Μεξικό: Έτοιμοι για καινοτομίες οι ασθενείς ψυχιατρείων, τα ιατρικά κέντρα όμως;

Entrada del hospital psiquiátrico Villa Orcanza. Fotografía de Pedro Zamacona. Publicada con permiso.

Είσοδος στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Villa Ocaranza. Φωτογραφία: Pedro Zamacona. Δημοσιεύεται με άδεια.

Παρακάτω παρουσιάζεται μια συντομευμένη και επιμελημένη εκδοχή ενός άρθρου, το οποίο αρχικά δημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό Υaconi.

Τι συμβαίνει, όταν σκεφτόμαστε ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο; Πιθανόν φανταζόμαστε λευκούς τοίχους, δωμάτια με κλειδαριές ασφαλείας από την έξω πλευρά, κτίρια με μικρά παράθυρα σε σειρά και τρόφιμοι ελάχιστα θεραπευμένοι μέσα σε ζουρλομανδύες με δεμένα τα χέρια, σαν σε ταινία τρόμου — ή σαν τα ιδρύματα ψυχικής υγείας στο Μεξικό στην πραγματικότητα.

Με στόχο να μειώσει επιβλαβή περιβάλλοντα σαν κι αυτό, το Μεξικό εφάρμοσε μια νέα μέθοδο φροντίδας ασθενών το 2000, η οποία οραματιζόταν τη δημιουργία διαφορετικού τύπου κέντρων φροντίδας και έδινε έμφαση στο ότι οι ασθενείς θα είχαν το δικαίωμα να λαμβάνουν ποιοτική, ενδελεχή ιατρική και ψυχιατρική φροντίδα, καθώς και προληπτική θεραπεία, εισαγωγή σε νοσοκομείο και επαρκή επανένταξη. Στη θεωρία, το Μοντέλο Χιντάλγκο για την Ψυχική Υγεία μοχθεί, έτσι ώστε οι ασθενείς να αισθάνονται σαν στο σπίτι τους και τους βοηθά να διεξάγουν ορισμένες δραστηριότητες μόνοι τους, όπως να πλένουν τα δόντια τους ή να κάνουν χειροτεχνίες. Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Villa Ocaranza, το οποίο βρίσκεται στο Χιντάλγκο του Μεξικού, ήταν το πρώτο που το υλοποίησε, με την υπόσχεση ότι θα έφερνε μια καλύτερη ποιότητα ζωής στους ασθενείς του.

Δέκα χρόνια αργότερα, μεταξύ 2011-2012, η Εθνική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μεξικού (CNDH) επισκέφθηκε 41 ψυχιατρικά νοσοκομεία σε όλη τη χώρα για να δει τις συνθήκες διαβίωσης των ασθενών σε κάθε ίδρυμα. Ανακάλυψαν αθλιότητες: αδικαιολόγητη χρήση ηλεκτροσόκ, απομόνωση, κακή διατροφή, ανεπαρκές προσωπικό και βασανισμό των ασθενών. Το νοσοκομείο Villa Ocaranza ήταν ένα από τα μέρη που ξεχώρισε λόγω παραβιάσεων των δικαιωμάτων των ασθενών, συμπεριλαμβανομένης της αποτυχίας του προσωπικού να τους αντιμετωπίσει ανθρώπινα και με αξιοπρέπεια. Ένας εργαζόμενος, μάλιστα, διέπραξε σοβαρή αποπλάνηση ανηλίκου ασθενή, όπως περιγράφεται στην Ειδική Αναφορά, που υποβλήθηκε από την CNDH το 2013.

Στο τέλος του 2014, έγραψα ένα άρθρο για την ειδησεογραφική ιστοσελίδα Yaconic, το οποίο απεικόνιζε την αβεβαιότητα που κουβαλούσαν εκείνο το μερόνυχτο οι τότε 109 τρόφιμοι του νοσοκομείου, οι οποίοι κουβαλούσαν μαζί τους ένα σπαρακτικό παρελθόν κι ένα μέλλον ακόμα πιο αβέβαιο. Αναδημοσιεύουμε τώρα μια επιμελημένη και ανανεωμένη εκδοχή στο Global Voices, δυο χρόνια αργότερα, αλλά πολύ επίκαιρη ακόμα.

Η ιστορία

Η είσοδος ενός πάλαι ποτέ ράντσου επί προεδρίας του Πορφίριο Ντιάζ και της Mεξικανικής Επανάστασης (στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού) οδηγεί σε μια αυλή, η οποία μοιάζει να είναι σχολείου, με δωμάτια βαμμένα σαν μικρές βίλες.

Απουσία των ασθενών, ανδρών και γυναικών γύρω στα 50 κυρίως, οι πόρτες των δωματίων δίνουν την εντύπωση ότι φυλάσσουν τα όνειρα και τους εφιάλτες προνηπίων. Οι χρωματισμένες ζωγραφιές από καρτούν καλύπτουν και διακοσμούν την είσοδο, σαν να τα είχε βάλει εκεί πέρα κάποιο πεντάχρονο.

Έξω βρίσκεται το κέντρο μάθησης, όπου οι τρόφιμοι πλέκουν, ζωγραφίζουν, κόβουν χαρτιά σε σχήματα ή φτιάχνουν μικρές μπάλες παπιέ-μασέ, που κολλούν μεταξύ τους με μεγάλη συγκέντρωση. Σε ένα από αυτά τα τραπέζια, ένας άνδρας κρατά ένα μολύβι ακριβώς πάνω από μια λευκή σελίδα. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα πανεπιστημίου, αλλά αυτό δεν εμπόδισε να τον καταβροχθίσει η σχιζοφρένεια, κάτι που “μπορεί να συμβεί λόγω γενετικής ή του περιβάλλοντος που ζει κάποιος”, σύμφωνα με την Δρ. Karina Sánchez, διευθύντρια του κέντρου μάθησης.

Σε ένα άλλο τραπέζι, κόβουν μωβ, πορτοκαλί και μαύρο χαρτί, προετοιμάζοντας τους στολισμούς για την παραδοσιακή γιορτή της Ημέρας των Νεκρών. Το κάνουν όχι μόνο σαν κοινωνική δραστηριότητα, αλλά και ως κάτι που θα τους βοηθήσει να τοποθετηθούν εντός χρόνου, λέει η γιατρός.

Οι 109 τρόφιμοι του Νοσοκομείου Villa Ocaranza στην Τολκαγιούκα του Χιντάλγκο είναι εσωτερικοί. Πολλοί από αυτούς εισήχθησαν ως παιδιά, αν και είναι κακή ιδέα. Άλλοι ήρθαν μόνοι τους ή εγκαταλείφθηκαν. Όλοι τους όμως συνθέτουν την τελευταία ομάδα ασθενών που νοσηλεύονται σε αυτό το νοσοκομείο, οι οποίοι καλώς ή κακώς θα πεθάνουν εδώ, ακολουθώντας τη βάρδια όσων προηγήθηκαν αυτών. Κι έτσι, το νοσοκομείο δε θέλει να εισάγει περισσότερους τρόφιμους, αν και δέχεται ασθενείς. “Δεν είναι το καλύτερο για την υγεία του ασθενούς να μένει νοσηλευόμενος για χρόνια”, επισημαίνει ο ψυχολόγος.

Οι τρόφιμοι έφθασαν δίχως ταυτότητα ή έγγραφα που να αποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιας ζωής πριν την Ocaranza. Δεν αποτελούν κομμάτι του συστήματος. Αναλώνονται από ψυχιατρικές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια ή νοητικά προβλήματα, όπως σοβαρή διανοητική υστέρηση, αν και υπάρχουν επίσης ασθενείς που χρειάζονται γεροντική φροντίδα.

Η πραγματικότητα δεν μένει στο κεφαλόσκαλο

Παρά τα παράπονα το 2011 και την αναφορά το 2013, τα πράγματα δε φαίνονται να βελτιώνονται για την Villa Ocaranza. Δεν έχουν σταματήσει οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντιθέτως, επηρεάζουν και τους ίδιους τους εργαζόμενους. Στις αρχές του 2016, τοπικά ΜΜΕ όπως το πρακτορείο Quadrantín ανέφεραν ότι τουλάχιστον 30 εργαζόμενες, μεταξύ των οποίων ψυχολόγοι, νοσοκόμες και διοικητικοί υπάλληλοι, παρενοχλήθηκαν σεξουαλικά στο χώρο εργασίας από το διευθυντή του ιδρύματος, ο οποίος παύθηκε μήνες αργότερα.

Οι υποσχέσεις όλο έμπνευση που έφερε το Μοντέλο Χιντάλγκο εξαλείφθηκαν με μια σειρά σχετικών παραβιάσεων και ασυνεπειών. Δυστυχώς, δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Αποτελεί ένα παράδειγμα μόνο της κατάστασης που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς σε ψυχιατρικά νοσοκομεία σε όλο το Μεξικό. Ωστόσο, οι παραβάσεις που διαπράχθηκαν στην Villa Ocaranza αποτελούν δείγμα της σοβαρότητας της κατάστασης, εφόσον διαπράχθηκαν μετά από υποτιθέμενη μεταβολή στις διαδικασίες.

Με την αναφορά της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μεξικού, οι αποτυχίες των νοσοκομείων σε όλο το Μεξικό ήρθαν στην δημοσιότητα, όπως η περίπτωση ενός ασθενούς στο Κρατικό Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Οαχάκα, ο οποίος είχε μπει σε απομόνωση για 90 ημέρες, μια απαγορευμένη μέθοδο σωφρονισμού, η οποία όμως τείνει να εφαρμόζεται σε ασθενείς, οι οποίοι δείχνουν βίαια συμπεριφορά.

Οι στατιστικές λένε πως στο Μεξικό, περίπου 14.000 άτομα έχουν διαγνωστεί με ψυχική ασθένεια: άγχος, μη ανοχή σε δυσάρεστες καταστάσεις, κατάθλιψη και σχιζοφρένεια είναι οι συνηθέστερες μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τη μεξικάνικη εφημερίδα La Jornada.

Γιατί το Μοντέλο Χιντάλγκο ξεκίνησε στην Villa Ocaranza;

Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Villa Ocaranza εγκαινιάστηκε τον ίδιο χρόνο με την εγκαθίδρυση του Μοντέλου Μιγκέλ Χιντάλγκο για την Ψυχική Υγεία το 2000 στη χώρα. Ήταν όμως κάτι παραπάνω από μεγάλα εγκαίνια: ήταν μια ανακαίνιση των εγκαταστάσεων, καθώς το νοσοκομείο είχε ήδη μια ιστορία το ίδιο ζοφερή με το μέλλον που του επιφυλασσόταν.

Τη δεκαετία του '60, ήταν ένα από τα νοσοκομεία που δέχονταν ασθενείς από το περίφημο Γενικό Νοσοκομείο La Castañeda στην Πόλη του Μεξικού, γνωστό ως “τον εφιάλτη της ψυχιατρικής” λόγω των τρόμων που γίνονταν μες στους τοίχους του: κραυγές, βασανιστήρια και θεραπείες που μονάχα επέτειναν το ψυχικό τραύμα των ασθενών.

Επί του παρόντος, η αρχιτεκτονική της Villa Ocaranza διαθέτει επτά πολύχρωμες βίλες, όπου μένουν οι ασθενείς, αλλά πριν από 40 χρόνια ήταν ένα μόνο μεγάλο κτίριο υπό την επωνυμία Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Δρ. Fernando Ocaranza. “Οι νοσοκόμες δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν ούτε οι γιατροί ούτε οι ψυχολόγοι. Τη δεκαετία του '60, αν είχες δίπλωμα δημοτικού, ένα δίπλωμα παρακολούθησης μαθήματος πρώτων βοηθειών για ένα μήνα και την ανάγκη για δουλειά, ήταν αρκετά για να μπεις στο νοσοκομειακό προσωπικό”, θυμάται η Δρ. Sánchez.

Μόνο συντρίμμια μένουν από το παλιό κτίριο, σιωπηρό εκτός από τα ξαφνικά τιτιβίσματα των πουλιών, βουνό τα παιδικά παπούτσια με λυμένα κορδόνια, σκισμένες κουρτίνες και ένα μαξιλάρι στη γωνία: όλα καλυμμένα με ένα παχύ πέπλο σκόνης με τα χρόνια. Υπάρχει επίσης ένα ζοφερό δωμάτιο γεμάτο λευκά φέρετρα. Περιμένουν το ένα πάνω στο άλλο, περιμένουν να καταληφθούν από τους ασθενείς, που είναι σίγουρο ότι θα πεθάνουν στις βίλες της διπλανής πόρτας. Η Villa Ocaranza και το παλιό κτίριο είναι γειτονικά κτίρια, μοιάζουν εξωτερικά και συνδέονται ακόμα αρκετά.

Σε ένα περιβάλλον, όπου τα ΜΜΕ συχνά παρουσιάζουν καλές ειδήσεις και μετά τις παρατάνε, δεν είναι τόσο δύσκολο να αρχίσεις να αμφισβητείς τη λογική ενός συστήματος, που εγκαθιδρύει νόμους που στη θεωρία φαίνονται καλοί, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν αντίκτυπο. Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι της Villa Ocaranza ρωτούν για τις οικογένειές τους: Πού είναι; Πότε θα έρθουν επίσκεψη;

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.