Ένα παιδάκι από φυλή ιθαγενών δολοφονήθηκε εν ψυχρώ, αλλά η Βραζιλία δεν έδωσε καμία σημασία

Security camera footage shows suspect approaching mother and child. Photo: ScreenShot

Η κάμερα ασφαλείας δείχνει έναν ύποπτο να πλησιάζει μια μητέρα και το παιδί της. Στιγμιότυπο οθόνης.

Το απόγευμα της 30ής Δεκεμβρίου, μια μητέρα από τη φυλή Kaingang θήλαζε τον 2 ετών γιο της στο πεζοδρόμιο έξω από έναν σταθμό λεωφορείων στην πόλη Imbituba, της πολιτείας Santa Catarina, στη Βραζιλία. Είχαν περάσει μερικές νύχτες εκεί μαζί με μερικούς ακόμα ιθαγενείς που είχαν ταξιδέψει οκτώ ώρες με το λεωφορείο από την πόλη Chapecó στην Imbituba για να πουλήσουν χειροποίητα αντικείμενα.

Η πολιτεία Santa Catarina, που βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Βραζιλίας, γεμίζει, προς το τέλος του χρόνου, με τουρίστες από άλλες πολιτείες και γειτονικά κράτη, π.χ. Ουρουγουάη και Αργεντινή, που πλημμυρίζουν τις φημισμένες παραλίες της. Για πολλούς ιθαγενείς, αυτή η εισροή επισκεπτών είναι μια ευκαιρία να κερδίσουν λίγα χρήματα πουλώντας τα έργα τέχνης που φτιάχνουν. Κατά συνέπεια, είναι συνηθισμένο φαινόμενο ολόκληρες ομάδες να μένουν στους σταθμούς λεωφορείων για να είναι πιο κοντά σε πιθανούς πελάτες.

Η νεαρή μητέρα ξεκουραζόταν στηριγμένη στον τοίχο κρατώντας το μωρό της στην αγκαλιά της, όταν την πλησίασε ένας άγνωστος άνδρας. Τα πλάνα από την κάμερα ασφαλείας δείχνουν τον άνδρα να αγγίζει το πρόσωπο του μωρού και στη συνέχεια να του κόβει τον λαιμό με ένα μικρό μαχαίρι. Καθώς εκείνος απομακρυνόταν τρέχοντας, η μητέρα φώναξε για βοήθεια, αλλά ο 2χρονος Vitor Pinto ήταν ήδη νεκρός.

Αυτή η αισχρή δολοφονία ενός μωρού που πέθανε στην αγκαλιά της μητέρας του υπό το φως της ημέρας δεν απασχόλησε τους τίτλους των ειδήσεων στη Βραζιλία. Ελάχιστα μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν με την αναφορά του γεγονότος. Όπως δήλωσε η δημοσιογράφος Eliane Brum, στη στήλη της για την ισπανική εφημερίδα El País:

Se fosse meu filho, ou de qualquer mulher branca de classe média, assassinado nessas circunstâncias, haveria manchetes, haveria especialistas analisando a violência, haveria choro e haveria solidariedade. E talvez houvesse até velas e flores no chão da estação rodoviária, como nas vítimas de terrorismo em Paris. Mas Vitor era um índio. Um bebê, mas indígena. Pequeno, mas indígena. Vítima, mas indígena. Assassinado, mas indígena. Perfurado, mas indígena. Esse “mas” é o assassino oculto. Esse “mas” é serial killer.

Αν είχε δολοφονηθεί υπό αυτές τις συνθήκες ο δικός μου γιος, ή ο γιος κάποιας άλλης λευκής μεσοαστής, θα είχε γίνει θέμα παντού, οι ειδικοί θα ανέλυαν τη βία του περιστατικού, όλοι θα έκλαιγαν και θα έδειχναν συμπόνοια και αλληλεγγύη. Ίσως και να υπήρχαν κεριά και λουλούδια στον σταθμό των λεωφορείων, όπως έγινε και για τα θύματα του τρομοκρατικού χτυπήματος στο Παρίσι. Αλλά ο Vitor ήταν ιθαγενής. Μωρό μεν, αλλά ιθαγενής. Μικρός, αλλά ιθαγενής. Θύμα, αλλά ιθαγενής. Δολοφονημένος, αλλά ιθαγενής. Μαχαιρωμένος, αλλά ιθαγενής. Αυτό το “αλλά” είναι ο κρυμμένος δολοφόνος. Αυτό το “αλλά” είναι κατά συρροήν δολοφόνος.

Ποιες ζωές έχουν σημασία;

Illustration of a fight between indigenous people and militias during Brazil's Colonial era, by Johann Moritz Rugendas | Image: Public domain

Απεικόνιση πάλης μεταξύ ιθαγενών και στρατιωτών κατά την αποικιακή περίοδο στη Βραζιλία, από τον Johann Moritz Rugendas. Κοινό κτήμα

Από τότε που η Λατινική Αμερική μετατράπηκε σε “πεδίο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος” – όπως έλεγε ο δημοσιογράφος Εδουάρδο Γκαλεάνο – οι ζωές των ιθαγενών είναι οι πιο ασήμαντες της ηπείρου. Αυτό δεν είναι κάτι καινούριο. “Ο ρατσισμός κατά των ιθαγενών υπάρχει από παλιά,” επισημαίνει ο Βραζιλιάνος ιστορικός Waldir Rampinelli σε μια συνέντευξη που παραχώρησε στο Radio Campeche μετά τη δολοφονία του Vitor:

Assim que a gente se tornou indepente, para os indígenas nada mudou […] Esse preconceito contra os indígenas chega até os dias de hoje. Tanto é que matar um indígena na rodoviária de Imbituba, aparentemente, é um crime muito menor do que matar uma criança branca numa rodoviária de Florianópolis.

Από τότε που η Βραζιλία ανεξαρτητοποιήθηκε, δεν έχει αλλάξει τίποτα για τους ιθαγενείς […] Η προκατάληψη που υπάρχει ενάντια στους ιθαγενείς κυριαρχεί μέχρι και σήμερα. Τόσο που, απ’ ό,τι φαίνεται, η δολοφονία ενός ιθαγενή στον σταθμό λεωφορείων της Imbituba είναι μικρότερης σημασίας έγκλημα από τη δολοφονία ενός λευκού παιδιού στον σταθμό λεωφορείων της Florianópolis [πρωτεύουσα].

Η Elaine Tavares, δημοσιογράφος στη Santa Catarina όπου δολοφονήθηκε ο Vitor, αναφέρει πως όταν οι Ισπανοί και Πορτογάλοι εξερευνητές έφτασαν στη Λατινική Αμερική, οι ιθαγενείς στιγματίστηκαν ως “μη άνθρωποι, πολίτες δεύτερης κατηγορίας, άπιστοι, άχρηστοι”:

Ao longo de todos esses séculos foi sendo construída uma imagem negativa do indígena, justamente para que pudesse ser justificada a invasão e o roubo de suas terras e riquezas. Os índios são vistos como um atrapalho, uma lembrança desconfortável do massacre. Por isso que o melhor acaba sendo confiná-los em alguma “reserva” longe dos olhos das gentes. Mas, se eles decidem sair e dividir a vida no mundo branco, aí a coisa fica feia.

Με το πέρασμα των αιώνων, έχει διαμορφωθεί μια αρνητική εικόνα για τους ιθαγενείς, απλώς και μόνο για να δικαιολογηθεί η εισβολή, η κλοπή της γης και του πλούτου τους. Οι ιθαγενείς θεωρούνται εμπόδιο, αποτελούν μια άβολη ανάμνηση της σφαγής. Γι’ αυτό, η καλύτερη λύση για κάποιους είναι να τους περιορίσουν σε κάποιο “προστατευόμενο μέρος”, μακριά από τα μάτια του κόσμου. Αλλά αν αποφασίσουν να φύγουν από κει και να συμβιώσουν με τους λευκούς, τότε η κατάσταση παίρνει άσχημη τροπή.

Αυτή είναι η φριχτή πραγματικότητα στη Βραζιλία. Για παράδειγμα, στην πολιτεία Mato Grosso do Sul, τουλάχιστον 300 ιθαγενείς έχουν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια συγκρούσεων για τη γη στο πιο πρόσφατο παρελθόν. Πολλοί αρχηγοί φυλών ιθαγενών προσπαθούν να επιστήσουν την προσοχή σε αυτή την κατάσταση, που αποτελεί γενοκτονία, καθώς οργανωμένες στρατιωτικές δυνάμεις έχουν σκοτώσει πολλούς ιθαγενείς. Ωστόσο, δεν έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο ζήτημα. Κάποια από τα θύματα προέρχονταν από τη φυλή Guarani-Kaiowá, η οποία κατέχει τον μεγαλύτερο αριθμό αυτοκτονιών στη Βραζιλία. Σύμφωνα με ένα άρθρο της εφημερίδας New York Times, οι αυτοκτονίες στη συγκεκριμένη φυλή είναι 12 φορές περισσότερες από τον μέσο όρο αυτοκτονιών σε εθνικό επίπεδο. 

Εδαφικά δικαιώματα

Indigenous people protest outside Brazil's Supreme Court | Image: Wilson Dias/AgênciaBrasil/CC 3.0

Διαμαρτυρία ιθαγενών έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας. Εικόνα: Wilson Dias/AgênciaBrasil/CC 3.0

Οι ιθαγενείς της Βραζιλίας αγωνίζονται σε ολόκληρη τη χώρα, με ορισμένες διαφορές μεταξύ των διαφόρων πολιτειών, προκειμένου να αναγνωριστεί και να οριοθετηθεί η γη τους. Ενώ περιμένουν, πολλοί αναγκάζονται να ζουν στην άκρη των αυτοκινητοδρόμων ή και στους δρόμους. Η κυβέρνηση της Προέδρου Ντίλμα Ρούσσεφ κατέχει το ρεκόρ χειρότερης επίδοσης στον τομέα της οριοθέτησης γης για τα τελευταία 30 χρόνια.

Το Κογκρέσο είναι έτοιμο να ψηφίσει μια τροποποίηση του συντάγματος σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής της διαδικασίας οριοθέτησης της γης. Αν η τροποποίηση εγκριθεί, το PEC 215 θα μεταφέρει την τελική απόφαση για την οριοθέτηση της γης και της ιδιοκτησίας των ιθαγενών από το εκτελεστικό στο νομοθετικό πεδίο. Πρακτικά, κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι την τελευταία λέξη για τη γη των ιθαγενών θα έχουν το Κογκρέσο και το λόμπι των αγροτών – οι ruralistas.

Παράλληλα, οι εδαφικές διαμάχες αναζωπυρώνονται όλο και περισσότερο. Τον Νοέμβριο, ένα καταφύγιο στην πολιτεία Florianópolis δέχθηκε εισβολή από έναν πρώην ιδιοκτήτη γης, ο οποίος δεν δέχτηκε το ποσό που του προσφέρθηκε για να επιστρέψει τη γη στους ιθαγενείς. Ένα μήνα πριν από την εισβολή, ένας δικαστής αποφάνθηκε εναντίον του συγκεκριμένου άνδρα, λόγω του ότι αγόρασε τα εδάφη ενώ γνώριζε ότι αποτελούσαν ιδιοκτησία ιθαγενών. Ο αρχηγός της φυλής Eunice Antunes, γνωστός και ως Kerexu Yxapyry, είχε ήδη καταγγείλει πως δεχόταν απειλές κατά της ζωής του και της ελευθερίας του πριν ακόμα γίνει η εισβολή, αλλά δεν υπήρξε καμία ενέργεια.

Η δολοφονία του Vitor

Δύο ημέρες μετά τη δολοφονία του Vitor, ο 23χρονος ύποπτος παραδόθηκε στην αστυνομία ομολογώντας ότι σκότωσε το παιδί. Αποφάσισε να ομολογήσει διότι φοβόταν για τη ζωή του, χωρίς ωστόσο να δώσει κάποια εξήγηση για αυτόν τον φόβο. Ορισμένοι εξέφρασαν την άποψη ότι πρόκειται για ψυχικά διαταραγμένο άτομο.

Ωστόσο, παρά το ότι δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες ακόμα για τον δολοφόνο, η δολοφονία του Vitor λέει πολλά για τον τρόπο με τον οποίο η Βραζιλία αντιμετωπίζει τους ιθαγενείς της. Όπως λέει η Eliane Brum:

Quem continua morrendo de assassinato no Brasil, em sua maioria, são os negros, os pobres e os índios. […] Estamos nus. E nossa imagem é horrenda. Ela suja de sangue o pequeno corpo de Vitor por quem tão poucos choraram.

Οι άνθρωποι που δολοφονούνται στη Βραζιλία είναι στην πλειοψηφία τους μαύροι, φτωχοί και ιθαγενείς. […] Είμαστε απογυμνωμένοι. Και η εικόνα μας είναι φρικιαστική..λεκιασμένη με το αίμα του μικρού Vitor, για τον οποίο έκλαψαν τόσο λίγοι άνθρωποι.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.