Στην Παραγουάη, πολλά από τα φτωχότερα κορίτσια της χώρας υφίστανται καθεστώς σκλαβιάς απλά για να μορφωθούν

Η Tina Alvarenga, η οποία ήταν criadita στην παιδική της ηλικία, επισκέπτεται το σπίτι στο οποίο δούλευε για χρόνια. Προς το παρόν, η Tina εργάζεται στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και συλλέγει καταθέσεις από criaditas poy, όπως και η ίδια, υπήρξαν θύματα κακομεταχείρισης και διακρίσεων. Φωτογραφία από την Cecilia Rojas, δημοσιευμένη με άδεια από το Kurtural.

Αυτή η δημοσίευση είναι μια συντομευμένη εκδοχή του άρθρου που γράφτηκε από το Kurtural και δημοσιεύεται στο Global Voices με άδεια από τους δημιουργούς του. Ομοίως, το κείμενο αποτελεί μέρος της σειράς,Vacas que vuelan, escuelas que caen(“Αγελάδες που πετούν, Σχολεία που Λιώνουν”), η οποία θα αναδημοσιευθεί και θα υποστεί εκ νέου επεξεργασία από το Global Voices της Λατινικής Αμερικής.

Η Tina Alvarenga έζησε οκτώ χρόνια σε ένα σπίτι, όπου της ήταν απαγορευμένο να τρώει μαζί με την οικογένεια του νοικοκυριού. Σχεδόν απόφοιτος κολεγίου, επέστρεψε χρόνια αργότερα και άκουγε την κυρία να μιλάει γι’ αυτήν με υπερηφάνεια. “Είναι σαν κόρη μας, αυτή που αποδείχτηκε η καλύτερη”, είπε. Αλλά η Alvarenga δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ σαν κόρη σε εκείνο το σπίτι. Ξεκινώντας όταν ήταν δέκα χρονών, ήταν η criadita της οικογένειας, μια λέξη που χρησιμοποιείται στην Παραγουάη για να περιγράψει περισσότερα από 46.000 αγόρια και κορίτσια που αναγκάζονται να εργαστούν, ώστε να είναι σε θέση να φοιτήσουν στο σχολείο.

Η συμφωνία είναι απλή: μία μεγάλη οικογένεια με λίγα χρήματα στο χέρι παραδίδει τον ανήλικο γιο ή την κόρη τους σε μία άλλη πιο εύπορη οικογένεια, σε αντάλλαγμα το παιδί να λαμβάνει τροφή, εκπαίδευση και να έχει μία στέγη πάνω από το κεφάλι του. Αυτό που δεν λέγεται είναι ότι το αγόρι ή το κορίτσι θα έχει ατελείωτες ημέρες οικιακών εργασιών, εργασιών που δεν πληρώνονται, και μπορεί να υποστεί κακοποίηση ή κακομεταχείριση, όλα αυτά κάτω από μία σύμβαση που δεν μπορεί να ακυρωθεί. Αυτό είναι γνωστό ως criadazgo, μία πρακτική που υπάρχει στην Παραγουάη, λόγω της συνένοχης αποδοχής από ένα καλό κομμάτι της κοινωνίας και παρά τις διάφορες καταγγελίες από οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Αφού τελείωσε τις σπουδές της, η Alvarenga εργάστηκε για χρόνια για μία οργάνωση που υπερασπίζεται τα δικαιώματα των αγοριών και των κοριτσιών. Πήρε συνεντεύξεις από criaditas (νεαρά κορίτσια παγιδευμένα στο criadazgo), συγκέντρωσε μαρτυρίες, ερεύνησε και κατήγγειλε. Προσπάθησε να πει τα πράγματα όπως είναι, γιατί το αίσθημα της ευγνωμοσύνης που είναι ενσταλαγμένο στους criaditas είναι, σε γενικές γραμμές, εγγύηση της σιωπής.

“Το Criadazgo υποστηρίζεται από μια διπλή ψευδαίσθηση”, λέει η Alvarenga. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η ψευδαίσθηση της οικογένειας που παραδίδει την κόρη της σε μία άλλη οικογένεια, νομίζοντας ότι, χάρη σε αυτή την πράξη, θα είναι σε θέση να ολοκληρώσει τις σπουδές της, να έχει καλύτερη κοινωνική θέση και “να γίνει κάτι σπουδαίο στη ζωή της”. Από την άλλη πλευρά, η οικογένεια που λαμβάνει την κόρη δικαιολογεί την εκμετάλλευσή της πιστεύοντας ότι δίνει μία ευκαιρία σε κάποιον που διαφορετικά δεν θα ήταν σε θέση να μελετήσει και θα μπορούσε ακόμη και να πεθάνει από την πείνα.

Τα θύματα του criadazgo

Αν ένα κορίτσι υφίσταται κακομεταχείριση, τα μέλη της οικογένειάς της δεν θα το μάθουν αυτό παρά ύστερα από πολλά χρόνια. Μερικές φορές, δεν το μαθαίνουν ποτέ. Αλλά τον Ιανουάριο του 2016, ένα γεγονός έδωσε πρόσωπο σ’ αυτό το κρυφό φαινόμενο που συμβαίνει μέσα στα σπίτια της Παραγουάης.

Η Carolina Marín εισήχθη στο Περιφερειακό Νοσοκομείο Caaguazú με σημάδια άγριου ξυλοδαρμού και πέθανε λίγο αργότερα. Ήταν 14 ετών. Ήταν μία criadita στο σπίτι του πρώην στρατιωτικού Tomás Ferreira και της Ramona Melgarejo, υπαλλήλου του ληξιαρχείου. Η Marín ζούσε μαζί τους στην πόλη Vaquería, μία τοποθεσία με λίγους περισσότερους από 3.000 κατοίκους, που βρίσκεται περίπου 250 χιλιόμετρα ανατολικά της Ασουνσιόν. Στο τέλος του Ιανουαρίου του 2016, ο Ferreira χτύπησε την Marín με ένα κλαδί μέχρι που την σκότωσε. Ήταν η τελευταία τιμωρία που είχε δεχτεί η έφηβη.

Λίγες ημέρες αργότερα, τα μέσα ενημέρωσης διέδωσαν την είδηση του περιστατικού. Τόνισαν το γεγονός πως η δολοφονημένη ανήλικη ήταν μία criadita. Οργανισμοί, όπως η UNICEF ή η Callescuela, έριξαν το φταίξιμο για τον θάνατο στην ακλόνητη παράδοση του criadazgo. Το αποκάλεσαν “μία σύγχρονη μορφή δουλείας”. Δεκάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν διαμαρτυρόμενοι, απαιτώντας να μην υπάρξει “άλλη Carolina” στην Παραγουάη. Το όνομα και οι φωτογραφίες της έφηβης έγιναν γνωστά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

“Στην Παραγουάη, υπάρχουν περισσότερες καταχωρημένες αγελάδες από ό,τι παιδιά,” παραπονέθηκε η Tina Alvarenga. Χωρίς αναγνώριση, είναι πιο εύκολο να παραβιαστούν τα δικαιώματα των παιδιών με ατιμωρησία. Χωρίς αυτά τα αρχεία, είναι δύσκολο να ελεγχθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες ζει ένα αγόρι ή ένα κορίτσι.

Οι γείτονες του ζευγαριού, μαζί με σχεδόν 60 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ζητούν ταχύτητα στη διερεύνηση της υπόθεσης. Θέλουν ο Tomar Ferreira και η Ramona Megarejo να καταδικαστούν 30 χρόνια στη φυλακή για την ανθρωποκτονία της κοπέλας που ήταν η criadita τους. Εάν η νομική διαδικασία συνεχιστεί, η περίπτωση της Carolina Marín θα μπορούσε να γίνει ορόσημο  η πρώτη φορά που το criadazgo δικάζεται στην Παραγουάη.

Η ρουτίνα

criadita-3

Εκτός από εργασιακή εκμετάλλευση, πολλές criaditas ζουν επίσης απομονωμένες από άλλα κορίτσια της ηλικίας τους.

Η Tina Alvarenga ήταν δέκα χρονών, όταν το εργοστάσιο όπου εργαζόταν ο πατέρας της χρεοκόπησε, αφήνοντας τον άνεργο. Όλα τα αδέλφια της είχαν εισέλθει στην αγορά εργασίας προκειμένου να φέρουν χρήματα στο σπίτι, πουλώντας γλυκά στους δρόμους ή στην αγορά. Όλοι τους συνέχιζαν τις σπουδές τους στο σχολείο. Μόνο εκείνη έγινε criadita στην Ασουνσιόν.

Στο σπίτι των εργοδοτών της, η Alvarenga εργάζονταν μεταξύ τεσσάρων έως έξι ωρών κάθε μέρα, και έπρεπε επίσης να μετρήσει την ποσότητα του χρόνου που έπρεπε να αφιερώσει στη μελέτη. Ξυπνούσε περίπου στις πέντε το πρωί και έφτιαχνε πρωινό για τους προστάτες της, στη συνέχεια άρχιζε το καθάρισμα. Κάθε μέρα της εβδομάδας έπρεπε να είναι αφιερωμένη στον καθαρισμό και στην οργάνωση ενός διαφορετικού μέρους του σπιτιού. Την Παρασκευή, για παράδειγμα, καθάριζε το ψυγείο και το σαλόνι, γυάλιζε τα έπιπλα και απολύμανε το πάτωμα.  Κατόπιν, πήγαινε στο σχολείο.

Όταν τελείωνε το σχολείο, επέστρεφε σπίτι και είχε ώρα για μελέτη. Όσο πιο γρήγορα τελείωνε το διάβασμά της, τόσο περισσότερο ελεύθερο χρόνο είχε. Ωστόσο, ακόμα κι αυτό ήταν περιορισμένο, δεδομένου ότι έπρεπε να ετοιμάσει το δείπνο για τους προστάτες της. Η Alvarenga λέει ότι αν και ποτέ δεν πείνασε, η τροφή της ήταν περιορισμένη. “Είχα μεγαλύτερη πρόσβαση στη βιβλιοθήκη του κυρίου από ό,τι στο ψυγείο”, θυμάται.

Η βιβλιοθήκη ήταν καλά εφοδιασμένη και ανήκε στον ιδιοκτήτη του σπιτιού, έναν στρατιωτικό με συμπάθεια προς το Φιλελεύθερο Κόμμα, το κόμμα της αντιπολίτευσης στον δικτάτορα Στρέσνερ (ο οποίος κυβέρνησε μεταξύ 1954 και 1989). Μερικά βράδια, μετά το δείπνο, ο πλοίαρχος ανάγκαζε την Alvarenga να σταθεί στο πλευρό του και να διαβάσει αντιπολιτευόμενες εφημερίδες όπως η “Sendero” ή η “El Pueblo”, και προσπαθούσε να την πείσει να μην πιστεύει αυτά που λέγανε τα επίσημα μέσα ενημέρωσης σχετικά με το καθεστώς του δικτάτορα. Την θεωρούσε έξυπνη, αλλά δεν συνομιλούσε μαζί της. “Ο κύριος είχε βρει κάποιον που τον άκουγε να μιλάει για πολιτική”, λέει.

“Δεν μου επέτρεπαν συχνά να πηγαίνω στο σπίτι μου, επειδή φοβόντουσαν ότι μπορεί να επέστρεφα με ‘κακές συνήθειες'”. Αυτό είχε να κάνει με το ότι μιλούσε στην γκουαρανί, την μητρική της γλώσσα, δεδομένου ότι είναι αυτόχθονας Γκουαρανί. Οι προστάτες της φοβόνταν, εξηγεί, ότι θα χάσει την εκπαίδευση που της είχαν δώσει. Φυσικά, εκείνη αγνοούσε πως όλα όσα της προσφέρονταν, ήταν η πληρωμή της για την σκληρή δουλειά της.

Οι διακρίσεις σε βάρος της Alvarenga μεταφέρονταν και στο σχολείο, επίσης. “Ένα από τα πράγματα για τα οποία λέγονται τα λιγότερα είναι ο εκφοβισμός, η παρενόχληση που υφίστανται οι criaditas όταν πηγαίνουν στο σχολείο. Από την στιγμή που τα άλλα παιδιά έχουν γονείς, αμέσως αντιλαμβάνονται ότι εάν δεν έχεις, τότε είσαι criadita. “Δεν μπορούσα να καλέσω κανέναν στο σπίτι όπου ζούσα, δεν είχα τους δικούς μου φίλους στο σχολείο ή μεταξύ των γειτόνων μου. Στην εφηβεία μου, οπότε σχηματίζονται οι φιλίες, αυτό που ένοιωθα πιο έντονα ήταν ότι δεν ανήκα σε καμία ομάδα. Από όλα, η απομόνωση ήταν το χειρότερο κομμάτι,” εξηγεί η Alvarenga.

Ένα σύστημα εγκεκριμένο από την κοινωνία

Τον Ιανουάριο του 2015, μία γυναίκα δημοσίευσε αυτό το κείμενο σε μία ομάδα στο Facebook, όπου άνθρωποι μοιράζονται αγγελίες απασχόλησης για επαγγελματίες καθαριστές και νταντάδες στην Παραγουάη. Η διαχειρίστρια της ομάδας είναι η Pepa Kostianovsky, μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης για το Δήμο Ασουνσιόν.

Hola, necesito una compañerita para mi nena, para jugar con ella a la mañana y a la tarde. Para estudiar. Avisen por favor. Para el lunes si es posible.

Γεια σας, χρειάζομαι λίγη συντροφιά για την αγαπημένη μου να παίζει μαζί της το πρωί και το απόγευμα. Για να μελετά. Παρακαλώ ειδοποιήστε με. Μέχρι τη Δευτέρα, αν είναι δυνατόν.

Η ανακοίνωση έλαβε πέντε “Likes” και διάφορα σχόλια. Μία γυναίκα από την πόλη Ñemby είπε ότι είχε ένα εντεκάχρονο κορίτσι και έδωσε το τηλέφωνό της. Μία άλλη γυναίκα, επίσης από την Ñemby, προσέφερε την 15χρονη ανιψιά της. “Της αρέσουν τα μικρά και είναι πολύ όμορφη”, έγραψε. Ένα τρίτο σχόλιο έλεγε για “μία κοπέλα από την ενδοχώρα που ήθελε να δουλέψει”. Στα μισά των απαντήσεων, η συγγραφέας της διαφήμισης παρενέβη:

Amigas, conseguí una, voy a ver si me funciona. Muchas gracias, aviso otra vez cualquier cosa.

Φίλοι, βρήκα μία, θα δω πώς θα λειτουργήσει. Σας ευχαριστώ πολύ, θα ενημερώσω ξανά, αν προκύψει το οτιδήποτε.

Η συναλλαγή έκλεισε.

Η Ortiz έγραψε στον πρόλογο του Criaditas, ¿hasta cuándo? (Criaditas, Μέχρι Πότε;), μία συλλογή από μαρτυρίες πρώην criaditas:

Αν στη διάρκεια της ιστορίας μας, ήμαστε ικανοί να βάλουμε τέλος σε συστήματα, όπως η δουλεία, το cuñadazgo (μία πρακτική στην πρώιμη ιστορία της Παραγουάης με την οποία οι Ισπανοί κατακτητές υποδούλωσαν γυναίκες Γκουαρανί ως “συζύγους” τους), το encomiendas (στο οποίο οι Ισπανοί πολίτες ανταμείβονταν με ιθαγενείς από την Παραγουάη, οι οποίοι αναγκάζονταν να τους πληρώσουν φόρο τιμής και να υποβάλλονται σε ισπανική κατήχηση), ή το mensú (ένας εργάτης που θεωρούνταν περίπου σκλάβος), είναι αδικαιολόγητο το γεγονός ότι συνεχίζουμε να δεχόμαστε με ευχάριστη συνενοχή την καταναγκαστική εργασία που αντιμετωπίζουν τόσα πολλά κορίτσια και αγόρια σε ένα σύστημα δουλείας, που τους εκθέτει σε όλα τα είδη κακομεταχείρισης και εκμετάλλευσης.

Τόσο η κοινωνική ανισότητα της Παραγουάης όσο και η δύναμη για επίδειξη είναι ενδείξεις για την κατανόηση της ισχύος του παρόντος φαινομένου γνωστού ως criadazgo.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.