός έχει στερηθεί των δικαιωμάτων του για ελεύθερη συνέλευση, λόγο, έκφραση και οργάνωση.

Καταστολή ενάντια στις αντίθετες φωνές

Λίγο αργότερα, το Αζερμπαϊτζάν δήλωσε ότι είχε ξεκινήσει «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ τον Σεπτέμβριο του 2023 και ακολούθησε ένα κύμα διαδοχικών συλλήψεων ακτιβιστών. Δημοσιογράφοι και ακτιβιστές, που εξέφρασαν ανοιχτά τις αντιπολεμικές απόψεις τους και ζητούσαν ειρήνη, επιπλήχθηκαν για τις επικρίσεις τους και βρέθηκαν υπό κράτηση.

Μεταξύ των ακτιβιστών που στοχοποιήθηκαν εκείνη την εποχή ήταν ο Afiaddin Mammadov. Ο Mammadov αντιμετώπισε πολλαπλές συλλήψεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για τις επίμονες διαμαρτυρίες του. Στις 20 Σεπτεμβρίου, ο Mammadov συνελήφθη και τέθηκε υπό κράτηση για ψευδή χουλιγκανισμό. Αν καταδικαστεί, ίσως αντιμετωπίζει έως και οκτώ χρόνια φυλάκιση.

Ο Ahmad Mammadli, μέλος του Δημοκρατία 18, ενός πολιτικού κινήματος της αντιπολίτευσης, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα και πρώην πολιτικός κρατούμενος, είπε στο Global Voices ότι η πίεση εναντίον των ακτιβιστών της ειρήνης δεν είναι νέα και ότι ξεκίνησε γύρω από τον Β’ Πόλεμο του Καραμπάχ το 2020.

«Από τον Σεπτέμβριο του 2020, έχουν παρατηρηθεί μαζικές κρατήσεις και διώξεις ακτιβιστών του «No War», που ήταν κατά του πολέμου. Το ίδιο μοτίβο συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, με παρόμοια περιστατικά τον Σεπτέμβριο [2023]. Στόχος της κυβέρνησης είναι να καταστείλει και να απομονώσει πολιτικούς και κοινωνικούς ακτιβιστές».

Ο Mammadli θυμάται πώς ο ίδιος και το κίνημά του, «Δημοκρατία 18», αντιμετώπισαν απροσδόκητη πίεση και στόχευση μετά τις δηλώσεις τους υπέρ της ειρήνης.

«Τον Σεπτέμβριο του 2022, καθώς έκανα εκκλήσεις για προσαγωγή του Ιλχάμ Αλίγιεφ στο διεθνές δικαστήριο για τις ενέργειές του εναντίον του λαού του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, βρέθηκα υπό κράτηση. Ήμουν έτοιμος να φύγω για να συνεχίσω την εκπαίδευσή μου στο εξωτερικό, αλλά απαγορεύτηκε η έξοδός μου από τη χώρα, παραβιάστηκε το δικαίωμά μου στην εκπαίδευση, με φυλάκισαν για 30 ημέρες και σχηματίστηκε ψεύτικη ποινική υπόθεση εναντίον μου, που οδήγησε στην έξοδό μου από το πανεπιστήμιο», είπε ο Mammadli στο Global Voices.

Από τον πόλεμο των 44 ημερών το 2020, οι Αρχές έχουν συλλάβει περισσότερους από 20 ακτιβιστές, σύμφωνα με την τεκμηρίωση και την παρακολούθηση του Mammadli.

Ο Ali Malikov, ακτιβιστής ΛΟΑΤ+ και blogger, αντιμετώπισε επίσης παρενόχληση στα χέρια του κράτους λόγω των αντιπολεμικών του συναισθημάτων. 

«Θυμάμαι ότι έλαβα εκατοντάδες εικόνες αποκεφαλισμένων Αρμενίων από ξένους αριθμούς τηλεφώνου. Αντιμετώπισα πολλές απόπειρες χακαρίσματος στο προσωπικό μου προφίλ στο Facebook. ΜΜΕ ελεγχόμενα από το κράτος και γνωστές κρατικές σελίδες κοινοποίησαν τα προσωπικά μου στοιχεία χαρακτηρίζοντάς με ως «φιλοαρμένιο», επειδή ήμουν κατά του πολέμου. Ένα ΜΜΕ μετέδωσε βίντεο από μια διαμαρτυρία μου. Το κανάλι Telegram ‘Xainləri tanıyaq’ [Μάθε τους προδότες] δημοσίευσε τις προσωπικές μου φωτογραφίες. Όλα αυτά οφείλονταν στη συμμετοχή μου σε μια εκστρατεία υπογραφών, που ζητούσε ειρήνη. Πιο πρόσφατα, η διαδικτυακή εφημερίδα Yeni Musavat δημοσίευσε το όνομά μου στον ιστότοπό τους, υποστηρίζοντας ότι παρακολούθησα μια αντιπολεμική εκδήλωση, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια, γιατί δεν το έκανα ποτέ».

Στο πλαίσιο του Αζερμπαϊτζάν, ο πόλεμος απέσυρε επίσης την προσοχή από τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, λένε ακτιβιστές που πήραν συνέντευξη από το Global Voices. Εν τω μεταξύ, ο Πρόεδρος Αλίγιεφ εδραίωσε περαιτέρω την εξουσία του λαμβάνοντας την υποστήριξη μιας ένθερμης εθνικιστικής βάσης. Αν σε ένα πράγμα συμφωνούσαν το κράτος και η αντιπολίτευση, αυτό ήταν το ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η νίκη μετά τον Β’ Πόλεμο ενδυνάμωσε τον Αλίγιεφ. Ενώ ο κόσμος ξέχασε τα παράπονά του, η αντιπολίτευση κάποτε κινητοποιούσε την υποστήριξη κατά του προέδρου και της κυβέρνησης. Αυτό βοήθησε τον Πρόεδρο Αλίγιεφ και την κυβέρνηση να καταστείλουν και να περιθωριοποιήσουν τις διαφωνούσες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακών ομάδων της αντιπολίτευσης. Χαρακτηρίζοντάς τους προδότες, ουσιαστικά φιμώνουν τις διαμαρτυρίες και τα παράπονά τους.