Bukavu, κέντρο πόλης της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, 6 Σεπτεμβρίου 2017. Η φωτογραφία λήφθηκε από την EMMANRMS διά μέσω της Wikimedia CC BY SA 4.0.

Αυτό το άρθρο είναι του UPROAR, μίας πρωτοβουλίας της Small Media, που παροτρύνει τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των ψηφιακών δικαιωμάτων, στο Universal Periodic Review (UPR). 

Ο Κονγκολέζος δημοσιογράφος Gaël Mpoyo είναι αντιμέτωπος με απειλές κατά της ζωής του για ένα ντοκιμαντέρ του 2018, που σκηνοθέτησε, για τις αναγκαστικές εξώσεις χωρικών, που ζουν στη γη, που φέρεται να ανήκει στον πρώην πρόεδρο Γιοζέφ Καμπιλά στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Ο Mpoyo, ερευνητής δημοσιογράφος με εμπειρία άνω των 13 ετών, εργαζόταν ως ανταποκριτής για την Africa News και, πριν λάβουν χώρα οι απειλές, είχε ως βάση του το Μπουκαβού, την πρωτεύουσα της επαρχίας του Νότιου Kίβου, στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Ο δημιουργός Gaël Mpoyo

Ο δημοσιογράφος φοβάται για τη ζωή του και για την ασφάλεια της οικογένειάς του από τον Ιούλιο του 2018, όταν το ντοκιμαντέρ του προβλήθηκε για πρώτη φορά σε έναν κινηματογράφο του Μπουκαβού και δημοσιεύτηκε στο YouTube.

Η ταινία με τίτλο: “Mbobero: Might is Always Right,” γυρίστηκε στο Μπομπέρο, στα περίχωρα του Μπουκαβού.

Δεδομένου του γενικού κλίματος ανασφάλειας, ιδίως στην επαρχία του Νότιου Kίβου, όπου αρκετοί δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ο Mpoyo και η οικογένειά του αναγκάστηκαν να ζήσουν στην εξορία.

Στην ταινία των 27 λεπτών, πήρε συνέντευξη από τους κατοίκους του Μπομπέρο, οι οποίοι εκδιώχθηκαν με άκρως βίαιες ενέργειες – και τα σπίτια τους κατεδαφίστηκαν – από την φερόμενη ως συνωμοσία του Καμπιλά.

Το ντοκιμαντέρ αποκαλύπτει τις παρατυπίες και τους ραδιούργους, που σχετίζονται με αυτήν την υπόθεση, που, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, έχει εξελιχθεί σε μια πραγματική υπόθεση του κράτους στα μάτια των εμπλεκόμενων παραγόντων.

Ο Mpoyo μίλησε στο Global Voices για τις απειλές, που έχει δεχτεί, και για το πώς επηρέασαν την εργασία του και τη ζωή του από την πρώτη προβολή στο Μπουκαβού στις 6 Ιουλίου του 2018.

Λέει ότι από τότε, αυτός και η οικογένειά του αναγκάστηκαν να ζoύν κρυμμένοι. Είπε στο Global Voices ότι στο ντοκιμαντέρ, προσπάθησε να πει την ιστορία των θυμάτων. “Έπρεπε να δείξω στον κόσμο τι πραγματικά συνέβη σε αυτό το μέρος της χώρας με πραγματικές αποδείξεις”.

Απειλήθηκε και παρακολουθήθηκε

“Στο Μπουκαβού, μετά την προβολή του βίντεο στον κινηματογράφο, μερικοί συμμετέχοντες ξέσπασαν σε κλάματα. Είδαν ότι ήταν απάνθρωπο [το πώς] ο πληθυσμός του Κονγκό ζούσε υπό τη σκευωρία, που προσπάθησε να υλοποιηθεί από τον πρώην πρόεδρο Τζόζεφ Καμπιλά”, είπε .

Ο Καμπιλά κατάφερε να ανακτήσει όλη τη γη, όπου κάποτε ζούσαν πρώην κάτοικοι του Μπομπέρο.

Αμέσως μόλις το ντοκιμαντέρ διατέθηκε στο διαδίκτυο, ο δημοσιογράφος άρχισε να δέχεται απειλές. Ο παραγωγός της ταινίας, Franck Zongwe, και δύο ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη Νέα Δυναμική της Κοινωνίας των Πολιτών στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, – ο πρώτος που προειδοποίησε για τις εξώσεις – απειλήθηκε επίσης.

Ο Mpoyo είπε στο Global Voices ότι έλαβε ένα απειλητικό τηλεφώνημα από τον τότε κυβερνήτη της επαρχίας του Νότιου Κίβου, Claude Nyamugabo, ο οποίος επέμενε ότι “δεν πρέπει να εκθέσει τον εαυτό του σε κίνδυνο” μεταδίδοντας το ντοκιμαντέρ του, το οποίο, σύμφωνα με την αντίληψη του Nyamugabo, θα προκαλούσε περαιτέρω αναστάτωση στον Καμπιλά.

“Αποθαρρύνθηκα, όταν έλαβα το τηλεφώνημα από τον επαρχιακό κυβερνήτη, ήταν πραγματικά αποθαρρυντικό για μένα”, είπε.

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ, ο Μπογιό ζήτησε από τις τοπικές Αρχές να εκφράσουν τις απόψεις τους στο ντοκιμαντέρ, αλλά αρνήθηκαν και φοβόνταν να μιλήσουν για το θέμα, είπε στο Global Voices.

Απειλήθηκε και παρακολουθήθηκε

Αρκετές προσωπικότητες του Νότιου Κίβου προσκλήθηκαν στο άνοιγμα της προβολής, αλλά ο Mpoyo αποφάσισε να φύγει από την πόλη πριν από την κυκλοφορία για δική του ασφάλεια, επειδή είχε ήδη λάβει απειλές πριν από την προβολή της ταινίας. Ενώ ήταν κρυμμένος, συνέχισε να δέχεται απειλές.

Ο Mpoyo είπε απευθείας στο Global Voices ότι ένα άγνωστο άτομο του έστειλε το ακόλουθο απειλητικό μήνυμα στις 11 Ιουλίου 2018:

Μικρέ, σταμάτα να παίζεις με τη φωτιά. Εκμεταλλεύτηκες τη σιωπή μας δημοσιεύοντας το βίντεό σου στο YouTube. Σταμάτα να επιτίθεσαι στον Ράις [«πρόεδρος» στα σουαχίλι] Τζόζεφ Καμπιλά. Θα σου δώσουμε 24 ώρες για να το κατεβάσεις από το YouTube, εάν θέλεις να ζήσεις. Γνωρίζουμε πού κρύβεσαι και παρακολουθούμε στενά όλες τις κινήσεις σου.

Το ντοκιμαντέρ, ωστόσο, παρέμεινε στο διαδίκτυο και έως σήμερα έχει λάβει 21.000 προβολές στο YouTube.

“Το κίνητρο, που με βοήθησε να γυρίσω το ντοκιμαντέρ, με βοήθησε επίσης να μην διαγράψω το ντοκιμαντέρ από το Διαδίκτυο. Χρειάστηκε πραγματικό θάρρος “, είπε ο Mpoyo.

“Χρειάστηκε θάρρος για να το κάνω, γιατί ήταν ένα ντοκιμαντέρ εναντίον ενός προέδρου. Πολλοί δημοσιογράφοι φοβόνταν να παρουσιάσουν το θέμα. Με περίμεναν απειλές.”

Οι γείτονές του του είπαν ότι το 2018, εντόπιζαν συνεχώς ύποπτους ανθρώπους να τον περιμένουν γύρω από την κατοικία του, σχεδόν κάθε μέρα γύρω στις 5 π.μ. και το απόγευμα γύρω στις 9 μ.μ.

“Όλες οι κινήσεις μου παρακολουθούνταν από αγνώστους. Αυτοί οι ίδιοι πράκτορες ήξεραν πού κρυβόμουν. Η οικογένειά μου τραυματίστηκε”, είπε.

Η οργάνωση Δημοσιογράφοι σε Κίνδυνο  του Κονγκό (JED) θεώρησε τις απειλές κατά του σκηνοθέτη ως “εξαιρετικά σοβαρές”.

Εξορία

Σε απάντηση σε αυτές τις απειλές, διεθνείς και αφρικανικοί οργανισμοί για την ελευθερία του Τύπου, συμπεριλαμβανομένων των Δημοσιογράφων χωρίς σύνορα (RSF), έκαναν έκκληση στις Αρχές του Κονγκό να προστατεύσουν τους δημιουργούς ταινιών και να σεβαστούν την ελευθερία του Τύπου. Όμως, οι εκκλήσεις δεν έγιναν δεκτές και ο Mπογιό συνέχισε να λαμβάνει ακόμα μηνύματα μίσους.

Ο Mpoyo εγκατέλειψε τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό διακριτικά το 2018 πηγαίνοντας στην Ουγκάντα, με τη βοήθεια του γραφείου ανθρωπίνων δικαιωμάτων της αποστολής των Ηνωμένων Εθνών στο Κονγκό και της Ολλανδικής Πρεσβείας.

Το 2019, η χώρα εξέλεξε νέο πρόεδρο, τον Φέλιξ Τσισεκέντι. Μετά την ορκωμοσία του, ο Τσισέκεντι κάλεσε όσους είχαν φύγει από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό λόγω απειλών να επιστρέψουν υποσχόμενός τους ασφάλεια.

Ως εκτοπισμένος στην Ουγκάντα, δεν ήταν εύκολη η ζωή για τον Μπογιό και την οικογένειά του, οπότε αποφάσισε να αποδεχτεί την πρόσκληση του νέου προέδρου και να επιστρέψει στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και ξεκίνησε μια νέα ζωή στη γειτονική επαρχία του Βόρειου Κίβου.

Τέσσερις μήνες αργότερα, άρχισε να λαμβάνει ξανά απειλητικά τηλεφωνήματα και μηνύματα. Η υπόσχεση του προέδρου δεν τηρήθηκε.

Ο Mpoyo είπε στο Global Voices ότι ακόμη και τα παιδιά του απειλήθηκαν στο δρόμο τους για το σχολείο. Λίγο μετά την επιστροφή του στην πατρίδα του, αναγκάστηκε να φύγει ξανά για μια άλλη ξένη χώρα και αρνήθηκε να προσδιορίσει το πού βρίσκεται, λόγω της ανησυχίας του για την ασφάλειά του.

Οι απειλές και η εξορία ήταν σκληρές για τον δημοσιογράφο και την οικογένειά του. Ο Mpoyo εξήγησε:

Η ζωή στην εξορία δεν είναι εύκολη. … Δεν έχω τα μέσα να κάνω τη δουλειά μου σωστά. Το να είμαι μακριά από τη χώρα μου μειώνει τις παραγωγές μου. Ακόμη η επιβίωση, μερικές φορές είναι περίπλοκη. Είναι καλύτερα από το να ζεις στη χώρα σου. Θα ήθελα να επιστρέψω στο Κονγκό, αλλά δεν ξέρω πότε θα επιλυθεί η κατάσταση.

Τελείωσε τη συνέντευξη υποστηρίζοντας την ασφάλεια των δημοσιογράφων στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και κάλεσε τις Αρχές να συμμετάσχουν, έτσι ώστε το έθνος να σέβεται το έργο της ηθικής ερευνητικής δημοσιογραφίας και η ελευθερία του Τύπου να γίνει πραγματικότητα στη χώρα.