“Όλοι ίσοι απέναντι στον νόμο”. Φιλοσοφία του δρόμου στο Σίτι Μπολ, Κέιπ Τάουν, Δυτικό Ακρωτήριο, Νότια Αφρική, από την Anne Fröhlich στο Flickr – άδεια CC-NC-2.0

En archéologue des idées, Séverine Kodjo-Grandvaux explore les strates d'une épistémologie qui, au cours du dernier siècle, s'est construite essentiellement en réaction à l'Occident. D'abord sous le joug de son influence impérialiste, puis en réaction contre cette emprise [..] avec le mouvement des Indépendances et l'injonction à la décolonisation des esprits, vient le temps d'une pensée cherchant à se replier sur « l'identité africaine », contre le moule occidental. Un « retour au sources » risqué : « Dès lors que la philosophie cherche à se penser de manière « nationalitaire », c'est-à-dire continentale, nationale, ethnique, elle doit éviter plusieurs écueils, notamment celui de l'esprit collectif et celui de la particularisation excessive », écrit l'auteur. L'apport de la philosophie occidentale comme celui des autres courants de pensée ne doit pas être rejeté.

Στο ρόλο της ως αρχαιολόγος ιδεών, η Séverine Kodjo-Grandvaux διερευνά τα στρώματα ενός τομέα, που χτίστηκε κυρίως ως απάντηση στη Δύση τον περασμένο αιώνα. Κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας, προχώρησε κάτω από τον κυρίαρχο έλεγχο των ιμπεριαλιστών αποικιοκρατών και στη συνέχεια εξελίχθηκε ως αντίδραση κατά της επιρροής των αποικιοκρατών […]. Καθώς το κίνημα της Ανεξαρτησίας σάρωσε όλη την ήπειρο (στη δεκαετία του '50), η φιλοσοφία της προσπάθειας επιστροφής στην “αφρικανική ταυτότητα” και απομάκρυνσης από το δυτικό καλούπι έγινε ισχυρότερη. Η Kodjo-Grandvaux υποστηρίζει ότι μια τέτοια ιδεολογία “επιστροφής στις ρίζες” αποτελεί ριψοκίνδυνη πρόταση. Γράφει: «Καθώς η φιλοσοφία προσπαθεί να χωρέσει σε ένα “περιφερειακό” μοτίβο [δηλαδή, ηπειρωτική, εθνική ή εθνοτική], πρέπει να αποφύγει πολλές παγίδες, συμπεριλαμβανομένης της παγίδευσης της ομοιογενούς σκέψης και της υπερβολικής απομόνωσης». Η συμβολή της δυτικής φιλοσοφίας, καθώς και η συμβολή άλλων ρευμάτων σκέψης, δεν πρέπει να απορριφθεί.

Η Kodjo-Grandvaux υπογραμμίζει μια συζήτηση για την εθνοφιλοσοφία, στην οποία οι Αφρικανοί φιλόσοφοι κολλούν εδώ και πολύ καιρό: η ιδέα ότι μια συγκεκριμένη κουλτούρα ή περιοχή έχει μια συγκεκριμένη φιλοσοφία, θεμελιωδώς διαφορετική από άλλες φιλοσοφικές τάσεις, είναι αμφιλεγόμενη από μόνη της. Ωστόσο, πολλοί σύγχρονοι Αφρικανοί φιλόσοφοι υποστηρίζουν ότι το έργο τους είναι ένας κρίσιμος προβληματισμός για τις αφρικανικές ηγεσίες και επηρεάζει την καθημερινότητα των συμπατριωτών τους. Ως αποτέλεσμα, είναι πρωταρχικής σημασίας η ανάπτυξη της αφρικανικής φιλοσοφίας στο πλαίσιο της αφρικανικής ηπείρου και η επικοινωνία με ένα αφρικανικό κοινό.

2. Souleymane Bachir Diagne (Σενεγάλη) 

Souleymane Bachir Diagne, Σενεγαλέζος φιλόσοφος και πρωτοπόρος της σκηνής τηε νέας αφρικανικής φιλοσοφίας – Κοινό κτήμα

Ο Souleymane Bachir Diagne, Σενεγαλέζος φιλόσοφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, πιστεύει ότι οι Αφρικανοί φιλόσοφοι πρέπει να κάνουν το έργο τους πιο προσιτό στους συμπατριώτες τους. Υποστηρίζει:

Nous devons produire nous-mêmes des textes en langues africaines et un de mes anciens élèves américain travaille en ce sens à une anthologie de textes de philosophes africains auxquels il a demandé d’écrire des articles dans leur propre langue. Des locuteurs de cette langue sont ensuite chargés de les traduire en anglais.

Πρέπει να παράγουμε τα δικά μας κείμενα σε αφρικανικές γλώσσες και ένας Αμερικανός πρώην φοιτητής μου εργάζεται για την παραγωγή μιας ανθολογίας κειμένων από Αφρικανούς φιλόσοφους, οι οποίοι κλήθηκαν να γράψουν άρθρα στη γλώσσα τους. Στη συνέχεια, οι ντόπιοι ομιλητές θα τους μεταφράσουν στα αγγλικά.

Aφρικανική φιλοσοφία Ουμπούντου μέσω Pencils for Africa – Κοινό κτήμα

3. Léonce Ndikumana (Μπουρούντι) 

Εκτός από τη σπουδαιότητα της καλύτερης αντιμετώπισης του αφρικανικού κοινού, υπάρχουν και άλλες δημοφιλείς ιδέες που εμφανίζονται στις μέρες μας από Αφρικανούς φιλόσοφους. Ο Léonce Ndikumana μεγάλωσε στο Μπουρούντι και τώρα είναι καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης στο Άμχερστ. Στο βιβλίο του “Το επαχθές χρέος της Αφρικής: Πώς τα ξένα δάνεια και η έξοδος κεφαλαίων κατέστρεψαν μια ήπειρο“, ο Ndikumana προσπαθεί να καταπολεμήσει πολλές από τις συνήθεις αφηγήσεις για την Αφρική που υιοθετούνται ως γεγονότα σε όλο τον κόσμο, όπως η σκέψη ότι η ξένη βοήθεια επιδοτεί την αφρικανική ήπειρο. Πράγματι, οι έξοδοι κεφαλαίων από την αφρικανική ήπειρο (1,44 τρισεκατομμύρια εξαφανίζονται χωρίς ίχνος από τις αφρικανικές χώρες, καταλήγοντας σε φορολογικούς παραδείσους ή πλούσιες χώρες) υπερβαίνουν σε μεγάλο βαθμό την ξένη βοήθεια (50 δισεκατομμύρια στην Αφρική).

Ο Ndikumana είναι επίσης ένας από τους βασικούς ηγέτες της κοινής γνώμης στην Αφρική που πιέζει πίσω στις κατευθυντήριες γραμμές των διεθνών οργανισμών, οι οποίες συχνά αντιβαίνουν στη βούληση των αφρικανών πολιτών.

4. Kwasi Wiredu (Γκάνα)

Η καταπολέμηση των ψευδών αφηγηματικών γραμμών είναι μια αυξανόμενη τάση μεταξύ των Αφρικανών διανοουμένων. Ο Kwasi Wiredu, ένας Γκανέζος φιλόσοφος, είναι ένας από εκείνους που προσπαθούν να κάνουν ακριβώς αυτό. Ισχυρίζεται ότι ένα πολυκομματικό πολιτικό σύστημα, που συχνά θεωρείται ως βάση της δημοκρατίας, δεν είναι πάντα ευνοϊκό για την ενότητα και τη σταθερότητα. Αντ’ αυτού, η δημοκρατία της συναίνεσης είναι καλύτερα προσαρμοσμένη στο αφρικανικό πλαίσιο:

Given that democracy is government by consent, the question is whether a less adversarial system than the party system, which is bound up with majoritarian decision-making, cannot be devised. It is an important fact that reasonable human beings can come to an agreement about what is to be done by virtue of compromise without agreeing on issues of truth or morality.

Δεδομένου ότι η δημοκρατία είναι κυβέρνηση με συγκατάθεση, το ερώτημα είναι γιατί δεν μπορεί να επινοηθεί ένα σύστημα λιγότερο αντιφατικό από το κομματικό σύστημα, το οποίο συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων μείζονος σημασίας. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι λογικοί άνθρωποι μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με το τι πρέπει να γίνει μέσω συμβιβασμού, χωρίς να συμφωνήσουν σε θέματα αλήθειας ή ηθικής.

5. Kwame Anthony Appiah (Γκάνα)

Ωστόσο, ένας άλλος Γκανέζος φιλόσοφος, ο Kwame Anthony Appiah, ο οποίος διδάσκει επί του παρόντος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, τάσσεται κατά της τάσης του Αφροκεντρισμού από τους Αφρικανούς φιλόσοφους. Υποστηρίζει ότι ο αφροκεντρισμός είναι μια ξεπερασμένη έννοια. Πιστεύει ότι θα πρέπει να ενθαρρυνθεί περισσότερη διαπολιτισμική συνομιλία και λιγότερος «τοπικισμός»:

[Ancient Greek philosopher Diogenes] rejected the conventional view that every civilized person belonged to a community among communities […] A global community of cosmopolitans will want to learn about other ways of life on radio, on television shows, through anthropology and history, through novels movies, news stories and newspapers, and on the Web.

Ο Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Διογένης απέρριψε τη συμβατική άποψη ότι κάθε πολιτισμένο άτομο ανήκε σε μια κοινότητα μεταξύ κοινοτήτων […] Μια παγκόσμια κοινότητα κοσμοπολιτών θα ήθελε να μάθει για άλλους τρόπους ζωής στο ραδιόφωνο, στις τηλεοπτικές εκπομπές, μέσω της ανθρωπολογίας και της ιστορίας, μέσω μυθιστορημάτων, ταινιών, ειδήσεων και εφημερίδων, και στο Διαδίκτυο.