Κόσμος που συγκεντρώνεται για την προσευχή της Παρασκευής έξω από το Μικρό Τζαμί στην Τασκένδη. Φωτογραφία του συγγραφέα. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Στις 2 Φεβρουαρίου, η αστυνομία στην πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν, την Τασκένδη, συνέλαβε τουλάχιστον 10 γενειοφόρους άνδρες και τους οδήγησε σε αστυνομικό τμήμα, όπου αναγκάστηκαν να ξυρίσουν τα γένια τους υπό την απειλή της φυλάκισης. Το περιστατικό σημειώθηκε στην αγορά Μαλίκα, που ειδικεύεται στην πώληση οικιακών συσκευών και ηλεκτρονικών ειδών, όταν οι ιδιοκτήτες του καταστήματος επέστρεψαν στο χώρο εργασίας τους, αφού παρακολούθησαν την προσευχή της Παρασκευής στο κοντινό τζαμί. 

Η Ουζμπεκική υπηρεσία του Radio Free Europe/Radio Liberty, Radio Ozodlik, που ανέφερε αυτή την είδηση, τόνισε ότι ήταν μια από τις πολλές παρόμοιες επιδρομές, που έχουν γίνει στην αγορά τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τους συλληφθέντες κατά τη διάρκεια αυτών των επιδρομών, αναγκάστηκαν να ξυρίσουν τα γένια τους για θρησκευτικούς λόγους. Αυτό είναι το τελευταίο περιστατικό μιας ολοένα και πιο ανησυχητικής τάσης, που οδήγησε τις Αρχές του Ουζμπεκιστάν να υιοθετούν αντιθρησκευτικά μέτρα παραβιάζοντας τη θρησκευτική ελευθερία και το δικαίωμα άσκησης της θρησκείας. 

Τον Σεπτέμβριο του 2023, αναφέρθηκε ότι οι Αρχές έκλεισαν τουλάχιστον 10 εστιατόρια στην Τασκένδη, επειδή χαρακτηρίζονταν χαλάλ και δεν πουλούσαν αλκοόλ σε πελάτες. Οι ιδιοκτήτες τους αποκάλυψαν ότι έλαβαν ανεπίσημες υποδείξεις από τις Αρχές ότι θα τους επιτρεπόταν να ανοίξουν ξανά, εάν συμφωνούσαν να πουλήσουν αλκοόλ. Υπήρξαν επίσης ρεπορτάζ για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, που ζητούσαν από ιδιοκτήτες καταστημάτων που πωλούν ισλαμικά έντυπα, αρώματα και ρούχα να αλλάξουν τα ισλαμικά ονόματα των καταστημάτων τους και να αφαιρέσουν τις αραβικές επιγραφές από τις βιτρίνες τους. 

Αυτά τα περιστατικά έλαβαν χώρα λίγο μετά τη συνεδρίαση της κυβέρνησης για τον «αυξανόμενο θρησκευτικό ριζοσπαστισμό» στη χώρα, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου 2023. Υπό την προεδρία του Πρωθυπουργού Αμπντάλα Αρίποφ, επικεντρώθηκε σε θέματα περί προσευχής στον χώρο εργασίας, την πολυγαμία βάσει της Σαρίας και τη συμμετοχή αξιωματούχων σε θρησκευτικές εκδηλώσεις. Στη συνάντηση, ο Αρίποφ φέρεται να εξέδωσε τελεσίγραφο στους αξιωματούχους δηλώνοντας ότι δεν μπορούν ταυτόχρονα να εργάζονται και να ασκούν τη θρησκεία στη δημόσια υπηρεσία.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μουσουλμάνοι στο Ουζμπεκιστάν, που αποτελούν το 94% του πληθυσμού, αντιμετωπίζουν διώξεις λόγω των πεποιθήσεών τους. Τα πρόσφατα δρακόντεια μέτρα έχουν ρίζες από τη διακυβέρνηση του πρώτου προέδρου Ισλάμ Καρίμοφ, η οποία διήρκεσε από το 1991 έως το θάνατό του το 2016. Η διακυβέρνηση του Καρίμοφ χαρακτηριζόταν από συστηματική παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας και συλλήψεις και βασανιστήρια πολιτών για οποιαδήποτε δημόσια επίδειξη θρησκευτικότητας, που συνδυαζόταν με τον εξτρεμισμό. Αυτό τοποθέτησε το Ουζμπεκιστάν στη λίστα της Επιτροπής για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία των ΗΠΑ με τους χειρότερους παραβάτες των θρησκευτικών ελευθεριών στον κόσμο, όπου παρέμεινε μέχρι το 2020. 

Ακολουθεί ένα βίντεο στο YouTube με ιστορίες επιζώντων θρησκευτικών καταστολών, που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Καρίμοφ.

Η αφαίρεση του Ουζμπεκιστάν από αυτόν τον τρομερό κατάλογο οφείλεται στις μεταρρυθμίσεις που εφάρμοσε ο σημερινός πρόεδρος Σαφκάτ Μιρζιγιάγιεφ μετά την άνοδο στην εξουσία το 2016. Αξιοσημείωτες θετικές εξελίξεις έχουν σημειωθεί έκτοτε και περιλαμβάνουν το κλείσιμο της διαβόητης φυλακής Τζασλίκ, όπου κρατήθηκαν και βασανίστηκαν πολιτικοί και θρησκευτικοί κρατούμενοι, αμνηστεύοντας και απελευθερώνοντας όσους κατηγορούνταν για εξτρεμισμό και αφαιρώντας 16.000 άτομα από τις «μαύρες λίστες» των υπηρεσιών ασφαλείας, οι οποίες περιείχαν ονόματα θρησκευόμενων ατόμων, που οι Αρχές υποπτεύονταν ότι ήταν εξτρεμιστές. 

Ωστόσο, οι θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις φαίνεται ότι έχουν ήδη κορυφωθεί χωρίς να διαφαίνεται η προοπτική περαιτέρω νομικών και θεσμικών αλλαγών. Ενώ υπάρχει συναίνεση ότι η κατάσταση όσον αφορά τις θρησκευτικές ελευθερίες είναι σημαντικά καλύτερη υπό τον Μιρζιγιάγιεφ, είναι αναμφισβήτητο ότι υπάρχουν επίσης πολλά περιθώρια βελτίωσης. Από αυτή την άποψη, η πρόσφατη οπισθοδρόμηση είναι μια ανησυχητική τάση για τους μουσουλμάνους του Ουζμπεκιστάν, που επιθυμούν να ασκήσουν ανοιχτά τη θρησκεία τους.