Ο βετεράνος storyteller Anje Robertson στην προηγούμενη συνάντηση Mezrab. Φωτογραφία: Bas Uterwijk, διαθέσιμη στη σελίδα του Mezrab στο Facebook.

Αυτό είναι το δεύτερο μέρος της συνέντευξης του Sahand Sahebdivani σχετικά με τις πολιτισμικές ανταλλαγές, την αφήγηση ιστοριών και την ταυτότητα. Στο πρώτο μέρος, ο Sahand εξήγησε την ιστορία του Mezrab, ενός πολιτιστικού κέντρου στο Άμστερνταμ που ίδρυσε, καθώς και την παράδοση πίσω από την αφήγηση μύθων και εντυπώσεις του κόσμου που μας δίνουν οι ιστορίες που ακούμε.

Στο δεύτερο μέρος εδώ, ο Sahand μας μιλά περισσότερο για τις σκέψεις αυτές, καθώς και το τι σημαίνει να αποτελείς ένα πολιτισμικό υβρίδιο.

Global Voices (GV): Φαίνεται πως το Mezrab έχει να κάνει επίσης και με τις πολιτισμικές ανταλλαγές μέσω των μύθων. Πώς θεωρείτε ότι η αφήγηση ιστοριών μπορεί να μας φέρει πιο κοντά σε ομάδες ανθρώπων που θεωρούμε ότι είναι διαφορετικοί από εμάς;

Sahand Sahebdivani: Το πρώτο και κύριο είναι ότι μας εξανθρωπίζει. Βλέπουμε τον Άλλο μέσα από το φακό αυτό του “πολιτισμικού χαρακτήρα”. Όταν δε γνωρίζουμε για τους Βενεζουελάνους και σκεφτόμαστε γι’ αυτούς, μας έρχεται στο μυαλό ο Τσάβες [Στμ: αποβιώσας πρόεδρος της Βενεζουέλας], το πετρέλαιο, οι δικτατορίες. Σκεφτόμαστε όλα αυτά τα κλισέ. Δε βλέπουμε ένα άτομο με ανθρώπινες βλέψεις. Με τους Ιρανούς, το ίδιο. Μας έρχεται στο μυαλό ο Αγιατολάχ, ο [Πρόεδρος] Αχμαντινετζάντ, καταπιεσμένες γυναίκες. Το κυριότερο που κάνει η αφήγηση ιστοριών είναι ότι σε κάνει άνθρωπο. Καθώς μιλάμε γι’ αυτό, ας φανταστούμε ένα άτομο να ανεβαίνει στη σκηνή και να αφηγείται μια ιστορία. Μπορεί κανείς να καταλάβει αν μια ιστορία προέρχεται από την πολιτιστική ιστορία του καθενός ή από προσωπικές εμπειρίες του. Μπορώ να πω ότι το 70-80% των ιστοριών που ακούγονται στο Mezrab αποτελούν προσωπικές εμπειρίες.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως οι ιστορίες αποδίδουν μια διαφορετική εικόνα της χώρας. Ωστόσο, δεν κατανοούν ότι […] η ίδια η ιστορία δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος στέκεται μπροστά σε όλους παρά την αμηχανία που νιώθει και αφηγείται μια ιστορία. Και όταν αυτός ο άνθρωπος στέκεται εκεί και μας διηγείται το πώς ερωτεύτηκε ή κάτι παρόμοιο, δεν έχει καν σημασία ποια ιστορία ακούμε. Δεν υπάρχουν καν οι στερεοτυπικοί Ιρανοί, Βενεζουελάνοι, Ρώσοι ή Πολωνοί. Βλέπεις έναν άνθρωπο που δυσκολεύεται να σταθεί μπροστά σε κοινό και να πει την ιστορία του. Επίσης, δυσκολεύονται με τη γλώσσα […] Αυτό είναι που τους κάνει τόσο ανθρώπινους, πράγμα που είναι πιο σημαντικό από οποιαδήποτε ιστορία διηγούνται. Εύκολα ξεχνά κανείς την ιστορία… Όμως, το να βλέπει και να αντιλαμβάνεται τον αφηγητή ως ένα ξεχωριστό άτομο είναι μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσει. Πιστεύω πως αυτό είναι και το σημαντικότερο κομμάτι του έργου μας.

“Ο Ryan Millar προετοιμάζει το κοινό για τους storytellers”. Φωτογραφία του Bas Uterwijk από το 2013, η οποία είναι διαθέσιμη στη σελίδα του Mezrab στο Facebook.

Δεν είναι και τόσο σύνηθες για κάποιον να έχει μια ιδέα για κάτι και να αλλάζει γνώμη εύκολα. Ίσως ισχύει για τους ανθρώπους που δεν έχουν αλληλεπιδράσει με ξένους πολιτισμούς. Την πρώτη φορά που έρχονται στο Mezrab, ή την πρώτη φορά που ακούν αυτές τις ιστορίες. Ίσως εκείνοι να αλλάζουν γνώμη και αντίληψη με αυτόν τον τρόπο.

Για όσους ακούν συχνά τέτοιες ιστορίες, πρόκειται περισσότερο μια διαδικασία που εξερευνά τις λεπτές διαφορές των ανθρώπινων εμπειριών.

GV: Εάν, όπως είπατε, η αφήγηση είναι το στοιχείο που εξανθρωπίζει τους ανθρώπους, και όχι η ιστορία αυτή καθεαυτή, πώς πιστεύετε ότι επηρεάζεται η παραδοσιακή αφήγηση από τις νέες τεχνολογίες; 

Sahand: Δεν πιστεύω ότι οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν την αφήγηση ιστοριών. Οι τεχνολογίες εφευρίσκουν συνεχώς νέους τρόπους αφήγησης των ιστοριών μας. Από τις συνηθισμένες ιστορίες στα μυθιστορήματα, στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Τώρα, έχουμε πλέον το διαδίκτυο, έχουμε ιστορίες που εμπλουτίζονται με διαδικτυακές εφαρμογές, βλέπουμε τρισδιάστατες εικόνες, μπορούμε να κάνουμε αναζητήσεις για οτιδήποτε στα iPhone μας, π.χ. άτομα που αναμειγνύουν παράξενα συστατικά, οι χαρακτήρες των σειρών έχουν λογαριασμούς Twitter, μέσα από τους οποίους μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί τους, και ναι μεν είναι φανταστικοί χαρακτήρες, αλλά νιώθετε ότι αναπτύσσετε μια φιλική σχέση μεταξύ σας. Επομένως, η τεχνολογία καθιστά δυνατά όλα αυτά τα πράγματα. Μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε την παραδοσιακή αφήγηση ιστοριών. Αλλά παραδόξως, ενώ υπάρχουν όλες αυτές οι δυνατότητες, οι άνθρωποι επιστρέφουν στην αφήγηση και απομακρύνονται από αυτές τις εξελίξεις. Είναι μια παράλληλη κατάσταση. Οι τεχνολογίες αναπτύσσουν μεν νέους τρόπους αφήγησης ιστοριών, πράγμα που μου αρέσει πολύ και το μιμούμαι, αλλά την ίδια στιγμή, φαίνεται ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν την ανάγκη να συναντιούνται και να συγκεντρώνονται σε ένα δωμάτιο, στο οποίο μπορούν απλώς να καθίσουν και να περάσουν όμορφα.

Επιπλέον, παρατηρώ ότι στους ανθρώπους αρέσει να ακούν προσωπικές ιστορίες άλλων. Αυτό αποτελεί μια πολιτιστική και όχι τεχνολογική αλλαγή. Οι άνθρωποι πραγματικά απολαμβάνουν την ακρόαση προσωπικών ιστοριών. Ας πούμε ότι τους είναι πιο δύσκολο να συλλάβουν τους μύθους… Αυτή είναι μία από τις αλλαγές που έχω βιώσει.

GV: Αλλά, τι γίνεται με την ανακάλυψη άλλων ατόμων μέσω ιστοριών στο διαδίκτυο;

Sahand: Αυτό κάνουμε συνεχώς. Είμαι σε καθημερινή και διαρκή σύνδεση με διάφορες ιστορίες. Το να αναφερόμαστε μεμονωμένα στην αφήγηση και την τεχνολογία, σημαίνει ότι ένα στοιχείο της τεχνολογίας που δεν έχει να κάνει με αφήγηση ιστοριών. Στην πραγματικότητα, όλα τα στοιχεία της αποτελούν μια αφήγηση. Για παράδειγμα, όλα τα παιχνίδια που παίζουμε στον υπολογιστή, αφηγούνται μια ιστορία, ακόμα και αν πρόκειται για αυτόν τον χαζό Mario που τρέχει πέρα δώθε. Πρόκειται και πάλι για μια ιστορία… Το πεδίο είναι τόσο μεγάλο […] Είμαστε διαρκώς περιτριγυρισμένοι από τις ανθρώπινες ιστορίες. Βομβαρδιζόμαστε διαρκώς από ανθρώπινες ιστορίες.

“Σε αντίθεση με αυτό που μπορεί να πιστεύουν ορισμένοι άνθρωποι, το πιο σημαντικό στοιχείο στο Mezrab είναι το κοινό. Πρόκειται για τα πιο ευγενικά άτομα που μπορεί κανείς να συναντήσει στο Άμστερνταμ.” Φωτογραφία του Bas Uterwijk από το 2013, η οποία είναι διαθέσιμη στη σελίδα του Mezrab στο Facebook.

GV: Είστε ένα άτομο που ενσαρκώνει τη δυνατότητα αρμονίας μεταξύ φαινομενικά διαφορετικών πολιτισμών (ολλανδικός και ιρανικός). Θα μοιραστείτε μαζί μας την εμπειρία σας ως πολιτισμικού υβριδίου και το πώς αυτό το στοιχείο έχει διαμορφώσει την άποψή σας για τον κόσμο;

Sahand: Καταρχάς, αυτό ισχύει από μια συγκεκριμένη οπτική. Είμαι πολιτισμικό υβρίδιο, πιθανώς επιτυχημένα, υπό την έννοια ότι δεν αναγνωρίζω κάποια σύγκρουση ανάμεσα στις πολιτισμικές μου ταυτότητες. Ωστόσο, πρέπει να πω ότι όλοι είμαστε πολιτισμικά υβρίδια. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιο άτομο που δεν αποτελεί πολιτισμικό υβρίδιο, έστω υπό κάποια έννοια. Αν κοιτάξουμε μόνο την Ευρώπη, η οποία, στην ουσία αποτελεί ένα τόσο μικρό κομμάτι του παγκόσμιου χάρτη, θα δούμε πόσες εθνικότητες συνυπάρχουν, καθώς και πόσες φορές έχουν μετακινηθεί τα σύνορα και πόσες θρησκείες συνυπάρχουν εδώ..… Ακόμα ένα άτομο που εξακολουθεί να ζει στον ίδιο τόπο στον οποίο είχε μεταναστεύσει ο προ-πάππους του, αποτελεί πολιτισμικό υβρίδιο.

Ας μελετήσουμε τη μετακίνηση από τις μικρότερες στις μεγαλύτερες πόλεις. Εγώ, για παράδειγμα, ζω στο Άμστερνταμ. Και στα δικά μου μάτια, οι Ολλανδοί πολίτες που μετακινούνται από μικρές πόλεις στην πρωτεύουσα είναι μετανάστες. Κάποιος που μετακινείται από μια μικρή πόλη σε μια μεγαλούπολη είναι μετανάστης πολύ περισσότερο απ’ ό,τι, ας πούμε, η οικογένειά μου, που έχει ζήσει σε μεγάλες κοσμοπολίτικες πόλεις εδώ και πολλές γενιές.

Απλώς για να έχετε υπόψη σας πόσο πολλές όψεις μπορεί να έχει η προσωπική σας ταυτότητα…και ότι διαρκώς μεταβαίνετε από τη μία στην άλλη. Όταν το διαπιστώσετε, θα συνειδητοποιήσετε ότι η εθνική ταυτότητα δεν είναι τόσο σημαντική. Δεν αποτελεί τόσο σπουδαίο ζήτημα, ιδιαίτερα αν ζείτε σε έναν κόσμο όπου οι διανοούμενοι τόσο στο Ιράν όσο και στην Ολλανδία διαβάζουν Κούντερα ή Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Συνεπώς, για μένα δεν έχει σημασία αν διαβάζω αυτά τα βιβλία στην Τεχεράνη ή στο Άμστερνταμ.

GV: Θα υπάρχει όμως πάντοτε τριβή, έτσι δεν είναι; 

Sahand:  Φυσικά, το να πει κανείς ότι δεν υπάρχει ποτέ σύγκρουση, είναι σαν να υπεραπλουστεύει τα πράγματα. Αλλά δεν έχει τόση σημασία. Έχει σημασία όταν του δίνουμε σημασία. Αναζητούμε μια ταυτότητα τόσο απεγνωσμένα, και πιστεύω πως είτε είσαι Ολλανδός, είτε Βενεζουελάνος είτε Ιρανός, η διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητάς σου σε περιορίζει περισσότερο από ό,τι η ταυτότητά σου αυτή καθεαυτή.

Αυτό το παρατηρώ όταν βλέπω Ιρανούς που ζουν στο εξωτερικό ή ταξιδεύουν ανά τον κόσμο… “Έτσι πρέπει να είναι ένας Ιρανός”. Γνωρίζω κάποιον που δεν ήθελε να πάει στο Mezrab, διότι το στυλ του δεν είναι αρκετά “ιρανικό”. Διότι ο Sahand έχει κάνει πολλούς συμβιβασμούς όσον αφορά τη Δύση”. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ένας Ιρανός πηγαίνει μόνο σε μέρη με απόλυτα ιρανικό στυλ; Αυτά είναι βλακείες! Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να πάει το πολύ σε τέσσερα μέρη στην Ολλανδία.