Πώς οι εκκλησίες μπλέχτηκαν στην πολιτική κρίση της Λευκορωσίας

Ο Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός του Αγίου Πνεύματος στο Μινσκ, πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, 2018. Φωτογραφία CC από 2.0: Andrew Milligan / Flickr.

Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο BelarusDigest, έναν ανεξάρτητο ιστότοπο που παρέχει ανάλυση σχετικά με την πολιτική και την κοινωνία της Λευκορωσίας. Αναδημοσιεύεται εδώ με άδεια και έχει τροποποιηθεί για θέματα στυλ και συντομίας.

Στις 31 Αυγούστου, οι αξιωματικοί ασφαλείας στα σύνορα της Λευκορωσίας αρνήθηκαν σε έναν Λευκορώσο πολίτη, τον Αρχιεπίσκοπο Tadeush Kandrusievich, αρχηγό της Καθολικής Εκκλησίας, να επιστρέψει στη χώρα.

Εν μέσω επιδείξεων αλληλεγγύης μεταξύ διαφόρων ηγετών της κοινωνίας των πολιτών στη Λευκορωσία, οι Αρχές συνεχίζουν να ανταποκρίνονται με αυξημένη πίεση. Οι θρησκευτικές οργανώσεις δεν αποτελούν εξαίρεση σε αυτήν την κυρίως ορθόδοξη χριστιανική χώρα των δέκα εκατομμυρίων κατοίκων.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Kandrusievich μίλησε επικριτικά για τη βίαιη καταστολή των ειρηνικών διαμαρτυριών, που πραγματοποιήθηκαν μετά τις προεδρικές εκλογές της 9ης Αυγούστου. Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται εναντίον του Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο οποίος κυβερνά τη Λευκορωσία από το 1994 και ελπίζει να εξασφαλίσει έκτη συνεχόμενη θητεία.

Τα συναισθήματα του αρχιεπισκόπου απηχούν άλλους θρησκευτικούς ηγέτες στη Λευκορωσία (Εβραίοι, Χριστιανοί Ορθόδοξοι και Προτεστάντες). Η στάση του Μητροπολίτη Paval, επικεφαλής της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Λευκορωσίας, του κόστισε ακόμη και τη θέση του. Με αυτήν την καταστολή των ηγετών της θρησκευτικής κοινωνίας των πολιτών, οι Αρχές της Λευκορωσίας στοχεύουν να σπάσουν την αλυσίδα αλληλεγγύης μεταξύ των Λευκορώσων μειώνοντας την ικανότητά τους να κινητοποιηθούν.

Οι επιθέσεις σε Καθολικούς είναι απίθανο να βοηθήσουν τον Λουκασένκο

Μέχρι στιγμής η Καθολική Εκκλησία της Λευκορωσίας αντέδρασε με ισορροπημένο, αλλά συνεπή τρόπο σχετικά με τις εξελίξεις στη χώρα. Στις 15 Αυγούστου, ο Αρχιεπίσκοπος Kandrusievich, κάλεσε τις Αρχές να επιλύσουν ειρηνικά τη σύγκρουση, τονίζοντας ότι “οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν την αλήθεια” (σχετικά με τις προεδρικές εκλογές, των οποίων τα αποτελέσματα πιστεύεται ότι είναι πλαστά). Επίσης, επέκρινε το κράτος για χρήση βίας εναντίον των διαδηλωτών.

Ωστόσο, η Καθολική Εκκλησία έχει εμπλακεί ακούσια στην τρέχουσα πολιτική κρίση μετά την παρέμβαση των κρατικών δυνάμεων στην Κόκκινη Εκκλησία στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας. Κατά τη διάρκεια διαμαρτυριών στις 26 Αυγούστου, η αστυνομία του ΟΜΟΝ μπλόκαρε την είσοδο στο κτίριο της εκκλησίας για σχεδόν 40 λεπτά, καθώς ορισμένοι από τους διαδηλωτές και τους δημοσιογράφους αναζητούσαν καταφύγιο μέσα. Ο Αρχιεπίσκοπος Kandrusievich μίλησε από το εξωτερικό για το περιστατικό χαρακτηρίζοντάς το “απαράδεκτο και παράνομο”.

Στις 31 Αυγούστου, σε μια ασυνήθιστη κίνηση, ο Kandrusievich, Λευκορώσος πολίτης, στερήθηκε την επιστροφή του στη Λευκορωσία χωρίς εξηγήσεις. Την επόμενη μέρα, όταν επισκέφτηκε το Μπαρανοβίτσι, ο Λουκασένκο κατηγόρησε αινιγματικά τον Αρχιεπίσκοπο Kandrusievich ότι “ασχολείται με την πολιτική”, “ξαφνικά πηγαίνει σε ένα ταξίδι στη Βαρσοβία για διαβούλευση” και ότι ανέλαβε να εκτελέσει “καθήκοντα” κατά την επιστροφή του στη Λευκορωσία, παρά το γεγονός ότι δεν έδειξε καμία απόδειξη για να υποστηρίξει αυτή η θεωρία συνωμοσίας. [Οι Καθολικοί της Λευκορωσίας κατοικούν κυρίως στην περιοχή Χρόντνα στα δυτικά της χώρας, συνορεύοντας με την Καθολική πλειοψηφία της Πολωνίας, η οποία είχε τεταμένες σχέσεις με τις αρχές στο Μινσκ.]

Η απαγόρευση εισόδου στον Αρχιεπίσκοπο Kandrusievich έχει συγκλονίσει το κοινό στη Λευκορωσία και πολλοί έχουν εκφράσει την οργή τους για την απόφαση του κράτους, με άτομα όλων των θρησκευτικών ενώσεων να δείχνουν την αλληλεγγύη τους. Τη λειτουργία που πραγματοποιήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου στην Κόκκινη Εκκλησία παρακολούθησαν αρκετές χιλιάδες άτομα.

Στο κήρυγμά του, ο Επίσκοπος Jury Kasabucki με έντονα λόγια διακήρυξε την “δίωξη της Καθολικής Εκκλησίας στη Λευκορωσία” (περίπου το 12% των Λευκορώσων είναι Καθολικοί, σύμφωνα με την έκθεση PEW 2017) και προσευχήθηκε για τα θύματα της κρατικής βίας. “Η αντίθεση στα βασανιστήρια ισοδυναμεί με πολιτική;”, ρώτησε ρητορικά.

Αλλαγές στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Η περίπτωση του Μητροπολίτη Paval είναι παρόμοια. Οι Αρχές αναμένουν άνευ όρων πίστη τόσο από τον ίδιο όσο και από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Λευκορωσίας (BOC) στο σύνολό της, παρά από τις χειρονομίες αλληλεγγύης προς τα θύματα και την κριτική των βασανιστηρίων που έχει επιδείξει η εκκλησία.

Παρ’ όλα αυτά, αρχικά, η BOC αγωνίστηκε να πάρει μια συνεπή θέση για την πολιτική κρίση. Ενώ ο Μητροπολίτης Paval συνεχάρη επίσημα τον Αλεξάντερ Λουκασένκο για την επανεκλογή του, μερικές ημέρες αργότερα μίλησε με διαφορετικό τόνο. Ζήτησε συγγνώμη για την “πρόωρη αντίδραση”, η οποία “προκάλεσε οργή μεταξύ πολλών Ορθόδοξων πιστών” στη χώρα.

Στις 12 Αυγούστου, κατά τη διάρκεια συνάντησης με δημοσιογράφους, ο Μητροπολίτης Paval αναγνώρισε ότι οι Λευκορώσοι “έχουν το δικαίωμα να έχουν τα ζητήματά τους, αλλά δεν πρέπει να επιλυθούν με αντίσταση”. Πιθανότατα, λόγω της περαιτέρω πίεσης από τους Λευκορώσους πιστούς και κατά πάσα πιθανότητα και από τους Ορθόδοξους κληρικούς, η Εκκλησία στη συνέχεια μίλησε πιο έντονα. Στις 15 Αυγούστου, η σύνοδος της BOC καταδίκασε έντονα τόσο τη σκληρή αντίδραση των κρατικών δυνάμεων όσο και ορισμένα περιστατικά πρόκλησης εκ μέρους των διαδηλωτών. Στη συνέχεια, ο Μητροπολίτης Paval επισκέφθηκε ένα νοσοκομείο για να συναντήσει θύματα της βάναυσης καταστολής.

Λίγο μετά από αυτό, ο Μητροπολίτης Paval ξαφνικά παραιτήθηκε από τη θέση του (ίσως με ενθάρρυνση) και η σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (στην οποία συμμετέχει η BOC) προχώρησε στην εκλογή του διαδόχου του – για πρώτη φορά, Λευκορώσος, ο Επίσκοπος του Μπαρυσάου, Vaniamin.

Παρά το γεγονός ότι είναι νέος στον ρόλο, ο νέος Μητροπολίτης έχει ήδη κάνει σχόλια για τις εξελίξεις στη χώρα. Στις 26 Αυγούστου, έκανε έκκληση στους Ορθόδοξους πιστούς (μερικοί από τους οποίους εργάζονται στο κρατικό σύστημα), δίνοντας έμφαση στην πνευματική και ηθική, παρά στην πολιτική, φύση της σύγκρουσης. “Αλλαγή μυαλών, αλλαγή καρδιών από το κακό στο καλό, από τα ψέματα στην αλήθεια, από την διαίρεση στην ενότητα […] – αυτές είναι οι αλλαγές που χρειάζεται η κοινωνία μας πρώτα”, δήλωσε.

Μια αλυσίδα μετάνοιας

Πολλοί Προτεστάντες Χριστιανοί συμμετείχαν επίσης στις διαμαρτυρίες ή τις υποστήριξαν και μερικοί στη συνέχεια τέθηκαν υπό κράτηση και καταδικάστηκαν. Στις 14 Αυγούστου, οι Πεντηκοστιανοί και οι Χαρισματικοί κάλεσαν επίσημα τις αρχές να σταματήσουν τη βία, να απελευθερώσουν όλους τους κρατούμενους και να ξεκινήσουν έναν ειρηνικό διάλογο με τον λαό.

Επιπλέον, μέλη μιας κοινότητας του Μινσκ ξεκίνησαν την πρωτοβουλία “Από το Κουραπάτι στην Ακρέσινα. Ποτέ ξανά“, που έφερε χιλιάδες ανθρώπους στο δρόμο, σχηματίζοντας μια αλυσίδα 15 χιλιομέτρων. Πολλοί συμμετέχοντες στην εκδήλωση κρατούσαν αντίγραφα της Αγίας Γραφής, σταυρούς και λευκές-κόκκινες-λευκές σημαίες [που έχουν γίνει ένα διαδεδομένο σύμβολο διαμαρτυρίας].

Ο Zmicier Dashkievich, ακτιβιστής και προτεστάντης, ένας από τους εμπνευστές της αλυσίδας, τόνισε στο Belarus Digest ότι η αιτία της τρέχουσας κρίσης και των αιτημάτων των ανθρώπων είναι κυρίως ηθικής, όχι οικονομικής φύσης, σε αντίθεση με εκείνες της δεκαετίας του 1990. Οι Λευκορώσοι πιστεύουν ότι οι φωνές τους έχουν κλαπεί και ως εκ τούτου απαιτούν να γνωρίζουν την αλήθεια. Σύμφωνα με τον Dashkievich, οι εκκλησίες είναι οι φυσικοί θεσμοί που αναδύονται για να βοηθήσουν στην επίλυση της πολιτικής κρίσης χωρίς αιματοχυσία και για να φέρουν πνευματική ανανέωση στην κοινωνία της Λευκορωσίας.

Είναι σημαντικό, τόσο το “Kurapaty” όσο και το “Akreścina” έχουν ήδη αναδυθεί ως σύμβολα στο δημόσιο χώρο και ως θέμα συζήτησης. Το πρώτο είναι μία τοποθεσία στα περίχωρα του Μινσκ που θυμίζει τις πιο ακραίες φρικαλεότητες του σοβιετικού καθεστώτος προς τους Λευκορώσους. Η Akreścina, από την άλλη πλευρά, είναι το κέντρο κράτησης που εδρεύει στο Μινσκ, φημισμένο πρόσφατα για την κράτηση πολιτικών κρατουμένων (όπως ο Paval Sieviaryniec από το Κόμμα Χριστιανικής Δημοκρατίας της Λευκορωσίας), καθώς και διαδηλωτών, συχνά σε εκφοβιστικές συνθήκες.

Τι μπορούν να κάνουν οι εκκλησίες;

Μέσω της καταστολής της καθολικής ηγεσίας, οι Αρχές έστειλαν ένα σαφές μήνυμα σε όλους τους σημερινούς και πιθανούς επικριτές τους: ανεξάρτητα από το δημόσιο προφίλ σας, μπορεί να υπάρχουν σοβαρές συνέπειες για την συμμετοχή (συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου απώλειας της ιθαγένειας σας). Ωστόσο, το κράτος στοχεύει σε περισσότερα καθώς ελπίζει να σπάσει την αλυσίδα αλληλεγγύης μεταξύ των Λευκορώσων και της κοινωνίας των πολιτών. Και αυτό περιλαμβάνει τις εκκλησίες.

Στην πραγματικότητα, η αλληλεγγύη φαίνεται να είναι η πιο σοβαρή απειλή για τον κρατικό μηχανισμό. Οι αρχές, επομένως, δεν υποτιμούν τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι θρησκευτικές οργανώσεις στην κοινωνία και αντισταθμίζουν την αποτελεσματικότητά τους μέσω προληπτικών μέτρων. Ωστόσο, αυτή η ανάμειξη στις Εκκλησίες είναι απίθανο να βοηθήσει στη σταθεροποίηση του πνεύματος διαμαρτυρίας μεταξύ των Λευκορώσων. Αντιθέτως, πολλοί, ανεξάρτητα από την δογματική τους σχέση, μπορεί να θεωρήσουν το περιστατικό που αφορά τον Αρχιεπίσκοπο Kandrusievich απαράδεκτο και παράνομο, το οποίο αναπόφευκτα θα πυροδοτήσει περαιτέρω πράξεις και θα οδηγήσει σε ενίσχυση της αλληλεγγύης στην κοινωνία των πολιτών.

Φαίνεται ότι αυτές οι μικρές πράξεις αλληλεγγύης από τις Εκκλησίες (με διαδηλωτές και η μια την άλλη) προκάλεσαν το σοβαρό ενδιαφέρον των αρχών, για τις οποίες το ιδανικό θα ήταν μια διχασμένη κοινωνία των πολιτών που κοιτάζει ο καθένας τη δουλειά του. Αυτό θα απέτρεπε την περαιτέρω αλληλεγγύη και, αντίθετα, θα μείωνε τους ηθικούς λόγους για τις διαμαρτυρίες. Στην πραγματικότητα, δεδομένου του βαθμού βαρβαρότητας των κρατικών δυνάμεων, κάθε πράξη αλληλεγγύης από τις Εκκλησίες με τους διαδηλωτές (και μεταξύ τους) θα έχει μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα τις επόμενες μέρες.

Μάθετε περισσότερα για την αναταραχή στη Λευκορωσία εδώ

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.