Στιγμιότυπο οθόνης από το εξώφυλλο της έκθεσης της Ένωσης Ελευθερίας της Έκφρασης. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Γραμμένο το 1953, το δυστοπικό μυθιστόρημα Φαρενάιτ 451 του Ρέι Μπράντμπερι αφηγείται ένα μέλλον, όπου τα βιβλία καίγονται σε μια καταπιεστική κοινωνία. Μια νέα έκθεση με τίτλο “Φαρενάιτ 5651: Η φλέγουσα επίδραση της λογοκρισίας” χρησιμοποιεί το γνωστό βιβλίο για να εξηγήσει πώς μια σειρά τροποποιήσεων στον τουρκικό νόμο αριθ. 5651 έχουν βλάψει την τουρκική ελευθερία έκφρασης. Η έκθεση στοχεύει “να τεκμηριώσει την έκταση της λογοκρισίας και να διασφαλίσει ότι το καταστροφικό αποτέλεσμα και η ζημιά της λογοκρισίας δεν θα διαγραφούν εντελώς από τη συλλογική μνήμη”. Το έγγραφο 120 σελίδων, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2021, περιγράφει περιπτώσεις αποκλεισμένων ιστοσελίδων, λογαριασμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης και περιεχομένου μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και λογοκριμένα άρθρα ειδήσεων στην Τουρκία.

Η έκθεση καλύπτει γεγονότα του 2020 και είναι η τρίτη από μια σειρά εκθέσεων, που δημοσιεύει η Ένωση Ελευθερίας της Έκφρασης. Η Ένωση ιδρύθηκε το 2017, “με σκοπό την παροχή νομικής συνδρομής σε όσους έχουν δει να παραβιάζεται ή να κινδυνεύει να παραβιαστεί το δικαίωμά τους στην ελευθερία της έκφρασης”. Η ένωση παράγει έρευνα, συμμετέχει σε κατάρτιση και διευθύνει εθνικές και διεθνείς κοινές πρωτοβουλίες. Μεταξύ των ιδρυτών της είναι εξέχοντες ντόπιοι δικηγόροι, ακαδημαϊκοί και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η λογοκρισία με νούμερα

Οι συντάκτες της έκθεσης αναφέρουν ότι συνολικά 467.011 ιστότοποι αποκλείστηκαν μέχρι το τέλος του 2020, ακολουθούμενοι από 150.000 αποκλεισμένες διευθύνσεις URL, 7.500 λογαριασμούς Twitter, 50.000 τουίτ, 12.000 βίντεο στο YouTube, 8.000 αναρτήσεις στο Facebook και 6.800 αναρτήσεις στο Instagram. Όλο το αποκλεισμένο περιεχόμενο υπόκειτο στο νόμο αριθ. 5651 (επίσης γνωστό ως Διαδικτυακή Νομοθεσία) και άλλες νομικές διατάξεις, που εκδόθηκαν από 764 ποινικά ειρηνοδικεία και άλλα εξουσιοδοτημένα ιδρύματα.

Ο νόμος αριθ. 5651 εισήχθη τον Μάιο του 2007. Με τίτλο “Κανονισμός δημοσιεύσεων στο Διαδίκτυο και καταστολή εγκλημάτων που διαπράττονται μέσω τέτοιας δημοσίευσης”, η Διαδικτυακή Νομοθεσία είναι, εν συντομία, μια νομική διάταξη, που επιτρέπει τον μαζικό αποκλεισμό ιστοτόπων και διαδικτυακού περιεχομένου.

Η έκθεση κοινοποιεί επίσης την κακή κατάταξη της Τουρκίας στις εκθέσεις διαφάνειας των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης.

Στην πιο πρόσφατη παγκόσμια έκθεσή του Freedom on the Net [Ελευθερία στο Δίκτυο], η Freedom House κατέταξε την Τουρκία ως “μη ελεύθερη”:

Internet freedom continued to decline for a third year in a row in Turkey. During the coverage period, hundreds of websites were blocked, in some instances under a new social media law. Online content deemed critical of the ruling Justice and Development Party (AKP) or President Recep Tayyip Erdoğan was removed from websites and social media platforms, and online activists, journalists, and social media users were harassed both physically and online for their social media posts.

Η ελευθερία του Διαδικτύου συνέχισε να μειώνεται για τρίτη συνεχή χρονιά στην Τουρκία. Κατά τη διάρκεια της περιόδου κάλυψης, εκατοντάδες ιστότοποι μπλοκαρίστηκαν, σε ορισμένες περιπτώσεις βάσει ενός νέου νόμου για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Διαδικτυακό περιεχόμενο, που κρίθηκε επικριτικό για το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ή τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αφαιρέθηκε από ιστότοπους και πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και διαδικτυακοί ακτιβιστές, δημοσιογράφοι και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρενοχλήθηκαν τόσο σωματικά όσο και διαδικτυακά για τις αναρτήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο διαδικτυακός ιστότοπος ειδήσεων Bianet αναφέρει τον Gürkan Özturan του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης: “Νέοι ή αυξημένοι φόροι, περιορισμοί πρόσβασης, διαγραμμένο περιεχόμενο ειδήσεων, δυνατότητα κλεισίματος της πρόσβασης σε ολόκληρες πλατφόρμες και, το πιο σημαντικό, κράτηση ή σύλληψη ανθρώπων, που ασκούν την ελευθερία της έκφρασης, λόγω των επικριτικών τους δηλώσεων στο διαδίκτυο και της πεποίθησης ορισμένων από αυτούς. Όλα αυτά δείχνουν ότι έχει πολύ δρόμο να διανύσει η Τουρκία για τις ελευθερίες του Διαδικτύου”.

Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, η Τουρκία κατατάσσεται στην 153η θέση από 180 χώρες στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2021.

Τον Ιούλιο του 2020, η Τουρκία τροποποίησε τον νόμο αριθ. 5651 για να προσθέσει νέους περιορισμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εισάγοντας μια σειρά απαιτήσεων, που εμποδίζουν τα ψηφιακά δικαιώματα και την ελευθερία της έκφρασης στην Τουρκία. Οι απαιτήσεις περιλαμβάνουν τον εξαναγκασμό εταιρειών μέσων κοινωνικής δικτύωσης να ανοίξουν γραφεία στην Τουρκία, την αποθήκευση δεδομένων χρηστών στην Τουρκία και την απαίτησή τους να συμμορφώνονται με τους αυστηρούς νόμους λογοκρισίας της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης στους χρήστες να “προσβάλλουν” τον πρόεδρο.

Παρακμή στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης

Το 2021, ορισμένες κυβερνητικές δηλώσεις σηματοδότησαν περαιτέρω παρακμή της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Στις 21 Ιουλίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε σε συνέντευξή του ότι η κυβέρνηση σκοπεύει να εισαγάγει νέους κανονισμούς για την καταπολέμηση ενός “τρόμου ψεμάτων”, αναφερόμενος σε ψευδείς ειδήσεις, που διαδίδονται σε πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Την ίδια μέρα, ο διευθυντής της Διεύθυνσης Επικοινωνίας του Προέδρου ανακοίνωσε σχέδια για ρύθμιση των πλατφορμών τοπικών ΜΜΕ, που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό, “για να διασφαλιστεί η πρόσβαση του κόσμου σε ακριβείς ειδήσεις”.

Οι νέοι κανονισμοί, που αναμένονται αργότερα το 2021, πιθανότατα θα στοχεύουν στις ελάχιστες εναπομείνασες ανεξάρτητες διαδικτυακές πλατφόρμες ειδήσεων στην Τουρκία. Η κίνηση καταδικάστηκε από την Άμεση Δράση Μιντιακής Ελευθερίας, εγχείρημα που παρακολουθεί, εντοπίζει και κινητοποιεί ενάντια σε παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και σε υποψήφιες χώρες, και από συνεργαζόμενες οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένου του Άρθρου 19, της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων, της Επιτροπής Προστασίας των Δημοσιογράφων και άλλων. Αυτές οι οργανώσεις εξέδωσαν μια δήλωση στις 23 Ιουλίου 2021 υποστηρίζοντας ότι τα νέα μέτρα είναι “σαφής κίνηση περαιτέρω κατάπνιξης των ελεύθερων ΜΜΕ στην Τουρκία με τον έλεγχο του περιεχομένου τους”.

Οι συντάκτες της νέας έκθεσης καταλήγουν: “Η φλέγουσα και καταστροφική επίδραση του ενισχυμένου μηχανισμού λογοκρισίας και ελέγχου θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια”.