Περού: Η γλώσσα κέτσουα στο Διαδίκτυο

Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο και Δικαιώματα των Ιθαγενών.

Η Κέτσουα ή Runa Simi είναι μια από τις πρώτες γλώσσες του Περού, που υπολογίζεται πως εμφανίστηκε κατά το μέσο της πρώτης χιλιετίας της εποχής μας. Σήμερα, ομιλείται από 8-10 εκατομμύρια άτομα και είναι η πιο διαδεδομένη της γλωσσικής αυτής οικογένειας στη Βολιβία, το Περού και τον Ισημερινό μετά τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, σύμφωνα με τη Wikipedia. Η ίδια πηγή προσθέτει [es]:

Κατά το 15ο αιώνα, η αποκαλούμενη κλασική κέτσουα έγινε σημαντική lingua franca στο Αρχαίο Περού και υιοθετήθηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους των Ίνκας. Ήταν η πιο σημαντική γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε για την κατήχηση των ιθαγενών κατά την αποικιοκρατία. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η κέτσουα υπέφερε λόγω της εξάπλωσης των ισπανικών μέσω της εκπαίδευσης του αγροτικού πληθυσμού.

Street name "El camino del zorro" (Fox Lane) in Quechua. Image by user geoced on Flickr (CC BY-SA 2.0).

Ονομασία οδού "Ο δρόμος της αλεπούς" (El camino del zorro) στη γλώσσα Κέτσουα. Φωτογραφία από το χρήστη geoced στο Flickr (CC BY-SA 2.0).

Η κέτσουα στο Διαδίκτυο

Το περουβιανό σύνταγμα [es] (άρθρο 48) της δίνει επίσημη θέση στις ζώνες όπου ομιλείται κατά κύριο λόγο, δηλαδή σε ολόκληρη την ορεινή πλευρά, τις Περουβιανές Άνδεις. Η επιρροή της όμως φαίνεται και στα ισπανικά και σε ποικίλες άλλες γλώσσες της Αμαζονίας.

Ωστόσο, όταν μιλάμε για την κέτσουα, εννοούμε διάφορες διαλέκτους της, στο Περού κυρίως τις “cusqueño” (“πεντασύλλαβη”) και “ayacuchano” (“τρισύλλαβη”). Αν και οι διαφορές τους [es] δεν είναι μεγάλες, δεν είναι οι μόνες υπάρχουσες. Αν και επίσης πολλοί έχουν κάνει λόγο για διακρίσεις [es] στη χρήση της κέτσουα ή για τον κίνδυνο να εξαφανιστεί σαν γλώσσα [es], δε σκέφτονται όλοι [es] με τον ίδιο τρόπο.

Η κετσούα εντοπίζεται στο Διαδίκτυο μέσω διαφόρων πηγών: η πιο γνωστή είναι η μηχανή αναζήτησης Google Quechua. Η Wikipedia επίσης έχει σελίδα στη γλώσσα κέτσουα, όπου μπορείτε να βρείτε 16.631 άρθρα σε αυτή τη γλώσσα. Όσον αφορά εργαλεία, η ιστοσελίδα El quechua en internet (Κέτσουα στο Διαδίκτυο) [es] έχει πολλές πηγές, όπως και η σελίδα Idioma Runasimi (γλώσσα Runasimi) [es]. Άρθρα με συζητήσεις επί της γλώσσας υπάρχουν στη σελίδα Welcome to Quechua! και στο Slideshare υπάρχουν διάφορες παρουσιάσεις [es] για διακριτές πλευρές της γλώσσας.

Αν ενδιαφέρεστε να μάθετε τη γλώσσα, η σελίδα Runasimi.org [es] περιέχει συμβουλές γραμματικής και online λεξικό, ενώ η Runasimi.net [es] παρέχει αναφορές σε μια επιτροπή που σχηματίστηκε για την τυποποίηση της γλώσσας. Η ιστοσελίδα Idioma quechua [es] στοχεύει να προωθήσει την εκμάθηση της γλώσσας και περιέχει διάφορες ηχογραφήσεις αφηγήσεων στη γλώσσα αυτή από τις Άνδεις. Επίσης, υπάρχει η σελίδα curso de quechua (μαθήματα σε κέτσουα) [es] και μια από το Αρχιερατικό Καθολικό Πανεπιστήμιο του Περού (PUCP).

Blogging

Υπάρχουν όμως και άτομα στην κοινότητα όσων μιλούν κέτσουα, που πήραν την πρωτοβουλία να κάνουν κάτι για να διατηρήσουν ή να ενθαρρύνουν την παρουσία της γλώσσας στο Διαδίκτυο. Τέτοια είναι η περίπτωση της Noemi Vizcardo. Το δίγλωσσο blog της Hablaquechua, σε ισπανικά και κέτσουα, υφίσταται από το 2005. Ο Juan Arellano [στμ: συντάκτης του αρχικού αυτού άρθρου στα ισπανικά] είχε το προνόμιο να της πάρει συνέντευξη το 2006. Τότε, μεταξύ άλλων, είχε αναφέρει τι σήμαινε για εκείνη η γλώσσα κέτσουα:

Η κέτσουα για μένα είναι τόσο φυσική, εννοώ ήταν πάντα παρούσα από τη στιγμή που γεννήθηκα, καθώς κατάγομαι από μια δίγλωσση πόλη, όπου κοινός παρονομαστής είναι η προφορική επικοινωνία σε κέτσουα, παρά το γεγονός ότι ο πατέρας μου μας είχε απαγορεύσει να τα μιλάμε σπίτι, λόγω της γενικευμένης και λανθασμένης ιδέας στην κρεολική αυτή κοινωνία ότι είναι μια από αυτές τις ινδιάνικες γλώσσες

Ένα άλλο blog σε κέτσουα ανήκει στην Dina Vela: Quechua nuestra lengua [es]. Σε μια από τις δημοσιεύσεις της, μιλά για τους αριθμούς στη γλώσσα αυτή:

Έρευνες δείχνουν ότι οι αριθμοί στην κέτσουα μας αποκαλύπτουν ότι στο αρχαίο Περού, οι Ίνκας χρησιμοποιούσαν το δεκαδικό σύστημα. Αυτό καθορίστηκε χάρη στην ερμηνεία των κίπου (quipu), περίτεχνων κόμπων, που είναι οργανωμένοι έτσι ώστε να απεικονίζουν μονάδες, δεκάδες, εκατοντάδες κλπ. […] Μελετώντας τους αριθμούς στην κέτσουα αποκτούμε σαφείς ένδειξεις για την ιστορία μας και επανεκτιμούμε τη σημασία της Runisimi. Ο σύνδεσμος αυτός [es] μας δείχνει ένα βίντεο για ένα μάθημα βασικής αριθμητικής σε εφτάχρονα παιδιά που μαθαίνουν την κέτσουα του Κούζκο, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ανώτατης Ακαδημίας της Γλώσσας Κέτσουα (Academia Mayor de la Lengua Quechua).

Η Nancy Ayala γράφει σε ένα blog με τίτλο Tukuy niraq willakuykuna στο δίκτυο Radio Peru, σημαντικό κόμβο ΜΜΕ. Ιδού ένα σύντομο απόσπασμα [es] ενός εκ των πρώτων της δημοσιεύσεων:

Μπορούμε να πούμε πως ένα από τα χαρακτηριστικά αυτή της πανέμορφης και γλυκιάς γλώσσας είναι ο ενωτικός της χαρακτήρας, καθώς ενώνει ή συμπλέκει δυο ή περισσότερες λέξεις στα ισπανικά χρησιμοποιώντας προσφύματα. Μια πρόταση δηλαδή με πολλές λέξεις στα ισπανικά μπορεί να εκφραστεί με μια μόνο λέξη στην κέτσουα, για παράδειγμα η φράση te quiero mucho (Σε αγαπώ πολύ) ενώνεται και εκφέρεται ως kuyakuykim στην κέτσουα.

Η δημοσίευση blog με τις περισσότερες πληροφορίες προέρχεται από το blog της Lorena Chauca Allillanchu [es], που καθιστά αξιοσημείωτη την καθημερινή επικοινωνία σε κέτσουα στο Περού [es]:

Εμείς οι Περουβιανοί χρησιμοποιούμε περισσότερες λέξεις κέτσουα απ’ όσες πιστεύουμε. Η λέξη “cancha” προέρχεται από την λέξη της κέτσουα “Kancha”, που σημαίνει αίθριο, κιόσκι. “Chiripa” σημαίνει τυχαιότητα ή τύχη. Η έκφραση “pucho” προέρχεται από τη λέξη “puchu”, που σημαίνει υπόλοιπο ή πρόσθετο. Το όνομα της πιο γνωστής λοταρίας στο Περού είναι “T'inka”, που σημαίνει παιχνίδι. Οι γάτες είναι γνωστές ως “michi” και η λέξη “yapa” χρησιμοποιείται ευρέως από τους Περουβιανούς και σημαίνει αύξηση.

Άλλα παραδείγματα blogs σε κέτσουα είναι τα εξής: Runasimillapi [es], Runasimi ñawpa willana [es], Runasimi (Quechua) [es], και το runasimi qallarisun. Υπάρχουν επίσης ομάδες και σελίδες στο Facebook, όπως οι: Admiradores del idioma quechua (Runasimi) [es] και Runa Simi Raymi Suyu [es]. Και στο Twitter υπάρχει ο λογαριασμός @hablemosquechua, όπου διδάσκεται η γλώσσα Runasimi.

Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να αναφερθεί το Runasimipi.org, μια ιστοσελίδα αφιερωμένη στη δημιουργία λογισμικού σε κέτσουα. Το μανιφέστο της δηλώνει [es]:

Στις μέρες μας, ο κόσμος πιστεύει ότι η runasimi είναι μονάχα γλώσσα των προγόνων μας και είναι χρήσιμη μόνο για τα πράγματα του παρελθόντος. Πολλά παιδιά στην πόλη ντρέπονται να μιλήσουν κέτσουα με τους φίλους τους. Λένε πως η γλώσσα δεν έχει σχέσει με “κουλ” πράγματα, ειδικά με θέματα όπως η τεχνολογία και η σύγχρονη ζωή. Αντιτιθέμενοι σε αυτό, δηλώνουμε πως η runasimi είναι μια πλούσια γλώσσα που μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά πλαίσια, συμπεριλαμβανομένης και της τεχνολογίας. Δεν αντιπροσωπεύει μονάχα ένα μεγάλο τμήμα της πολιτισμικής και γλωσσικής κληρονομιάς του Περού, είναι επίσης μια ζωντανή γλώσσα που θα αποδειχθεί πολύ χρήσιμη στο μέλλον στην περιοχή των Άνδεων. Θα θέλαμε όμως να εκτιμήσουν όλοι τη γλώσσα όχι μονάχα σαν μια από αυτές “τις γλώσσες των Ίνκας”, αλλά σαν μια γλώσσα του σήμερα, προσαρμόσιμη και πλούσια σε έκφραση.

Η κέτσουα ή Runasimi είναι μια γλώσσα ζωντανή και σε συνεχή ανάπτυξη, κομμάτι ενός πολιτισμού μιας χιλιετίας που χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο ως μέσο καθιέρωσης στον 21ο αιώνα. Επίσης, είναι μια γλώσσα που δε σταματά να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε άλλα στοιχεία για να ενσωματώσει ή να εκφράσει δικές της ήχους και εικόνες, όμοια αυτά που θα δείτε στα δυο αυτά βίντεο.

Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο και Δικαιώματα των Ιθαγενών.

Η δημοσίευση αυτή αρχικά δημοσιεύτηκε στο blog του Juan Arellano Globalizado [es].

1 σχόλιο

Συμμετέχετε στη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.