Το Αζερμπαϊτζάν εκκενώνει το προσωπικό της πρεσβείας του μετά τη φονική επίθεση στην Τεχεράνη
Εικόνα από το Meydan TV, κοινοποιήθηκε με άδεια.
Η εισβολή στην πρεσβεία του Αζερμπαϊτζάν στην Τεχεράνη, την πρωτεύουσα του Ιράν, από έναν ένοπλο, είναι η τελευταία επίθεση στις διπλωματικές αποστολές της χώρας στο εξωτερικό. Προηγουμένως, οι αποστολές και το προσωπικό του Αζερμπαϊτζάν είχαν στοχοποιηθεί στο Λονδίνο, το Παρίσι, τη Βηρυτό, την Ουάσιγκτον και το Κάιρο για διάφορους πολιτικούς λόγους.
Στις 27 Ιανουαρίου, ένας ένοπλος σκότωσε τον αρχηγό ασφαλείας και τραυμάτισε άλλους δύο φρουρούς στην πρεσβεία. Το Αζερμπαϊτζάν κατηγόρησε το Ιράν ότι δεν εκπλήρωσε «τις υποχρεώσεις του βάσει της Σύμβασης της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις για τη διασφάλιση της ασφάλειας της πρεσβείας και της ασφάλειας των εργαζομένων του», σε δήλωση που εξέδωσε το υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν. Το επίσημο Μπακού είπε επίσης ότι το Ιράν δεν έλαβε υπόψη τις προειδοποιήσεις:
Προηγουμένως, υπήρξαν απόπειρες απειλής της διπλωματικής μας αποστολής στο Ιράν και τίθετο συνεχώς θέμα για το Ιράν να λάβει μέτρα για την πρόληψη τέτοιων περιπτώσεων και για τη διασφάλιση της ασφάλειας των διπλωματικών μας αποστολών. Δυστυχώς, η τελευταία αιματηρή τρομοκρατική επίθεση καταδεικνύει τις σοβαρές συνέπειες της μη δέουσας ευαισθησίας στις επείγουσες εκκλήσεις μας προς αυτή την κατεύθυνση.
Ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγιεφ, καταδίκασε την επίθεση και κάλεσε για άμεση έρευνα σε ένα τουίτ:
— Ilham Aliyev (@presidentaz) 27 Ιανουαρίου 2023
Στις 29 Ιανουαρίου, το υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν ανακοίνωσε ότι επρόκειτο να εκκενώσει το προσωπικό και τις οικογένειές τους μετά την επίθεση. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Turan News Agency, μιλώντας στους δημοσιογράφους στο αεροδρόμιο του Μπακού λίγο μετά την προσγείωση του διπλωματικού επιτελείου, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Χαλάφ Χαλάφοφ είπε ότι μια ομάδα πέντε ατόμων παρέμεινε στην πρεσβεία στην Τεχεράνη και εκτελούσε τεχνικές εργασίες και δεν είναι διπλωμάτες . Ο Χαλάφοφ επανέλαβε τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Αζερμπαϊτζάν να παρέχει ασφάλεια στη διπλωματική του αποστολή, κάτι που το ιρανικό κράτος απέτυχε να κάνει, όπως δείχνει η τελευταία επίθεση.
Σε τηλεφωνική συνομιλία μεταξύ του προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ και του προέδρου του Ιράν Εμπραχίμ Ραΐσι, ο τελευταίος εξέφρασε τα συλλυπητήριά του προσθέτοντας ότι η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη. Διαβεβαίωσε επίσης τον Αλίγιεφ ότι η επίθεση δεν θα επηρεάσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Αμίρ Αμπντουλαχιάν προσφέρθηκε να ξεκινήσει κοινή έρευνα με τον ομόλογό του από το Αζερμπαϊτζάν, Τζεϊχούν Μπαϊράμοφ.
Εν τω μεταξύ, ο δράστης, ο οποίος ονομάστηκε Yasin Hosseinzadeh, είπε στα ιρανικά ΜΜΕ ότι η εισβολή στην πρεσβεία έγινε για προσωπικούς λόγους, ισχυριζόμενος ότι «εισέβαλε στην πρεσβεία για να «σώσει» τη σύζυγό του, η οποία είπε ότι εξαφανίστηκε όταν μπήκε στην πρεσβεία περίπου ένα χρόνο νωρίτερα», ανέφερε το Al Jazeera.
Επαναλαμβάνοντας αυτό το σενάριο, ο αρχηγός της αστυνομίας της Τεχεράνης, ταξίαρχος Hossein Rahimi, δήλωσε στα τοπικά ΜΜΕ στο Ιράν ότι ο άνδρας μπήκε στο κτίριο της πρεσβείας με τα δύο παιδιά του. Ωστόσο, πλάνα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο δεν δείχνουν παιδιά, με τον Hosseinzadeh να εισβάλλει στο κτίριο κρατώντας ένα αυτόματο τουφέκι Καλάσνικοφ. Το επίσημο Μπακού είπε ότι η επίθεση ήταν μέρος μιας συνεχιζόμενης «εκστρατείας κατά του Αζερμπαϊτζάν». Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Χαλάφ Χαλάφοφ χαρακτήρισε την αρχική εκδοχή του Ιράν για την επίθεση «παράλογη», επαναλαμβάνοντας τις απαιτήσεις να διεξαγάγει το Ιράν αντικειμενική έρευνα, τιμωρώντας τους υπεύθυνους.
Πρόσθετα πλάνα CCTV έδειξαν άλλους άνδρες που έφτασαν στο σημείο μετά την είσοδο του Hosseinzadeh στην πρεσβεία, υποδεικνύοντας ότι ο Hosseinzadeh δεν ενεργούσε μόνος. Το βίντεο αποκάλυψε έναν άνδρα να ανοίγει πυρ στις πόρτες της πρεσβείας και να χρησιμοποιεί μια βαριοπούλα για να σπάσει τις κλειδαριές. Ένας άλλος άνδρας επιχείρησε να βάλει φωτιά σε αυτοκίνητο της πρεσβείας, αλλά δεν τα κατάφερε. Σε άλλα πλάνα, είναι ξεκάθαρο ότι ο Ιρανός αστυνομικός έξω από την πρεσβεία δεν έκανε τίποτα, καθώς ο ένοπλος όρμησε στο κτίριο της πρεσβείας, αφού έπεσε με το αυτοκίνητό του σε ένα αυτοκίνητο της πρεσβείας.
Οι διεθνείς εντάσεις που σιγοβράζουν
Οι εντάσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν σιγοβράζουν για λίγο, με τις δύο χώρες να «δείχνουν τα δόντια» η μια στην άλλη και να ανταλλάσσουν εχθρική ρητορική. Το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν χωρίζονται από σύνορα 700 χιλιομέτρων. Τμήματα αυτού του εδάφους και οι δρόμοι εισόδου βρίσκονταν για πολύ καιρό υπό τον έλεγχο της Αρμενίας, μετά τον Α’ Πόλεμο του Καραμπάχ, που έληξε με την εκεχειρία του 1994. Το 2020, μετά τον Β’ Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, διάρκειας 44 ημερών, το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε τον έλεγχο σε μεγάλες εκτάσεις αυτής της επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων των δρόμων εισόδου και της ξηράς στα ιρανικά σύνορα. Το Αζερμπαϊτζάν επίσης αγανακτούσε με τις αντιλήψεις ότι η Τεχεράνη υποστήριξε την Αρμενία κατά τη διάρκεια της πρόσφατης σύγκρουσης.
Παρόλα αυτά, οι σχέσεις ήταν κάπως φυσιολογικές, μέχρι που το Αζερμπαϊτζάν αποφάσισε τον Σεπτέμβριο του 2021 να επιβάλει τέλη κυκλοφορίας στα ιρανικά φορτηγά, που χρησιμοποιούν οδικούς άξονες τώρα υπό τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν. Όταν η Αρμενία έλεγχε αυτούς τους δρόμους, τα οχήματα μπορούσαν να περάσουν ελεύθερα, χωρίς να χρειάζεται να πληρώσουν φόρο. Υπάρχει επίσης το θέμα των εθνοτικών Αζέρων στο βόρειο Ιράν, οι οποίοι αποτελούν τη μεγαλύτερη μη περσική μειονότητα στο Ιράν.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν το 2020, οι Αζέροι οργάνωσαν διαδηλώσεις για την υποστήριξη του πολέμου σε πολλές πόλεις του Ιράν. Επιπλέον, το Ιράν βλέπει το Αζερμπαϊτζάν ως πληρεξούσιο του Ισραήλ. Και οι δύο χώρες μοιράζονται μια στρατιωτική συμμαχία και το Αζερμπαϊτζάν έχει λάβει ισραηλινό στρατιωτικό εξοπλισμό και εξοπλισμό επιτήρησης μέσα στα χρόνια αυτής της συνεργασίας. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2020, το Ισραήλ υποστήριξε επίσης το Αζερμπαϊτζάν με προμήθειες όπλων.
Σε συνέντευξή του στο πρακτορείο ειδήσεων Turan, ο πολιτικός σχολιαστής Elhan Shahinoglu συμφώνησε με το επίσημο Μπακού ότι η επίθεση ήταν μέρος μιας συνεχιζόμενης αφήγησης κατά του Αζερμπαϊτζάν στο Ιράν:
Έγιναν μηνιαίες, εβδομαδιαίες, καθημερινές αντιαζερμπαϊτζανικές δηλώσεις. Και αυτό απλώς αύξησε την αντιαζερμπαϊτζανική υστερία στους συντηρητικούς και θρησκευτικούς κύκλους του Ιράν. Απείλησαν το Αζερμπαϊτζάν, δηλώνοντας ότι «οι προσπάθειες αλλαγής των σημερινών συνόρων στην περιοχή θα περνούσαν τις κόκκινες γραμμές» και ότι «το Ιράν δεν θα επιτρέψει τη δημιουργία του διαδρόμου Ζανγκέζουρ» και εναντιώθηκαν ανοιχτά στη βελτίωση των σχέσεων του Αζερμπαϊτζάν με το Ισραήλ. Και τώρα αυτό το περιστατικό.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Eurasianet, μεγάλο μέρος της έντασης έχει τις ρίζες της στην ανησυχία της Τεχεράνης για τον διάδρομο Ζανγκέζουρ, που είναι αυτό που το Μπακού αποκαλεί τη διαδρομή προς το Ναχτσιβάν, τον απομακρυσμένο θύλακα του Αζερμπαϊτζάν που βρίσκεται ανάμεσα στην Αρμενία, την Τουρκία και το Ιράν. Η διαδρομή, αν και δεν αναφέρεται με το όνομά της, ήταν μέρος μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, που υπογράφηκε μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στον απόηχο του πολέμου 44 ημερών, που πολέμησαν οι δύο χώρες το 2020. Η συμφωνία έγραφε:
Η Δημοκρατία της Αρμενίας εγγυάται την ασφάλεια των συγκοινωνιακών συνδέσεων μεταξύ των δυτικών περιοχών της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχτσιβάν, προκειμένου να διευθετηθεί η ανεμπόδιστη κυκλοφορία προσώπων, οχημάτων και φορτίων και προς τις δύο κατευθύνσεις. Η Υπηρεσία Συνοριακής Φύλαξης της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας θα είναι υπεύθυνη για την επίβλεψη των συγκοινωνιακών συνδέσεων. Με την επιφύλαξη συμφωνίας μεταξύ των μερών, θα διασφαλιστεί η κατασκευή νέων μεταφορών, που θα συνδέουν την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν με τις δυτικές περιοχές του Αζερμπαϊτζάν.
Το Ιράν ανησυχεί ότι η νέα διαδρομή «θα μπορούσε να κόψει την πρόσβαση του Ιράν στην Αρμενία και σε προορισμούς βορειότερα. Ανησυχεί ακόμη περισσότερο για την ισχυρή και αυξανόμενη φιλία του Αζερμπαϊτζάν με τον παλαιό αντίπαλο της Τεχεράνης, το Ισραήλ, ιδιαίτερα την προοπτική μιας ισραηλινής παρουσίας στα βόρεια σύνορά της», ανέφερε η Eurasianet.
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ περιέγραψε τη διαδρομή ως «ένα στρατηγικό έργο»:
Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει η λέξη «διάδρομος του Ζανγκέζουρ» γιατί μετά συμπεριέλαβα τον όρο «διάδρομος του Ζανγκέζουρ» στο γεωπολιτικό λεξικό. Ωστόσο, αναφέρεται ρητά εκεί ότι θα πρέπει να υπάρχει συγκοινωνιακή σύνδεση μεταξύ των δυτικών περιοχών του Αζερμπαϊτζάν και της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχτσιβάν και η Αρμενία θα πρέπει να την παρέχει.
Εν τω μεταξύ, ορισμένοι ακτιβιστές κάλεσαν την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν να πάρει όμηρο το διπλωματικό επιτελείο του Ιράν που βρίσκεται στο Μπακού. Ένα τέτοιο άτομο, ο Javid Qara, που περιγράφει τον εαυτό του ως οικολογικό ακτιβιστή, έγραψε στο Facebook του: «Η πρότασή μου να πάρω το προσωπικό της πρεσβείας του Ιράν ως προσωρινούς ομήρους εξακολουθεί να ισχύει. Εάν δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό, τότε ορίστε μια προθεσμία για να φύγουν από τη χώρα». Κάτοικοι του Μπακού που έδωσαν συνέντευξη στο HamamTimes, μια διαδικτυακή πλατφόρμα μέσων ενημέρωσης του Αζερμπαϊτζάν, συμφωνούν ότι η επίθεση ήταν τρομοκρατικής φύσης και πρέπει να θεωρηθεί επίθεση εναντίον του Αζερμπαϊτζάν. Στις 31 Ιανουαρίου, το Υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν εξέδωσε ταξιδιωτική προειδοποίηση καλώντας τους πολίτες του Αζερμπαϊτζάν να απόσχουν να ταξιδέψουν στο Ιράν μετά την επίθεση στην πρεσβεία του στην Τεχεράνη και επικαλούμενοι την αστάθεια στο Ιράν.
