Το δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης αποτελεί ουσιώδη διάσταση της παγκόσμιας κοινωνίας μας. Όπως όμως φαίνεται, μπορεί εύκολα να αφαιρεθεί από το ίδιο κράτος που οφείλει να το προστατεύει.

Στις 6 Ιουλίου 2011, οι επιφανείς αντιπολιτευτικοί ακτιβιστές Boris Nemtsov και Vladimir Milov ανακάλυψαν ξαφνικά ότι τους είχε απαγορευτεί η έξοδος από την Ρωσία, κατόπιν εντολής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δικαστικών Κλητήρων.

Απαγόρευση εξόδου

Η έννοια της απαγόρευσης εξόδου κατέχει ειδική θέση στην καρδιά των ανθρώπων που έζησαν κατά την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. Το καθεστώς συνήθιζε να τιμωρεί τους πολίτες του που σκέφτονταν διαφορετικά, με το να μην τους χορηγεί άδεια εξόδου από την χώρα.

Κλειδαριά. Φωτογραφία του ztephen/Flickr

Μόνο “έμπιστα” μέλη της σοβιετικής κοινωνίας απολάμβαναν το προνόμιο να ταξιδεύουν στο εξωτερικό, ενώ οι επικριτές του κομμουνισμού -είτε πραγματικοί είτε δυνητικοί- καθίσταντο “αποκλεισμένοι από ταξίδια (“Nevyezdnoy,” η λέξη έγινε συνώνυμη με τον “αντιφρονούντα” στη Ρωσική γλώσσα). Η τιμωρία ουσιαστικά συνίστατο στον εξαναγκασμό του κόσμου να ζει στην Σοβιετική Ένωση. Θα'ταν αστείο αν δεν ήταν τόσο θλιβερό.

Την απαγόρευση για τους Nemtsov και Milov φέρεται να “έσπρωξε” ο επιφανής επιχειρηματίας Gennady Timchenko, που ενοχλήθηκε πολύ από τις αιτιάσεις εναντίον του σε μιά έκθεση με τίτλο “Putin. Αποτελέσματα. 10 Χρόνια” (Διαβάστε εδώ μιά ανεπίσημη μετάφρασή της). Η έκθεση, την οποία παρήγαγαν οι Nemtsov και Milov, ισχυρίζονταν ότι ο Timchenko είχε γίνει δισεκατομμυριούχος λόγω των στενών σχέσεών του με τον Ρώσο πρωθυπουργό Vladimir Putin.

Ρωσικό δικαστήριο διέταξε αργότερα τους συντάκτες της έκθεσης να προβούν σε δημόσια ανασκευή, κάτι που έκαναν, μέσα απ'τις σελίδες [ru] της δημοφιλούς ρωσικής εφημερίδας Kommersant.

Ο “κ. [Gennady] Timchenko δυσαρεστήθηκε επειδή η γραμματοσειρά της ανασκευής ήταν πολύ μικρή,” δήλωσε ο Nemtsov στη συνέχεια στο Radio Free Europe. “Κι έτσι, απαίτησε να κρατηθούμε εντός της χώρας για έξι μήνες.”

Η ρωσική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Κλητήρων αρχικά αρνήθηκε ότι είχε εκδόσει απαγόρευση εξόδου, όμως αργότερα ανακοίνωσε έρευνα για το περιστατικό και αναίρεσε την απαγόρευση, χαρακτηρίζοντάς την “πρόωρη.”

Ο ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων Oleg Kozlovsky σχολίασε [ru] αυτή την απόφαση στο Twitter:

Сообщают, что запрет Немцову на выезд из страны отменен как “преждевременный”. Время еще не настало то есть.

Οργισμένη αντίδραση

Η απαγόρευση εξόργισε τους Ρώσους bloggers. Ο πολιτικός ακτιβιστής Ilya Yashin έγραψε [ru]:

Эта история – прецедент. Впервые выезд из страны закрыт гражданину за претензии нематериального характера, при том что сами приставы признают: решение суда выполнено.
Кажется, приставы уже сами испугались своего решения и скандала, которым оно чревато. Как еще расценивать тот факт, что они начали сами себя опровергать?

Συνεχίζει:

Судя по всему, это “наш ответ Чемберлену”: реакция российских властей на “список Магнитского”.

Η “λίστα του Magnitsky” περιέχει τα ονόματα Ρώσων αξιωματούχων που συνδέονται με τον θάνατο του δικηγόρου Sergei Magnitsky, που αντιμάχονταν την διαφθορά. Τον Δεκέμβριο του 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε την επιβολή απαγόρευσης έκδοσης βίζας σε όσους κατονομάζονται στη λίστα.

“Ταυτόχρονα, όλα τα ΜΜΕ δημοσιεύουν με πηχιαίους τίτλους τον ισχυρισμό ότι οι κλητήρες δεν απαγόρευσαν ποτέ την έξοδο του Nemtsov από την χώρα,” σχολίασε [ru] ο blogger habivara, υπαινισσόμενος ότι τα ΜΜΕ ελέγχονται από την κυβέρνηση.

Ο blogger ziptop δίνει [ru] την δική του -όχι απίθανη- εκδοχή των γεγονότων:

Κάτι συνέβη που απέτρεψε τους Nemtsov και Milov από το να τηρήσουν την απόφαση του δικαστηρίου. Οι δικηγόροι του Timchenko υπέβαλλαν παράπονο στους κλητήρες, που τρόμαξαν κι εντυπωσιάστηκαν από την επιρροή του δισεκατομμυριούχου, κι έσπευσαν να εκδόσουν την απαγόρευση. Η υπόθεση μετατράπηκε σε σκάνδαλο “Σιδηρούν Παραπετάσματος”, και οι ρωσικές αρχές συνειδητοποίησαν πως ζημιώνει την εικόνα της χώρας και προβάλλει τους Nemtsov και Milov. Οι ρωσικές αρχές αποφάσισαν γρήγορα να άρουν την απαγόρευση.

“Τελικά, κατέληξε μιά αστεία χαζομάρα,” έγραψε ο ziptop.

Ο Ρώσος συγγραφέας Andrey Malgin (avmalgin) πρόσφερε [ru] την δική του εκδοχή:

Думаю, дело было так. Как только выступление Немцова на судилище в Брюсселе было анонсировано, один человек в Белом доме стал топать ножкой и истерить: “Да запретить ему ездить за границу и нас там грязью поливать!” Тут же и выполнили. Но на высоком уровне (это видно по другим опубликованным документам), вниз не доложили. А низ сдуру опровергать начал. По-другому объяснить трудно.

“Δεν είμαι ‘κι αυτός'”

Ο Boris Nemtsov (το όνομά του αναφέρεται στα blogs πολύ περισσότερο από του Milov, που παραπονέθηκε ότι οι υποστηρικτές του Nemtsov τον παραμελούν στην προβολή του θέματος) τσουβαλιάστηκε μαζί με τον σκανδαλώδη πολιτικό αντιφρονούντα Eduard Limonov, στον οποίο οι κλητήρες είχαν επίσης απαγορεύσει την έξοδο από την Ρωσία. Παρ’ ότι δεν φαίνεται να απολαμβάνει τον συσχετισμό (“I am not ‘ALSO,’) o Limonov έγραψε [ru] στο blog του:

Я вам не “ТОЖЕ”, господа, я давным-давно невыездной,а по постановлениям приставов, на протяжении двух с половиной лет, с 15 декабря 2008 года. […] Так что не нужно меня тут рядом с Немцовым через запятую ставить, который в настоящее время сидит, между прочим в городе Страсбурге, Франция. И мотается куда ему надо, когда вздумает. Вот когда его не пустят за границу, тогда напишите : “Борис Немцов стал невыездным, и таким образом пополнил собой список невыездных российских оппозиционных политиков, среди которых Эдуард Лимонов…” и так далее.

Τελικά, τέλος καλό, όλα καλά. Οι Nemtsov και Milov μπορούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό και οι απαγορεύσεις εξόδου παραμένουν, ως επί το πλείστον, κατάλοιπα της σοβιετικής εποχής. Είναι καιρός να γίνει αντιληπτό ότι η τιμωρία για πολιτικούς λόγους δια της απαγόρευσης του δικαιώματος να ζει κανείς στη χώρα του δεν έχει θέση στον 21ο αιώνα.