Ρίζε (Ριζούντα), Τουρκία. Στιγμιότυπο από αυτό το βίντεο

Η λάζικη γλώσσα (ή λαζούρι) είναι μία από τις 30 μειονοτικές γλώσσες της Τουρκίας. Και μία από τις πιο απειλούμενες.

Σύμφωνα με διάφορες πηγές, σήμερα μπορεί να υπάρχουν περίπου από 30.000 έως 200.000 ομιλητές των λαζικών και οι περισσότεροι από αυτούς εξακολουθούν να ζουν στις πόλεις και τα χωριά Αρτβίν και Ρίζε στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Μεγάλο ποσοστό μετανάστευσε επίσης από την περιοχή Μπατούμι στο Μαρμαρά τον 19ο αιώνα, μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο.

Από το 1982 έως τα τέλη της δεκαετίας του '90, απαγορεύτηκε να διδάσκονται σε τουρκικά σχολεία όλες τις μειονοτικές γλώσσες, γεγονός που εμπόδισε σημαντικά τη χρήση της λάζικης γλώσσας.

Ενώ ένας νόμος του 2002 διασφαλίζει τη διδασκαλία σε μειονοτικές γλώσσες, που ομιλούνται από Τούρκους πολίτες, σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εξακολουθούν να υπάρχουν πολύ λίγοι καθηγητές και πολλά σχολεία αποθαρρύνουν ενεργά τους μαθητές να συνεχίσουν τέτοιες σπουδές.

Το Global Voices μίλησε με την Eylem Bostancı, συντονίστρια στο Λαζικό Ινστιτούτο, έναν οργανισμό με έδρα την Κωνσταντινούπολη αφιερωμένο στην προώθηση της γλώσσας και του πολιτισμού των Λαζών.

Η Bostancı είναι λαζικής εθνικότητας, αλλά μεγάλωσε στο Λονδίνο. Το ταξίδι της για να εξερευνήσει τις ρίζες της ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια, όταν βρήκε έναν ιστότοπο, μέσω του οποίου ανακάλυψε κι άλλους Λαζούς.

Τα επόμενα χρόνια, η Bostancı μετέφρασε βιβλία από τα λάζικα στα αγγλικά, συμπεριλαμβανομένου ενός βιβλίου γραμματικής και ενός λεξικού λαζικών-τουρκικών-αγγλικών, και βοήθησε στη δημοσίευση περιοδικών στη λάζικη γλώσσα.

Αυτή η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για λόγους συντομίας.

Doğa Çelik (DÇ): Πώς αναπτύχθηκε το ενδιαφέρον σας για τη λάζικη γλώσσα;

Eylem Bostancı (EB): Είμαι λαζικής εθνικότητας και η μητρική γλώσσα και των δύο γονέων μου είναι τα λάζικα. Ωστόσο, από τότε που μεγάλωσα και εκπαιδεύτηκα στο Λονδίνο, μπορούσα να τα καταλάβω λίγο, αλλά δεν μπορούσα να τα μιλήσω. Η λάζικη γλώσσα είναι ένα ισχυρό συστατικό της πολιτιστικής μου κληρονομιάς και των ριζών μου. Μέσω ενός διαδικτυακού τόπου συναντήθηκα με άλλους Λαζούς το 2001, γράφοντας άρθρα και κάνοντας έρευνα για τους Λαζούς ψάχνοντας αρχεία στη Βρετανική Βιβλιοθήκη. Το 2002, πήρα μια ριζοσπαστική απόφαση να μετακομίσω στην Κωνσταντινούπολη, όπου παντρεύτηκα τον άντρα μου, που είναι το πρώτο άτομο που δημοσίευσε ένα λεξικό λαζικών-τουρκικών στην Τουρκία.

DÇ: Σε τι κατάσταση πιστεύετε ότι βρίσκεται η λάζικη γλώσσα στο διαδίκτυο;

EB: Επί του παρόντος, δεν υπάρχει επαρκής εκπαιδευτική μεθοδολογία, υλικά και πόροι εύκολα προσβάσιμοι μέσω του Διαδικτύου, πράγμα που σημαίνει ότι η εκπαίδευση σε αυτές τις γλώσσες δεν υποστηρίζεται επαρκώς. Το Διαδίκτυο είναι ένα ισχυρό μέσο, που διευκολύνει την ευρεία πρόσβαση σε όλα τα υλικά και τους πόρους για τους Λαζούς. Αυτά τα υλικά, που προετοιμάστηκαν τα τελευταία χρόνια, δεν είναι συμβατά με την ψηφιακή σφαίρα, επομένως δεν είναι φιλικά προς τον χρήστη ή εύκολα προσβάσιμα σε όσους επιθυμούν να μάθουν τη γλώσσα. Στο πλαίσιο του εγχειρήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ξεκινήσαμε τον Ιούλιο του 2020, θα παράγουμε πρακτικά, καινοτόμα, εύκολα προσβάσιμα και ποικίλα podcast, βίντεο και εκπαιδευτικό υλικό εμπλουτισμένο με γραφικά και μουσική, έτσι ώστε τα παιδιά και οι νέοι να μπορούν να μάθουν στη μητρική τους γλώσσα. Επιπλέον, το υπάρχον εκπαιδευτικό υλικό θα ψηφιοποιηθεί.

DÇ: Πόσο σημαντικό πιστεύετε ότι είναι το Διαδίκτυο στη διάσωση της λάζικης γλώσσας;

EB: Είναι αποφασιστικής σημασίας. Διοργανώσαμε πρόσφατα ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα “ψηφιακού ακτιβισμού”, στο οποίο προσκλήθηκαν ως εκπαιδευτές ακαδημαϊκοί και ειδικοί στον τομέα των απειλούμενων γλωσσών. Μέσω μαθημάτων ψηφιακού ακτιβισμού και διάσωσης γλωσσών, με στόχο τους νέους, που ενδιαφέρονται να προστατεύσουν την απειλούμενη γλώσσα ως εγγενείς ομιλητές, ακτιβιστές ή μέλη ΜΚΟ, στοχεύουμε να αυξήσουμε τις δεξιότητες των συμμετεχόντων στο αντίστοιχο θέμα και να τους βοηθήσουμε να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά και παραγωγικά τα κοινωνικά μέσα. Το περιεχόμενο της εκπαίδευσης είναι η δημιουργία οπτικού υλικού, οι τεχνικές και η εφαρμογή του βιντεο-ακτιβισμού, η αποτελεσματική χρήση ψηφιακών εργαλείων, η δημοσιογραφία των πολιτών, η διατήρηση της ψηφιακής γλώσσας, που εστιάζει στη μητρική γλώσσα και τα πολιτιστικά δικαιώματα, προετοιμασία κειμένου ειδήσεων στη μητρική γλώσσα. Στο τέλος αυτής της δραστηριότητας, θα προετοιμάσουμε ένα ψηφιακό εγχειρίδιο, που προορίζεται για ιδρύματα και ακτιβιστές, που διεξάγουν μια μελέτη βάσει δικαιωμάτων σχετικά με τις απειλούμενες γλώσσες και τα πολιτιστικά δικαιώματα.

DÇ: Έχετε ψηφιακά εγχειρήματα;

EB: Εργαζόμαστε για τη δημιουργία μιας πλατφόρμας ψηφιακών μέσων δημιουργώντας περιεχόμενο, που περιλαμβάνει ειδήσεις σχετικά με τις εξελίξεις για τα λάζικα και άλλες απειλούμενες γλώσσες στην Τουρκία και τον κόσμο, πληροφορίες για τη γλώσσα, τον πολιτισμό και την ιστορία των Λαζών, εκπαιδευτικό υλικό, φωτογραφίες, άρθρα, βίντεο, συνεντεύξεις και podcast. Εργαζόμαστε επίσης για την παραγωγή κινούμενων σχεδίων στα λάζικα για παιδιά. Υπάρχει ένας ραγδαία αυξανόμενος αριθμός νέων Λαζών, που συμβουλεύονται το Ινστιτούτο για να μάθουν για τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους αναζητώντας την εθνική τους ταυτότητα και εκφράζοντας το αίτημά τους για διευρυμένα πολιτιστικά δικαιώματα και εκτεταμένη εκπροσώπηση των γλωσσικών ομάδων τους. Προσπαθούμε να ανταποκριθούμε στην αυξανόμενη ζήτηση από τους Λαζούς για καλύτερα προσβάσιμους πόρους μέσω της επικέντρωσης στην ψηφιοποίηση. Ο ιστότοπος του Ινστιτούτου και ο ιστότοπος TAD-Απειλούμενες Γλώσσες, ​​που έχουμε δημιουργήσει κατά τη διάρκεια του τελευταίου εγχειρήματός μας, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, περιέχουν τόσο τις πληροφορίες όσο και τους πόρους, που αναπτύσσουμε. Έχουμε επίσης δημιουργήσει λογαριασμούς κοινωνικών μέσων για το Ινστιτούτο και τις Απειλούμενες Γλώσσες σε YouTube, Facebook, Twitter, Instagram και LinkedIn. Επιπλέον, τον Μάιο του 2020, έχουμε υποβάλει αίτημα στην εφαρμογή Duolingo για να είναι διαθέσιμη στη λάζικη γλώσσα.

Θα δημιουργήσουμε επίσης έναν ιστότοπο Ηχητικού Λεξικού στα λάζικα και έναν ψηφιακό “χάρτη γλωσσών” της λάζικης και της κιρκασιανής γλώσσας. Θα είναι ένας διαδικτυακός χάρτης, που θα δείχνει τις πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά, όπου ομιλούνται λάζικα και τσερκέζικα στην Τουρκία. Ο χάρτης θα περιλαμβάνει επίσης τις εθνογραφικές πληροφορίες, τον αριθμό του πληθυσμού και τα αρχικά ονόματα των πόλεων και των χωριών και τα νέα ονόματα, που έδωσε το κράτος τα τελευταία 80 χρόνια. Αυτός ο χάρτης θα επιτρέψει στους χρήστες να τον ενημερώνουν, επιτρέποντάς τους να προσθέσουν νέες πληροφορίες. Έτσι, θα παρέχονται σωστά δεδομένα απογραφής σε αυτές τις γλώσσες και τα αλλαγμένα ονόματα των τόπων θα είναι ορατά και εύκολα προσβάσιμα. Επιπλέον, εργαζόμαστε επίσης σε ιστότοπους εκμάθησης λάζικων και τσερκέζικων.

DÇ: Αντιμετωπίζετε προβλήματα στην προσπάθεια εξάπλωσης της χρήσης της λαζούρι;

EB: Αντιμετωπίζουμε ορισμένα προβλήματα στην επικοινωνία σωστών πληροφοριών σχετικά με τη λάζικη γλώσσα. Για παράδειγμα, η λαζική και η μεγκρελική γλώσσα ταξινομούνται όχι ως γλώσσες από μόνες τους, αλλά ως διάλεκτοι μιας άλλης γλώσσας στη Βικιπαίδεια, καθώς και σε πολλά ακαδημαϊκά άρθρα, που ταξινομούνται λανθασμένα ως “καρτβελικές” γλώσσες, αντί απλά ως “νοτιοκαυκάσιες”. Έχουμε τροποποιήσει τις πληροφορίες στη Βικιπαίδεια αρκετές φορές, αλλά έχουν αλλάξει και πάλι, καθιστώντας δύσκολη την αντιμετώπιση. Αν και οι πληροφορίες στις ήδη δημοσιευμένες μη ψηφιακές πηγές είναι δύσκολο να διορθωθούν, είναι δυνατή η αλληλεπίδραση με τις διαδικτυακές πηγές. Τώρα δημιουργούμε ένα δίκτυο “διεθνών μελετών διάσωσης και προώθησης γλωσσών” και θα γίνουν επαφές με τις πηγές του Διαδικτύου, που έχουν προσδιοριστεί στην αρχή της δραστηριότητας των μελετών, για την τροποποίηση των πληροφοριών και την παροχή των ακριβών πληροφοριών (με σχετικές πηγές) σχετικά με τη λάζικη γλώσσα.