Ο Sabino Gualinga, γηραιός του λαού των Σαραγιάκου, ξεκινώντας το τελετουργικό στην εκδήλωση της δημόσιας συγνώμης από την πολιτεία του Ισημερινού. Εικόνα από το @wambraradio Medio Digital Comunitario, χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο λαός των Σαραγιάκου, μιας μικρής ιθαγενούς κοινότητας στον ανατολικό Ισημερινό, σπάνια βρίσκεται στις ειδήσεις. Ζουν κοντά στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου στον Ισημερινό. Αλλά δύο φορές τα τελευταία χρόνια, έχουν λάβει την προσοχή των εθνικών μέσων του Ισημερινού.

Λέγοντας “συγνώμη” στους Σαραγιάκου: Εντοπίζοντας την απολογία

Από το Σεπτέμβριο έως το Νοέμβριο του 2014, οι Σαραγιάκου εκτέθηκαν σε κοινή θέα. Η κυβέρνηση του Ισημερινού εξέδωσε μια σπάνια συγγνώμη, επειδή επέτρεψε στις επιχειρήσεις εξόρυξης να εκμεταλλευτούν τη γη των Σαραγιάκου χωρίς άδεια.

Έχουμε ψάξει όλες τις ειδήσεις για να ανακατασκευάσουμε τη μεγαλύτερη ιστορία. Στην αναζήτησή μας στο Cloud Media, υπάρχουν περίπου 204 ιστορίες με “συγνώμη” σε σχέση με την κοινότητα των Σαραγιάκου. Ωστόσο, η ιστορία πίσω από τη συγνώμη παραμένει ασαφής, εκτός εάν κάποιος εξοικειωθεί με τους πολιτικούς και τους νομικούς αγώνες των Σαραγιάκου.

Όπως αποδεικνύεται, η συγγνώμη ήταν αποτέλεσμα απόφασης του Διαμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IACHR). Η απόφαση, η οποία εκδόθηκε στις 27 Ιουνίου 2012, καταδίκασε το κράτος του Ισημερινού για παραβίαση των δικαιωμάτων των Σαραγιάκου σε κοινοτική περιουσία.

Εξερεύνηση λέξεων στο MediaCloud που σχετίζονται με τους Σαραγιάκου από το Σεπτέμβριο έως τον Οκτώβριο του 2014, στη συλλογή NewsFrames του Ισημερινού. Η λέξη “Disculpas” (συγγνώμη) επισημαίνεται.

Από τη δεκαετία του '80, οι Σαραγιάκου αγωνίστηκαν δημόσια ενάντια στην εξόρυξη πετρελαίου στη γη τους. Στα τέλη της δεκαετίας του '90, η κυβέρνηση του Ισημερινού χορήγησε μια παραχώρηση σε μια πετρελαϊκή εταιρεία για εξόρυξη σε προγονική γη των Σαραγιάκου, κατά παράβαση του νόμου που απαιτεί τη συναίνεση από τις αυτόχθονες κοινότητες πριν από τη χορήγηση αδειών εξόρυξης.

Η υπουργός Δικαιοσύνης Ledy Zúñiga, όταν εξέφρασε συγγνώμη στο όνομα του Ισημερινού, τόνισε ότι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνέβησαν κατά τις προηγούμενες κυβερνήσεις του Jamil Mahuad (1998-2000) και του Lucio Gutiérrez (2003-2005).

Ofrecemos disculpas por la violación a la propiedad comunal indígena, violación a la identidad cultural, violación del derecho a la consulta, por haber puesto gravemente en riesgo la vida e integridad personal y por la violación a los derechos de las garantías judiciales y protección judicial y los derechos humanos”, declaró Zúñiga.

Ζητούμε συγγνώμη για την παραβίαση της εγχώριας κοινοτικής ιδιοκτησίας, την παραβίαση της πολιτιστικής ταυτότητας, την παραβίαση του δικαιώματος διαβούλευσης, την σοβαρή απειλή ζωής και προσωπικής ακεραιότητας και την παραβίαση των δικαιωμάτων των δικαστικών εγγυήσεων και της δικαστικής προστασίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”, δήλωσε η Zúñiga.

Η συγνώμη είναι μια σπάνια νίκη πολιτικών και μέσων μαζικής ενημέρωσης για τον λαό των Σαραγιάκου και για αυτόχθονες ομάδες και ακτιβιστές που κινητοποιούνται ενάντια στην έρευνα για πετρέλαιο. Εξέδωσαν μια θετική απόφαση από το Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Επωφελήθηκαν επίσης από την ευρεία κάλυψη της συγγνώμης από τα μέσα ενημέρωσης, η οποία μεταδόθηκε ευρέως τόσο στην ισπανική γλώσσα όσο και στη γλώσσα κίτσουα.

Απαγωγείς ή κρατούμενοι; Μία νίκη παγίδα

Μετά την άνοδο στην κάλυψη που ακολούθησε την απόφαση, ο λαός των Σαραγιάκου εξαφανίστηκε από την ατζέντα των εκπομπών του Ισημερινού. Τον Δεκέμβριο του 2016 επανεμφανίστηκαν ιστορίες για την κοινότητα.

Το χρονοδιάγραμμα κάλυψης των Σαραγιάκου από τον Σεπτέμβριο του 2014 έως τον Ιούλιο του 2017.

Ο λόγος; Στις 19 Δεκεμβρίου, οι Σαραγιάκου, μέσω της επίσημης σελίδας τους στο Facebook, Sarayaku, defensores de la selva (“Σαραγιάκου, οι υπερασπιστές της ζούγκλας”), δήλωσαν ότι κρατούσαν 11 στρατιώτες του στρατού του Ισημερινού που βρίσκονταν στην επικράτειά τους χωρίς άδεια.

Τα περισσότερα από τα μέσα ενημέρωσης του Ισημερινού, συμπεριλαμβανομένων μερικών κυβερνητικών μέσων ενημέρωσης, κάλυψαν την είδηση με αναφορά στο Facebook, χωρίς να συμπεριλαμβάνουν επίσημες δηλώσεις του στρατού ή της κυβέρνησης. Οι αρχικές δηλώσεις των Σαραγιάκου στο Facebook ισχυρίζονταν ότι οι στρατιώτες “προσκλήθηκαν σε διάλογο” μετά την είσοδό τους στο έδαφός τους χωρίς άδεια και επίσης ότι οι στρατιώτες ήταν “υπό την προστασία” της κοινότητας.

Δημοσίευση στο Facebook, με την οποία οι Σαραγιάκου ανακοίνωσαν την κράτηση των στρατιωτών στην κοινότητά τους.

Αργότερα εκείνο το βράδυ, ο Πρόεδρος του Ισημερινού, Ραφαέλ Κορρέα περιέγραψε το περιστατικό με διαφορετικό τρόπο, ως “απαγωγή”. Στην ακόλουθη ομιλία, δήλωσε στα εθνικά μέσα ενημέρωσης:

esto es inconstitucional, es detención arbitraria, esto es secuestro porque todo el que permanezca dentro del territorio sin hacer nada ilegal se le respeta la libre movilidad.

αυτό είναι αντισυνταγματική, αυθαίρετη κράτηση, αυτή είναι απαγωγή επειδή όποιος μένει στο έδαφος χωρίς να κάνει τίποτα παράνομο πρέπει να έχει σεβαστή την ελεύθερη κινητικότητα.

Η κυβερνητική εκδοχή που αργότερα αναπαράχθηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ισχυρίστηκε επίσης ότι οι Σαραγιάκου παραβίασαν το νόμο και οι στρατιώτες απήχθησαν (los soldados fueron secuestrados). Καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, η λέξη secuestrados (απήχθησαν) ήταν η μόνη που χρησιμοποιήθηκε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να αναφερθούν σε δηλώσεις του προέδρου Κορρέα ή του υπουργού άμυνας Ricardo Patiño.

Η μεγαλύτερη κάλυψη των μέσων ενημέρωσης έδωσε έμφαση στην εκδοχή των Σαραγιάκου, χρησιμοποιώντας τη λέξη retenidos (κρατούμενοι) αντί του secuestrados (απήχθησαν) και αναφερόμενη στην αξιοσημείωτη στρατιωτικοποίηση στην περιοχή. Παρά τη δήλωση του προέδρου, η αφήγηση των Σαραγιάκου κυριαρχεί.

Σύγκριση στο MediaCloud μεταξύ των λέξεων “retenidos” (κρατούμενοι) των ντόπιων ηγετών και τη λέξη “secuestrados” (απήχθησαν) που χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση, μετά το περιστατικό της κράτησης 11 στρατιωτών στην κοινότητα των Σαραγιάκου. Δεκέμβριος 2016.

Όταν οι στρατιώτες απελευθερώθηκαν μετά από διαπραγματεύσεις, η λέξη retenidos (κρατούμενοι) που χρησιμοποίησε η ιθαγενής ηγεσία κυριάρχησε στα νέα σχετικά με τη λέξη secuestrados (απήχθησαν). Τόσο τα έντυπα μέσα όσο και η τηλεόραση ακόμα και τα κάπως φιλοκυβερνητικά ψηφιακά μέσα επέλεξαν τη χρήση της λέξης retenidos.

Και στο τέλος, ακόμη και αυτό το δελτίο Τύπου από τον κυβερνητικό οργανισμό “Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας της Προεδρίας” (SECOM) χρησιμοποίησε τη γλώσσα των Σαραγιάκου, λέγοντας

así como hay derechos también hay obligaciones que deben ser respetadas para asegurar esos mismos derechos como por ejemplo el de la libre movilidad en el territorio nacional. Por ello el Gobierno rechaza categóricamente la retención contra la voluntad de once soldados de las Fuerzas Armadas por decisión arbitraria de algunos dirigentes de la comunidad Kichwa Sarayaku.

Ακριβώς όπως υπάρχουν δικαιώματα, υπάρχουν επίσης υποχρεώσεις που πρέπει να γίνονται σεβαστές για να διασφαλιστούν τα ίδια δικαιώματα όπως, για παράδειγμα, η ελεύθερη κινητικότητα στην εθνική επικράτεια. Για το λόγο αυτό, η κυβέρνηση απορρίπτει κατηγορηματικά την κράτηση έντεκα στρατιωτών των Ενόπλων Δυνάμεων με αυθαίρετη απόφαση κάποιων ηγετών της κοινότητας Kichwa Σαραγιάκου.

Αυτές οι στιγμές στην κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης στους Σαραγιάκου αντανακλούν μικρά αλλά σημαντικά επιτεύγματα. Όπως δήλωσε ο Andrés Tapia — υπεύθυνος επικοινωνίας της Συνομοσπονδίας των Ιθαγενών Εθνικοτήτων του Ισημερινού Αμαζονίου (CONFENIAE) στον Ισημερινό — “είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι, φυσικά, υπάρχει σύγκρουση, πάλη, αντίσταση, αλλά υπάρχουν και επιτεύγματα επίσης.”

* * *