Κατεστραμμένα κτίρια και συντρίμμια στη συνοικία αλ Ριμάλ μετά τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Λωρίδα της Γάζας στις 10 Οκτωβρίου 2023. Φωτογραφία από Mohammed Zaanoun. Χρήση με άδεια
Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση είναι ένα βαθιά σύνθετο και μακροχρόνιο ζήτημα, που χαρακτηρίζεται από μια ιστορία βίας, θυμάτων και εκτεταμένων εκτοπίσεων, που πλήττει κυρίως τον παλαιστινιακό λαό, ο οποίος είναι ο γηγενής κάτοικος της περιοχής ιστορικά γνωστής ως Παλαιστίνη. Αυτή η ιστορική χώρα έπαψε να υπάρχει ως διακριτή οντότητα στον χάρτη μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948.
Για να κατανοήσουμε σφαιρικά τις τρέχουσες εξελίξεις σε αυτή τη βαθιά ριζωμένη σύγκρουση, είναι ζωτικής σημασίας να εμβαθύνουμε στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, εξετάζοντας παράλληλα τους σύγχρονους παράγοντες, που έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των πρόσφατων γεγονότων.
Τι συνέβη;
Στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης (Χαμάς), μια παραστρατιωτική οργάνωση στη Λωρίδα της Γάζας, έσπασε το μακροχρόνιο φράγμα, που περιβάλλει τη Λωρίδα της Γάζας, μια περιοχή που υπόκειται σε συντριπτικό αποκλεισμό για περισσότερα από 16 χρόνια. Μετά την παραβίαση, η Χαμάς εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση σε κοντινές ισραηλινές πόλεις. Προς απάντηση, το Ισραήλ ξεκίνησε μια μεγάλης κλίμακας αεροπορική επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας.
Ο ανθρώπινος απολογισμός αυτής της σύγκρουσης ήταν τεράστιος, με πάνω από 3.000 νεκρούς και από τις δύο πλευρές και περισσότερους από 10.000 τραυματίες. Εκτός από την τραγική απώλεια ζωών και τον συγκλονιστικό αριθμό τραυματισμών, η σύγκρουση είχε επίσης ως αποτέλεσμα εκτεταμένο εκτοπισμό και βαθιά διαταραχή της καθημερινής ζωής.
Στις 8 Οκτωβρίου 2023, το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο εκδίδει επίσημη δήλωση πολέμου κατά της Χαμάς, αλλά οι επιπτώσεις της γίνονται αισθητές από ολόκληρο τον πληθυσμό της Γάζας. Μία ημέρα αργότερα, ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Γιόαβ Γκαλάντ διέταξη «πλήρη πολιορκία» της Γάζας, δηλώνοντας ότι «δεν θα υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα, τρόφιμα, καύσιμα, τα πάντα είναι κλειστά».
Η πολιορκία, που θεωρείται ευρέως ως συλλογική τιμωρία, σταματά την παροχή ζωτικών πόρων, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή περισσότερων από 2,5 εκατομμυρίων ανθρώπων που είναι παγιδευμένοι στη Λωρίδα.
Σύμφωνα με το μέσο ενημέρωσης Jewish Currents: Στις 9 Οκτωβρίου, χρησιμοποιώντας απάνθρωπη γλώσσα, που οι ειδικοί του διεθνούς δικαίου έχουν χαρακτηρίσει ως γενοκτονική, ο Γκαλάντ δήλωσε: «Πολεμάμε ανθρώπινα ζώα και ενεργούμε αναλόγως».
Ποια ήταν τα βαθύτερα αίτια, που οδήγησαν στον πόλεμο της Γάζας;
Η Γάζα, ένα περίκλειστο έδαφος στην ανατολική ακτή της Μεσογείου, συνορεύει με την Αίγυπτο στα νοτιοδυτικά και το Ισραήλ στα ανατολικά και βόρεια. Από το 2007, με την υποστήριξη της Αιγύπτου, το Ισραήλ έχει επιβάλει συνεχή χερσαίο, εναέριο και θαλάσσιο αποκλεισμό στη Γάζα. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά αναφέρονται σε αυτήν ως «τη μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου». Αυτός ο αποκλεισμός επιβάλλει συλλογική τιμωρία στα 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιους, που ζουν σε αυτό το περίκλειστο έδαφος.
Το Ισραήλ ασκεί έλεγχο σε κρίσιμες πτυχές της ζωής στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένης της διακίνησης τροφίμων, νερού, ιατρικών προμηθειών, καθώς και ανθρώπων μέσω των χερσαίων διαβάσεων, που συνδέουν τη Γάζα με τον έξω κόσμο. Με την πάροδο των ετών, το Ισραήλ βομβαρδίζει συστηματικά τη λωρίδα, δείχνοντας ελάχιστο σεβασμό για τις ζωές των αμάχων, οι οποίοι είναι παγιδευμένοι εκεί χωρίς να έχουν πού να πάνε.
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει αναφέρει ότι «αυτός ο αποκλεισμός έχει καταστρέψει την οικονομία της Γάζας, έχει συμβάλει στον κατακερματισμό του παλαιστινιακού λαού και αποτελεί μέρος των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας των ισραηλινών αρχών, του απαρτχάιντ και των διώξεων εναντίον εκατομμυρίων Παλαιστινίων».
Γραφική απεικόνιση πληροφοριών από visualizing Palestine. Δημοσιεύεται υπό το CC BY-NC-ND 4.0 DEED. Δίκαιη χρήση.
Επιπλέον, το Ισραήλ έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην επιβολή πολιορκίας, στον εκτοπισμό, στη δολοφονία και στη φυλάκιση Παλεστινίων υποστηρίζοντας τη συνεχή επιθετικότητα των εποίκων και του στρατού. Αυτό συνδυάζεται με νόμους και δράσεις, που εισάγουν διακρίσεις, σχηματίζοντας ένα σύστημα απαρτχάιντ, που επηρεάζει άμεσα τους Παλαιστίνιους.
Η Χαμάς ονόμασε την επιχείρηση «Κατακλυσμό Αλ-Άκσα», αναφερόμενη στο τέμενος Αλ-Άκσα, τον τρίτο ιερότερο χώρο του Ισλάμ. Σύμφωνα με το Associated Press, η Χαμάς επικαλέστηκε διάφορα κίνητρα για την επίθεση, όπως τον 16ετή αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ, τα περιστατικά βίας στο τέμενος Αλ-Άκσα, τις ισραηλινές επιδρομές στη Δυτική Όχθη, τις κλιμακούμενες επιθέσεις εποίκων κατά Παλαιστινίων και την επέκταση των οικισμών.
Σε ένα άρθρο στην ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, ο ισραηλινός δημοσιογράφος Gideon Levy επέρριψε το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την κατάσταση στον Πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ωστόσο, αναγνώρισε επίσης ότι η κατάσταση αυτή «δεν ξεκίνησε με αυτόν και δεν θα τελειώσει αφού φύγει». Ο Levy επεσήμανε ότι τα εκτυλισσόμενα γεγονότα είναι οι καταστροφικές συνέπειες των ενεργειών του Ισραήλ και της επί δεκαετίες πολιτικής διακρίσεων σε βάρος των Παλαιστινίων.
Το Σάββατο μιλούσαν ήδη για την εξάλειψη ολόκληρων γειτονιών στη Γάζα, για την κατοχή της Λωρίδας και την τιμωρία της Γάζας «όπως δεν έχει τιμωρηθεί ποτέ πριν». Αλλά το Ισραήλ δεν έχει σταματήσει να τιμωρεί τη Γάζα από το 1948, ούτε για μια στιγμή.
Μετά από 75 χρόνια κακοποίησης, το χειρότερο δυνατό σενάριο την περιμένει [τη Γάζα] για άλλη μια φορά. Οι απειλές για «ισοπέδωση της Γάζας» αποδεικνύουν μόνο ένα πράγμα: Δεν έχουμε μάθει τίποτα.
Ποια είναι η τρέχουσα ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα;
Η κατάσταση στη Γάζα επιδεινώνεται ραγδαία.
Ο ανελέητος και συνεχής αεροπορικός βομβαρδισμός της Γάζας από το Ισραήλ έχει ως αποτέλεσμα την ολέθρια καταστροφή ολόκληρων γειτονιών. Οι Παλαιστίνιοι βρίσκονται παγιδευμένοι στη μέση του χειρότερου εφιάλτη της ανθρωπότητας, υποβαλλόμενοι σε έναν αδιάκοπο καταιγισμό βομβών, συμπεριλαμβανομένου λευκού φωσφόρου, διεθνώς απαγορευμένων πυρομαχικών, και χωρίς να έχουν πουθενά να καταφύγουν. Προσθέτοντας στη δυσχερή θέση τους, το Ισραήλ έχει σφραγίσει όλα τα περάσματα από τη Γάζα και έχει επανειλημμένα στοχοποιήσει το μοναδικό πέρασμα, που συνδέει τη Γάζα με την Αίγυπτο.
Καθώς η Λωρίδα ξεμένει από πόσιμο νερό και τρόφιμα, οι κάτοικοί της υπομένουν το απόλυτο σκοτάδι. Η επικείμενη χερσαία εισβολή απειλεί την επιδείνωση της ήδη άσχημης ανθρωπιστικής κατάστασης.
Ο Ομάρ Σακίρ, διευθυντής του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, επέκρινε τον όρκο του Ισραηλινού υπουργού Άμυνας να στερήσει από τη Γάζα τρόφιμα και ηλεκτρικό ρεύμα εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης.
Οι δηλώσεις του Ισραηλινού υπουργού Άμυνας Γκαλάντ είναι αποτρόπαιες. Η στέρηση της τροφής και της ηλεκτρικής ενέργειας από τον πληθυσμό ενός κατεχόμενου εδάφους είναι συλλογική τιμωρία, η οποία αποτελεί έγκλημα πολέμου, όπως και η χρήση της πείνας ως όπλο πολέμου. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο θα πρέπει να λάβει γνώση αυτής της έκκλησης για διάπραξη εγκλήματος πολέμου.
Επέκρινε επίσης την υπόσχεση της Χαμάς να εκτελέσει ομήρους, λέγοντας:
Η υπόσχεση της ένοπλης πτέρυγας της Χαμάς να εκτελέσει πολίτες ομήρους είναι τραγελαφική. Τέτοιες επαπειλούμενες πράξεις είναι κατάφωρα εγκλήματα πολέμου. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο θα πρέπει να διερευνήσει τη σύλληψη των ομήρων και κάθε ισχυρισμό για σκληρή μεταχείριση. Όλοι οι όμηροι θα πρέπει να αφεθούν με ασφάλεια ελεύθεροι στις οικογένειές τους.
Την Παρασκευή 13 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ έδωσε εντολή σε 1,1 εκατομμύριο ανθρώπους να μετακινηθούν νότια της Λωρίδας της Γάζας. Σύμφωνα με το Associated Press (AP), «αν εκτελεστεί, αυτό θα σήμαινε ότι όλος ο πληθυσμός της περιοχής θα έπρεπε να στριμωχτεί στο νότιο μισό της λωρίδας των 40 χιλιομέτρων». Ωστόσο, ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Stephane Dujarric είπε ότι θα ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί μια τέτοια εκκένωση χωρίς «καταστροφικές ανθρωπιστικές συνέπειες».
Ποια είναι η ιστορική αιτία της σύγκρουσης, με λίγα λόγια;
Γραφική απεικόνιση πληροφοριών από visualizing Palestine. Δημοσιεύεται υπό το CC BY-NC-ND 4.0 DEED. Δίκαιη χρήση.
Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση χρονολογείται από τη Διακήρυξη Μπάλφουρ το 1917, όπου η Βρετανία δεσμεύτηκε να ιδρύσει μια εθνική κατοικία για τον εβραϊκό λαό στην Παλαιστίνη, παρά την αραβική πλειοψηφία των Παλαιστινίων.
Οι αυξανόμενες εντάσεις και η αντίσταση οδήγησαν στην Αραβική Εξέγερση από το 1936 έως το 1939, η οποία αντιμετωπίστηκε με σκληρή βρετανική καταστολή, η οποία περιελάμβανε τιμωρητικές κατεδαφίσεις σπιτιών και αεροπορικούς βομβαρδισμούς χωριών, μια τακτική που χρησιμοποιεί το Ισραήλ μέχρι σήμερα.
Στα τέλη του 1930, οι βρετανικές Αρχές συνεργάστηκαν με τους Εβραίους εποίκους για τη δημιουργία ένοπλων ομάδων, που αργότερα έγιναν ο ισραηλινός στρατός. Μέχρι το 1947, ο εβραϊκός πληθυσμός στην Παλαιστίνη είχε αυξηθεί στο 33%, αλλά τους ανήκε μόλις το 6% της γης. Τα Ηνωμένα Έθνη υιοθέτησαν το ψήφισμα 181, με το οποίο πρότειναν τον διαμελισμό της Παλαιστίνης σε αραβικό και εβραϊκό κράτος.
Οι σιωνιστικές παραστρατιωτικές δυνάμεις ξεκίνησαν στρατιωτικές επιχειρήσεις, σε αυτό που ονομάστηκε «Νάκμπα» (Καταστροφή) το 1948, οδηγώντας σε σφαγές και την καταστροφή πάνω από 500 παλαιστινιακών πόλεων. Περίπου 750.000 Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν.
Το Ισραήλ κατέλαβε τα υπόλοιπα παλαιστινιακά εδάφη στη Δυτική Όχθη, τη Λωρίδα της Γάζας, την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τα Υψίπεδα του Γκολάν και τη χερσόνησο του Σινά μετά τον πόλεμο των έξι ημερών το 1967.
Η πρώτη «Ιντιφάντα» (εξέγερση) μεταξύ 1987 και 1993 ξεκίνησε με διαμαρτυρίες και μποϊκοτάζ κατά της ισραηλινής κατοχής, οδηγώντας τελικά στη δημιουργία της Χαμάς. Η απάντηση του Ισραήλ περιελάμβανε καταστολή, συλλήψεις και καταστροφές.
Η πρώτη Ιντιφάντα έληξε με τις Συμφωνίες του Όσλο το 1993, που οδήγησαν στο σχηματισμό της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) με περιορισμένη αυτοδιοίκηση. Η λύση των δύο κρατών παρέμεινε άπιαστη.
Το 2000, η επίσκεψη του Αριέλ Σαρόν στο τέμενος Αλ Ακσά πυροδότησε εκτεταμένη βία στην επονομαζόμενη δεύτερη Ιντιφάντα. Η απάντηση του Ισραήλ περιελάμβανε την επανακατάληψη, την κατασκευή ενός διαχωριστικού τείχους και την περαιτέρω επέκταση των οικισμών.
Το Ισραήλ επέβαλε αποκλεισμό της Γάζας το 2007, εξαπολύοντας στρατιωτικές επιθέσεις το 2008, 2012, 2014 και 2021, με αποτέλεσμα σημαντικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και ζημιές στις υποδομές της Γάζας.
