«Διαδηλώσεις για το Ιράν», Οττάβα, Καναδάς, 25 Σεπτεμβρίου 2022. Taymaz Valley στο Flickr ( CC BY 2.0 .).

Αυτό το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τη Συμμαχία για τα Καθολικά Ψηφιακά Δικαιώματα ( AUDRi) στις 16 Σεπτεμβρίου 2023 και γράφτηκε από την Emma Gibson, παγκόσμια συντονίστρια για το AUDRi. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται εδώ με άδεια.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2023, συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί μετά τη σύλληψή της από την Αστυνομία «Ηθικής» της ιρανικής κυβέρνησης. Την εβδομάδα πριν από την επέτειο, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων Equality Now, Femena και το Κέντρο Υποστηρικτών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (CSHR) παρέδωσαν κοινή υποβολή στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ εκφράζοντας «βαθιές ανησυχίες για την κατάσταση των γυναικών και των κοριτσιών στο Ιράν σχετικά με τη συνεχιζόμενη επικράτηση του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων (FGM), των παιδικών γάμων και των νόμων περί προσωπικής κατάστασης, που εισάγουν διακρίσεις λόγω φύλου στη χώρα». 

Τα τελευταία χρόνια, οι διαμαρτυρίες κατά της υποχρεωτικής χιτζάμπ ή της λεγόμενης «αστυνομίας ηθικής» στο Ιράν έχουν γίνει πρωτοσέλιδα διεθνώς. Η γενναιότητα των γυναικών, που συχνά ηγούνται της κίνησης, δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Ωστόσο, αυτές οι διαμαρτυρίες αντιμετωπίζονται συχνά με σοβαρές συνέπειες, που οδηγούνται όλο και περισσότερο από τον εξελιγμένο μηχανισμό ψηφιακής επιτήρησης της κυβέρνησης.

Ένα αμφιλεγόμενο νέο νομοσχέδιο για την χιτζάμπ περιλαμβάνει 70 άρθρα, που προβλέπουν αυστηρότερες ποινές για τις γυναίκες, καθώς και αυστηρές κυρώσεις σε δημόσια πρόσωπα, επιχειρήσεις και παρόχους υπηρεσιών, που τις υποστηρίζουν. Το νομοσχέδιο προτείνει τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI) για την επιβολή παραβιάσεων του ενδυματολογικού κώδικα, αντανακλώντας μια ανησυχητική εκδήλωση δίωξης με βάση το φύλο.

Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, η κυβέρνηση του Ιράν χειρίζεται ένα δίκοπο μαχαίρι: η ίδια τεχνολογία που έχει τη δυνατότητα να ενδυναμώσει τις φωνές χρησιμοποιείται για να τις φιμώσει, ειδικά όταν αυτές οι φωνές ζητούν ισότητα των φύλων. Χρησιμοποιώντας προηγμένο λογισμικό αναγνώρισης προσώπου και παρακολούθηση διαδικτυακών αλληλεπιδράσεων, η κυβέρνηση εντοπίζει και παρενοχλεί όσα άτομα τολμούν να διαφωνήσουν.

Αυτή η τεχνολογική δύναμη χρησιμοποιείται δυσανάλογα εναντίον των γυναικών, των οποίων τα αιτήματα για ίσα δικαιώματα θεωρούνται άμεσες απειλές για το ιδεολογικό θεμέλιο του κράτους.

Δεν πρόκειται μόνο για κάμερες στις γωνιές των δρόμων ή για drones στον ουρανό. Ο πραγματικός οργουελικός εφιάλτης βρίσκεται στις σκιές του διαδικτύου. Οι δημοφιλείς πλατφόρμες λογοκρίνονται και οι κρυπτογραφημένες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων, στις οποίες οι διαδηλωτές και διαδηλώτριες βασίζονται συχνά στην οργάνωση, μπλοκάρονται. Bloggers, influencers, ακόμα και απλοί πολίτες αντιμετωπίζουν εκφοβισμό, σύλληψη ή χειρότερα, επειδή απλώς εκφράζουν τις απόψεις τους στο διαδίκτυο.

Ίσως το πιο ανησυχητικό είναι το ολοένα και πιο επεμβατικό βλέμμα του κράτους στους ιδιωτικούς χώρους: τα αυτοκίνητα και τις διαδρομές με τα πόδια ιδιωτών.

Μια φρικιαστική απόδειξη για αυτό είναι το γεγονός ότι, μέσα σε διάστημα τριών μηνών, σχεδόν ένα εκατομμύριο γυναίκες έλαβαν προειδοποιήσεις από την αστυνομία της χώρας. Το έγκλημά τους; Η απαθανάτιση χωρίς χιτζάμπ από κάμερες, που τις παρακολουθούν συνεχώς, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε μια ανατριχιαστική έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας.

Σύμφωνα με την έκθεση, η αστυνομία «απέστειλε 133.174 μηνύματα SMS, που απαιτούσαν την ακινητοποίηση οχημάτων για συγκεκριμένη διάρκεια, κατάσχεσε 2.000 αυτοκίνητα και παρέπεμψε περισσότερους από 4.000 «υποτροπείς» στο δικαστικό σώμα σε όλη τη χώρα».

Από το Ιράν στον κόσμο: Μια διεθνής έκκληση για δράση

Τα ψηφιακά δικαιώματα είναι, στον πυρήνα τους, ανθρώπινα δικαιώματα. Μια κοινωνία όπου τα άτομα δεν μπορούν να επικοινωνούν ελεύθερα, ιδιωτικά και με ασφάλεια είναι μια κοινωνία, όπου οι θεμελιώδεις ελευθερίες δέχονται επίθεση.

Τα ψηφιακά δικαιώματα υπάρχουν παράλληλα με το δικαίωμα στις ειρηνικές διαμαρτυρίες με πολλούς τρόπους. Τα κρυπτογραφημένα εργαλεία επικοινωνίας μπορούν να προσφέρουν σε ακτιβιστές και διαδηλωτές έναν τρόπο επικοινωνίας χωρίς το φόβο της κυβερνητικής παρακολούθησης ή τιμωρίας. Όταν τα κύρια ΜΜΕ λογοκρίνονται ή φιμώνονται, οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επιτρέψουν την ταχεία διάδοση πληροφοριών συγκεντρώνοντας υποστηρικτές για έναν σκοπό. Επιπλέον, η ψηφιακή σφαίρα προσφέρει μια εκτεταμένη βιβλιοθήκη πόρων για ειρηνικές τακτικές διαμαρτυρίας, ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα και προσπάθειες διεθνούς αλληλεγγύης.

Το Ιράν απέχει πολύ από το να είναι το μόνο καθεστώς, που περιορίζει τις ψηφιακές ελευθερίες, ενώ χρησιμοποιεί τεχνολογία για να καταστείλει τις διαφωνίες ή να συνεπιλέγει την επιτήρησή του. Στην Ινδία, για παράδειγμα, η αστυνομία χρησιμοποίησε μια εφαρμογή, που επιτρέπει πρόσβαση σε πλάνα κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης, που έχουν συγκεντρωθεί ιδιωτικά.

Στην Κίνα, η μαζική παρακολούθηση έχει χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις κινήσεις και τις δραστηριότητες ιδιωτών με μια μορφή «προγνωστικής αστυνόμευσης».  Σε όλα αυτά τα παραδείγματα, υπάρχουν στοιχεία ότι η παρακολούθηση και η παραβίαση των δικαιωμάτων της ιδιωτικής ζωής στοχεύουν δυσανάλογα άτομα και ομάδες, των οποίων η ταυτότητα τα καθιστά ευάλωτα, όπως γυναίκες ή μειονότητες, ή των οποίων οι πολιτικές δραστηριότητες αμφισβητούν το status quo. 

Αλλά εδώ βρίσκεται η πρόκληση: Καθώς κυβερνήσεις σαν αυτές γίνονται πιο ικανές στην καταστολή της διαδικτυακής διαφωνίας, πώς μπορούν οι ακτιβιστές να παραμείνουν ένα βήμα μπροστά;

Η διεθνής κοινότητα μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο. Οι εταιρείες τεχνολογίας πρέπει να πιεστούν για να προστατεύσουν τα δεδομένα των χρηστών και να δώσουν προτεραιότητα στην κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο. Θα πρέπει να ζητείται η γνώμη των οργανώσεων ψηφιακών δικαιωμάτων και της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τις απειλές, που θέτει η κρατική ψηφιακή επιτήρηση και λογοκρισία, και τις επιπτώσεις της παραγόμενης τεχνολογίας.

Το πιο σημαντικό, η παγκόσμια κοινότητα θα πρέπει να επισημαίνει με συνέπεια τις καταχρήσεις, διασφαλίζοντας ότι οι κυβερνήσεις κατανοούν ότι ο κόσμος παρακολουθεί. Και η ρύθμιση του ψηφιακού χώρου σύμφωνα με τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα διασφαλίσει ότι αυτό δεν θα γίνει ένα νέο περιβάλλον στο οποίο οι γυναίκες του Ιράν, ή οποιεσδήποτε άλλες, είναι ευάλωτες σε κακοποίηση και βλάβη.

Ενώ η τακτική της ιρανικής κυβέρνησης είναι εμβληματική ενός πιο σημαντικού παγκόσμιου ζητήματος, ο κόσμος πρέπει να θυμάται και να ανυψώνει τη μοναδική γενναιότητα των γυναικών του Ιράν, που στέκονται όρθια ακόμα και όταν οι σκιές είναι μεγάλες. Για τη Μαχσά Αμινί και αμέτρητα άλλα άτομα σαν αυτήν, πρέπει να επιμείνουμε στον κοινό μας αγώνα για τα ψηφιακά και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το θάρρος τους δεν αξίζει τίποτα λιγότερο.