“Λευκοί σωτήρες” και σχολεία στη Λιβερία

Η ιδρύτρια της More Than Me, Katie Meyler, στη Λιβερία στις 19 Σεπτεμβρίου 2016. Wikimedia Commons, με πηγή από την επίσημη σελίδα στο Flickr της More Than Me.

Την περασμένη εβδομάδα, το αμερικανικό ερευνητικό δημοσιογραφικό εγχείρημα ProPublica δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο Unprotected [Απροστάτευτοι] για ένα τεράστιο σκάνδαλο σεξουαλικής κακοποίησης στην More Than Me (MTM), μια μη κυβερνητική οργάνωση, η οποία διαχειρίζεται κυρίως σχολεία για την υποστήριξη των πιο ευάλωτων κοριτσιών της Λιβερίας στο West Point της Μονρόβια. Η έκθεση δημιούργησε σε πολλούς την απορία πώς ήταν δυνατόν να υπάρξει τόσο βαριά αμέλεια, όμως ιδιωτικά σχολεία υπό τη διεύθυνση ΜΚΟ, όπως η ΜΤΜ, ξεφυτρώνουν παντού στην Αφρική: ο ένας ιδεαλιστής πίσω από τον άλλο, όλοι γεμάτοι αλτρουισμό.

Η οργάνωση ιδρύθηκε το 2008 από την Αμερικανίδα Katie Meyler και τον Λιβεριανό Macintosh Johnson. Η ευαγγελικού στυλ πίστη της Meyler στην αποστολή της MTM την οδήγησε να συγκεντρώσει 8 εκατομμύρια δολάρια από δωρητές, διασημότητες και φιλάνθρωπους από όλο τον κόσμο. Από την ίδρυσή της, η MTM ξεκίνησε από ένα και έχει ιδρύσει έως και 19 διαφορετικά σχολεία, τα οποία εξυπηρετούν περισσότερους από 4.000 μαθητές.

Η Meyler και ο Johnson δεν είχαν καθόλου εμπειρία στους τομείς της εκπαίδευσης και ανάπτυξης, αλλά στη Λιβερία, όπου το 60% των παιδιών σχολικής ηλικίας δεν πηγαίνουν σχολείο, η Meyler παρέστησε τη σωτήρα, κατά κάποιο τρόπο, που θα μάζευε τα σπασμένα του αποδεκατισμένου εκπαιδευτικού συστήματος της Λιβερίας.

Το 2013, η πρόεδρος της Λιβερίας, Έλεν Τζόνσον-Σίρλιφ, χαρακτήρισε “μπάχαλο” το εκπαιδευτικό σύστημα, αφότου και οι 25.000 εγγεγραμμένοι μαθητές λυκείου απέτυχαν στις κρατικές εξετάσεις. Ανακτώντας τις δυνάμεις της από έναν εμφύλιο πόλεμο και μια καταστροφική κρίση του ιού Έμπολα, η κυβέρνηση της Λιβερίας έψαχνε απελπισμένη για λύσεις και στράφηκε για υποστήριξη προς διεθνείς δωρητές και καλοπροαίρετους φιλάνθρωπους.

Στα εγκαίνια της ακαδημίας της MTM, η Πρόεδρος Σίρλιφ ενέκρινε δημοσίως τη Meyler, δηλώνοντας ότι αυτό που επιθυμούσε πιο πολύ για τη χώρα της ήταν “να επεκτείνει την πρωτοβουλία της Katie Meyler σε όσο το δυνατόν περισσότερες κοινότητες”.

Με λίγους νομικούς περιορισμούς, προαπαιτούμενα ή εμπόδια, η Meyler καθιέρωσε την MTM ως μια αξιόπιστη οργάνωση, κυκλοφορώντας μια συναρπαστική ιστορία λύτρωσης και σωτηρίας σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ενοχή δίχως συνέπειες

Μέχρι το τέλος του 2012, ωστόσο, οι φήμες περί καταγγελιών σεξουαλικής κακοποίησης από τον Johnson είχαν ήδη αρχίσει να κυκλοφορούν εντός της κοινότητας της MTM. Μέχρι όμως εκείνη τη στιγμή, η Meyler είχε γίνει σταρ στη σφαίρα της φιλανθρωπικής ελίτ, κερδίζοντας ένα τεράστιο βραβείο 1 εκατομμυρίου δολαρίων από την JPMorgan Chase και αναγνώριση ως Πρόσωπο της Χρονιάς 2014 από το περιοδικό Time για το έργο της στην καταπολέμηση του ιού Έμπολα. Σύμφωνα με το ProPublica, η Meyler είχε υποψίες για την προδιάθεση του Johnson προς τα νεαρά κορίτσια ήδη από το 2011, αλλά το ζευγάρι βρισκόταν σε στενή σχέση με πολλές διακυμάνσεις και η ίδια απέτυχε να προβεί σε μια γρήγορη, αποφασιστική κίνηση εναντίον του. Άλλοι, που υποψιάζονταν τον Johnson, δίσταζαν να κάνουν το πρώτο βήμα, επειδή ανησυχούσαν ότι η Meyler θα τασσόταν με την πλευρά του συντρόφου της αντί των κοριτσιών, εξήγησε η σχολική νοσηλεύτρια της MTM, Iris Martor.

Η έρευνα του ProPublica επιβεβαιώνει ότι ο Johnson βίασε και κακοποίησε σχεδόν το ένα τρίτο των μαθητριών, κάποιες εκ των οποίων ήταν μόλις 10 ετών. Το προσωπικό της MTM κατέδειξε τελικά τον Johnson στην αστυνομία το 2014 και τέθηκε υπό κράτηση με επακόλουθη ποινική έρευνα και αρκετές ακροάσεις ενώπιον δικαστηρίου. Η Meyler συνέχισε να επικοινωνεί με τον Johnson, ενώ ήταν υπό κράτηση, αλλά δεν παρακολούθησε τις ακροάσεις του. Ο Johnson τελικά πέθανε από AIDS πριν τερματιστεί η δίκη του. Το ProPublica επιβεβαιώνει ότι πολλά από τα κορίτσια, τα οποία βίασε ο Johnson, μολύνθηκαν επίσης με τον ιό HIV.

Η MTM αρνήθηκε οποιαδήποτε αδικοπραξία, εκτός από την αρχική πρόσληψη του Johnson. Τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της MTM ισχυρίζονται ότι η MTM δημιούργησε ένα “ασφαλές περιβάλλον” με πλήρη δέσμευση για τα δικαιώματα και την προστασία των παιδιών. Η Meyler προέβαλε τον εαυτό της στην ιστορία ως άλλο ένα θύμα που εξαπατήθηκε από τον Johnson και επαίνεσε τα κορίτσια που έκαναν ένα βήμα μπροστά και είπαν την αλήθεια, υποσχόμενη να πολεμήσει ακόμη πιο σκληρά για την προστασία τους. Η MTM παρείχε υποτροφίες και στέγαση για μερικά από τα θύματα του Johnson, άλλα θύματα όμως μεταφέρθηκαν εκτός σχολής και τουλάχιστον ένα επέστρεψε στη σκληρή ζωή στους δρόμους.

Λευκοί σωτήρες, εύθραυστα κράτη

Σήμερα, η MTM συνεχίζει να λειτουργεί σε άμεση συνεργασία με την κυβέρνηση της Λιβερίας. Το 2016, το Υπουργείο Παιδείας ξεκίνησε Σχολές Σύμπραξης για τη Λιβερία στο Πρόγραμμα Προώθησης της Εκπαίδευσης της Λιβερίας, αναθέτοντας σχεδόν 100 σχολεία σε κερδοσκοπικές και μη κερδοσκοπικές ΜΚΟ, όπως η MTM, οι Ακαδημίες Bridge International (επίσης υπό έρευνα για παραπλανητικές πρακτικές) και οι Rising Academies, μεταξύ άλλων.

Σωματεία εκπαιδευτικών στη Λιβερία και στο εξωτερικό, καθώς και επαγγελματίες ανάπτυξης, οι οποίοι αντιτίθενται στην ιδιωτικοποίηση σχολείων στην Αφρική, καταδίκασαν έντονα την πρωτοβουλία αυτή. Ωστόσο, παρά τα ανάμεικτα αποτελέσματα του πρώτου έτους, η κυβέρνηση σχεδιάζει να διπλασιάσει τον αριθμό των σχολείων εξωτερικής ανάθεσης έως το 2019, ακολουθώντας μια αυξανόμενη τάση σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Μια μελέτη εκτιμά ότι ένα στα τέσσερα παιδιά στην Αφρική – 66 εκατομμύρια παιδιά – θα πηγαίνουν σε ιδιωτικοποιημένα σχολεία μέχρι το 2021.

Από τις επτά εναρκτήριες συνεργασίες της Λιβερίας, πάνω από τις μισές ιδρύθηκαν από λευκούς μη-Αφρικανούς αποστολών, οι οποίες τροφοδοτούνται από φιλανθρωπικό αλτρουισμό και όχι από γνώση εντός ενός ευρύτερου εννοιολογικού πλαισίου. Η φυλή, το φύλο και το προνόμιο διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της MTM και παρόμοιων οργανώσεων. Ως λευκή Αμερικανίδα, η Meyler έλαβε πολλά προνόμια, στα οποία πιθανώς δεν θα είχε πρόσβαση ένας μαύρος Λιβεριανός, δήλωσε στο ProPublica ο Chidegar “Chid” Liberty, πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΜΤΜ.

“Υπήρχε άγνοια για το πόσο άσχημα θα μπορούσαν να εξελιχτούν τα πράγματα, αν δεν υπήρχαν οι σωστές δομές διακυβέρνησης”, λέει ο Liberty, ένας Λιβεριανο-Αμερικανός, ο οποίος ζει περιστασιακά στη Μονρόβια.

Η ηθελημένη άγνοια της Meyler συμβαδίζει με το «σύμπλεγμα του λευκού σωτήρα», ένας όρος που αναφέρεται σε λευκούς, που θέλουν να βοηθήσουν μη-λευκούς, και έχει ρίζες σε μια ιστορία αποικιοκρατίας και ρατσισμού, η οποία διαιωνίζει τα υποτιμητικά στερεότυπα της «απολίτιστης» μαύρης Αφρικής. Ο συγγραφέας Teju Cole το αποκαλεί Βιομηχανικό Σύμπλεγμα του Λευκού Σωτήρα, επειδή σαφώς βγάζεις χρήματα, όταν παρεμβαίνεις στις ζωές των άλλων.

Ο Liberty, ο οποίος εγκατέλειψε το διοικητικό συμβούλιο το 2015, ανέφερε ανοιχτά στο ProPublica πως πιστεύει ότι ο οργανισμός «έπαιξε ουσιαστικά σημαντικό ρόλο σε ένα μεγάλο θεσμικό έγκλημα εναντίον αυτών των κοριτσιών».

“Οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, όλοι οι εμπλεκόμενοι θα ήταν υπόλογοι για κάποιο λόγο”, δήλωσε ο Liberty, υποδηλώνοντας ότι η Meyler και το λευκό προνόμιο του οργανισμού διαπότιζαν κάθε πτυχή του ήθους και των ενεργειών της MTM.

Κλιμάκωση ή μείωση

Τα σχέδια της Λιβερίας για την κλιμάκωση των συμπράξεων δημοσίων-ιδιωτικών σχολείων είναι πρωτοφανή στην ήπειρο. Από τον Μπιλ Γκέιτς μέχρι τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, οι φιλάνθρωποι που ανήκουν στο λεγόμενο από το ProPublica “σπάνιο κόσμο κοσμογυρισμένων επιλυτών προβλημάτων” περικυκλώνουν αποτυχημένες κυβερνήσεις σαν κυνηγοί που ψάχνουν το θήραμά τους. Αυτή η ομάδα αναγνωρίζει την σκοπιμότητα επένδυσης στην αφρικανική εκπαίδευση και πόσο εύκολα μπορεί να συγκαλυφθεί ως αλτρουισμός.

Υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης των σχολείων επιμένουν ότι τα ιδιωτικά σχολεία απλά αποδίδουν καλύτερα από τα “καταϊδρωμένα” κρατικά σχολεία. Όπως όμως δείχνει η διαφθορά της ΜΤΜ, η πυρετώδης επιμονή τους σε ταχεία κλιμάκωση, η οποία προσφέρει γρήγορη απόδοση στις συναισθηματικές και οικονομικές τους επενδύσεις, μπορεί να οδηγήσει σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων επικών διαστάσεων.

Εάν έθνη όπως η Λιβερία αδυνατούν να δουν την εκπαίδευση ως καθολικό ανθρώπινο δικαίωμα, το οποίο χορηγείται από το κράτος, ο αγώνας τους για την αναμόρφωση του εκπαιδευτικού τους συστήματος θα συνεχίσει να εξαρτάται από οργανώσεις όπως η MTM, που απλά γεμίζουν τα κενά.

Σε επιστολή της 14ης Οκτωβρίου, που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της MTM, η Meyler ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί προσωρινά από Διευθύνων Σύμβουλος, ενώ η οργάνωση διεξάγει δική της έρευνα για τους ισχυρισμούς που παρουσιάζονται στην έκθεση του ProPublica.

Αναμφισβήτητα, φρικιαστικά εγκλήματα διαπράχθηκαν σε σχολικούς χώρους της ΜΤΜ με μηδενική ευθύνη. Η Meyler υπέβαλε τα πιο ευάλωτα κορίτσια της Μονρόβια σε μια ευαγγελική φαντασίωση “σωτηρίας”, η οποία βγήκε τρομακτικά εκτός ελέγχου και τα έβαλε σε κίνδυνο, χρησιμοποιώντας όλα τα κλισέ της ανάπτυξης από έναν “καλοθελητή φιλάνθρωπο”.

Όποιος όμως περνά χρόνο στην Αφρική, γνωρίζει κάποιον σαν την Meyler, ίσως ακόμη και να αναγνωρίζει τον ιδεαλισμό της στα δικά του εγχειρήματα. Παρά την έντονη κριτική, η βιομηχανία εθελοτουρισμού ύψους 173 δισεκατομμυρίων δολαρίων αναπτύσσεται στην ήπειρο, προσφέροντας σε νέους ιδεαλιστές την ελευθερία να ζήσουν τη φαντασίωσή τους ως “λευκοί σωτήρες” εις βάρος ευάλωτων κοινοτήτων. Από το Instagram έως τις ομιλίες σε συνέδρια TED, υπάρχει μια παγκόσμια χορωδία έτοιμη για το επόμενο κήρυγμα.

Ένας ισχυρός συνδυασμός προνομίων και ανικανότητας συχνά οδηγεί σε μεγάλα λάθη. Έκανα κι εγώ μερικά και γνωρίζω ότι φίλοι, συνάδελφοι και πρώην μαθητές έχουν επίσης βιώσει τις πολυπλοκότητες αναπτυξιακών εγχειρημάτων, για τα οποία δεν είχαν εμπειρία ή γνώση. Η πραγματική ανάπτυξη απαιτεί χρόνο: δεν υπάρχουν άμεσες λύσεις.

Δεν ξεφεύγει κάθε εγχείρημα τόσο άσχημα όσο η MTM και δεν είναι απερίσκεπτοι όλοι οι λευκοί που εργάζονται στην Αφρική. Η ικανότητα, φυσικά, περικλείει τη φυλή, την τάξη και το φύλο. Αλλά η ιστορία της Meyler σηματοδοτεί μια επείγουσα έκκληση αφύπνισης για δομές, αλληλεγγύη, λογοδοσία και ακεραιότητα, όταν πρόκειται για ανάπτυξη, αν θέλουμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με αυτόν τον τρόπο.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.