Αυτό το άρθρο συντάχθηκε από την Daniela Guazo για σκοπούς έρευνας για τον οργανισμό Fundación MEPI και δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του στις 4 Σεπτεμβρίου 2014.

Όταν η Gabriela Ramírez ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος στο πρώτο της παιδί, αποφάσισε να γεννήσει με καισαρική τομή, παρότι δεν υπήρχε λόγος. Είχε ακούσει ιστορίες τρόμου από τη μητέρα της για τις τρεις γέννες της και δεν ήθελε να ζήσει κάτι παρόμοιο. Παρομοίως, σχεδόν οι μισές Μεξικανές, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, γεννούν με καισαρική.

Το Μεξικό είναι η τέταρτη χώρα στον κόσμο, μετά την Κίνα, τη Βραζιλία και τις ΗΠΑ, με τις περισσότερες καισαρικές τομές χωρίς να υφίσταται έκτακτη ιατρική ανάγκη. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε ως μέθοδος προστασίας για τις μητέρες που βρίσκονταν σε κίνδυνο και συνίσταται στην αφαίρεση του μωρού με χειρουργική τομή στην κοιλιά και στη μήτρα.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), αυτή η μέθοδος θα έπρεπε να χρησιμοποιείται για ένα στα δέκα μωρά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι όταν γίνεται καισαρική τομή χωρίς να είναι ιατρικώς αναγκαία, τριπλασιάζεται ο κίνδυνος θανάτου ή εμφάνισης ασθένειας στη μητέρα και αυξάνεται ο κίνδυνος το νεογέννητο να αναπτύξει αναπνευστικά προβλήματα.

Ωστόσο, στο Μεξικό, αυτή η μέθοδος κάνει πάταγο. Η έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με τον φυσιολογικό τοκετό, καθώς και το όφελος των ιδιωτικών νοσοκομείων και των γιατρών, που μπορούν να αποκομίσουν μεγάλα κέρδη, έχουν οδηγήσει την πλειοψηφία των γυναικών να επιλέγουν την καισαρική τομή.

Εννιά στις 10 γεννήσεις σε ιδιωτικά νοσοκομεία και 4 στις 10 γεννήσεις σε δημόσια νοσοκομεία γίνονται με καισαρική τομή, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Συστήματος Πληροφοριών Υγείας (SINAIS, από το όνομά του στα ισπανικά).

“Οι αριθμοί δεν δικαιολογούνται”, λέει ο Δρ. Christian Bayron Mera, μαιευτήρας και διευθυντής του μαιευτηρίου- νοσοκομείου παίδων Vicente Guerrero στην Πολιτεία του Μεξικό. “Το 80% των μητέρων θα μπορούσαν να γεννήσουν φυσιολογικά. Επίσης, υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες μια γυναίκα να παρουσιάσει επιπλοκές μετά από καισαρική”.

Το πρώτο παιδί της Gabriela Ramírez γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 2010 με καισαρική. Παρότι είχε άλλες προσδοκίες, η γέννα ήταν μια καταστροφή. Μπήκε σε ένα ιδιωτικό νοσοκομείο και κανείς δεν της εξήγησε τη διαδικασία. “Ένιωσα σαν αγελάδα. Σε γδύνουν εντελώς, σε καθαρίζουν και βάζουν χιλιάδες πράγματα μέσα σου. Επίσης, κάποιος ανέβηκε πάνω μου για να καταφέρει να πιάσει το μωρό”. Κατέληξε ψυχικά ταλαιπωρημένη, με επιλόχειο κατάθλιψη και ανίκανη να φροντίσει το παιδί της. Όταν μίλησε ανοιχτά, οι νοσοκόμες της είπαν: “Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι”.

“Ο τομέας της υγείας δεν ασχολείται με εκστρατείες ενημέρωσης των μητέρων σχετικά με τις επιπλοκές της καισαρικής τομής”, λέει η Xaviera Cabada της οργάνωσης The Power of the Consumer.

Ο οικονομικός παράγοντας 

Η αύξηση των καισαρικών οφείλεται κυρίως σε οικονομικά κίνητρα, καθώς προγραμματίζονται και πραγματοποιούνται εύκολα. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία χρεώνουν έως και 100.000 πέσος (περίπου 7.500 δολάρια ΗΠΑ) για μια καισαρική, ποσό που αντιστοιχεί σε δύο ώρες εργασίας το πολύ για το γιατρό. Από την άλλη, μια φυσική γέννα μπορεί να χρειαστεί κατά μέσο όρο 18 ώρες εργασίας και κοστίζει 20.000 πέσος (περίπου 1.500 δολάρια ΗΠΑ). Οι πέντε πολιτείες με τις περισσότερες καισαρικές είναι οι εξής: Yucatán, Nuevo León, Distrito Federal, Sinaloa και Tlaxcala.

Υπάρχουν και πολιτισμικοί παράγοντες που έχουν συμβάλει στην εξάπλωση αυτής της επιδημίας στο Μεξικό. Εξαιρετικά καλαίσθητες φωτογραφίες γυναικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και διαφημιστικές εκστρατείες που προωθούν μια εικόνα του πώς θα έπρεπε να δείχνει το σώμα μιας γυναίκας που έχει μόλις γεννήσει έχει κάνει πολλές γυναίκες να πιστεύουν ότι με την καισαρική θα εξασφαλίσουν το ιδανικό σώμα που βλέπουν στις διαφημίσεις.

“Το Χόλιγουντ μας έχει μάθει ότι τοκετός σημαίνει να σου σπάνε τα νερά, να τρέχεις πανικόβλητη και να σπρώχνεις. Δεν είναι έτσι ο τοκετός”, λέει η Jackie Filoteo, που έχει δουλέψει στο Μεξικό ως μαία και βοηθός μητρότητας, δηλαδή επαγγελματίας με εμπειρία στις γέννες, που βοηθά τους γονείς κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Και τα δημόσια νοσοκομεία;

Ο Υπουργός Υγείας έχει θέσει όριο 20% για τις καισαρικές στα δημόσια νοσοκομεία. Ωστόσο, το 33% του συνόλου των γεννήσεων σε αυτά τα νοσοκομεία γίνονται με καισαρική και το ποσοστό αυξάνεται κάθε χρόνο. Στο Ίδρυμα Κοινωνικής Ασφάλειας και Υπηρεσιών για κρατικούς υπαλλήλους (ISSSTE, με βάση την ονομασία του στα ισπανικά), για παράδειγμα, 7 στα 10 παιδιά γεννιούνται με χειρουργική διαδικασία.

Η αιτία αυτών των υπερβολικών στατιστικών στοιχείων είναι διαφορετική για κάθε δημόσιο νοσοκομείο. Ενώ μια καισαρική κοστίζει περισσότερο για την κυβέρνηση απ’ ό,τι ένας φυσιολογικός τοκετός, η έλλειψη κρεβατιών και γιατρών στα δημόσια ιδρύματα είναι καθοριστικός παράγοντας. Εκτιμάται ότι υπάρχει 50% έλλειψη κρεβατιών και γιατρών. Για να ανταποκριθούν στο συνολικό μητρικό πληθυσμό τους, τα νοσοκομεία πρέπει να πραγματοποιούν τους τοκετούς με γρήγορο ρυθμό και η επιλογή είναι πάντα η καισαρική.

Εάν το Μεξικανικό Ίδρυμα Κοινωνικής Ασφάλισης (IMSS, με βάση την ονομασία του στα ισπανικά), που εξυπηρετούν 3 στις 10 μητέρες που στρέφονται στον τομέα της δημόσιας υγείας, κατόρθωνε να περιορίσει τον αριθμό καισαρικών σε μία για κάθε 10 γέννες, όπως ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, θα εξοικονομούσε 3 δις πέσος (περίπου 224 εκατομμύρια δολάρια) κάθε χρόνο. Κάθε καισαρική κοστίζει στο κράτος 21.600 πέσος (περίπου 1.600 δολάρια), σύμφωνα με την Έρευνα Εθνικής Υγείας και Διατροφής του 2012 .

“Κάθε γυναίκα χρειάζεται μια μαία και ορισμένες χρειάζονται μαιευτήρα”

Το μαιευτήριο-νοσοκομείο παίδων Vicente Guerrero της Πολιτείας του Μεξικού αντιμετωπίζει 18 τοκετούς ημερησίως, αλλά έχει μόνο πέντε κρεβάτια. Η υποδομή του δεν επαρκεί για τον υψηλό αριθμό ανθρώπων που χρειάζονται τις υπηρεσίες του. Για να ανταποκριθεί στις εν λόγω ανάγκες, ο Δρ. Christian έχει διαμορφώσει ένα πρότυπο που έγκειται στην αξιοποίηση μαιευτήρων, μαιών, βοηθών μητρότητας και νοσοκόμων περιγεννητικής φροντίδας. Για τον γιατρό, η χρήση αυτών των επαγγελματιών είναι αποτελεσματική για τα νοσοκομεία, αφού διαχειρίζονται τις λιγότερο περίπλοκες γέννες, ενώ οι μαιευτήρες-γυναικολόγοι εστιάζουν στους τοκετούς υψηλού κινδύνου.

Η Jackie Filoteo είναι μία από τις βοηθούς μητρότητας που εργάζονται στο νοσοκομείο Vicente Guerrero. Με έξι χρόνια εμπειρίας ως μαία και βοηθός μητρότητας, λέει πως υπάρχουν πολλές τεχνικές βελτίωσης του τοκετού. Για παράδειγμα, η τοποθέτηση των μητέρων σε διαφορετικές θέσεις μπορεί να περιορίσει τη χρονική διάρκεια του τοκετού.

“Μια μαία μπορεί εύκολα να αναλάβει όλα τα περιστατικά που δεν παρουσιάζουν κίνδυνο,” λέει η Filoteo.

Πριν οκτώ μήνες, η Gabriela απέκτησε το δεύτερο παιδί της. Αυτή τη φορά, γέννησε φυσιολογικά. Η βοηθός μητρότητας που την ανέλαβε ήταν η Jackie Filoteo. Ωστόσο, προέκυψαν δυσκολίες προς το τέλος του τοκετού: η πίεσή της ανέβηκε και έπρεπε να γίνει καισαρική.

Η Jackie, βοηθός μητρότητας, ήταν στο πλευρό της σε όλη τη διαδικασία. Της έκανε αρωματοθεραπεία και είχε βάλει μουσική να παίζει στο χειρουργείο, εξηγώντας της κάθε κίνηση που έκαναν οι γιατροί. “Εδώ, ένιωσα σαν άνθρωπος, ενώ στο προηγούμενο νοσοκομείο είχα νιώσει σαν αγελάδα,” λέει η μητέρα για δεύτερη φορά.