Παίρνει η Ρωσία το μοντέλο της για τον ψηφιακό αυταρχισμό από την Κίνα;

Πύλη ενός κομφουκιανικού ναού στο Πεκίνο, που για αιώνες ήταν το ιστορικό κέντρο της παραδοσιακής κινεζικής φιλοσοφίας. Φωτογραφία (c): από Filip Noubel, χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο ψηφιακός αυταρχισμός είναι ο λόγος συζήτησης της επόμενης δεκαετίας. Από την τεχνολογία της επιτήρησης μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη για την αυτόματη λογοκρισία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στους στρατούς των μποτ, πολλοί ηγέτες έχουν τώρα όλο και πιο εξελιγμένους τεχνολογικούς πόρους στα χέρια τους. Μπορούν να περιορίσουν την πρόσβαση σε ροές πληροφοριών, επηρεάζοντας έντονα την κοινή γνώμη τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα του κράτους.

Η Κίνα, όπως αναγνωρίζεται γενικά, έχει αναπτύξει μέχρι στιγμής την πιο προηγμένη μορφή ψηφιακού αυταρχισμού. Αυτό οφείλεται στις τεχνολογικές εξελίξεις της χώρας, στις φιλοδοξίες της παγκόσμιας δύναμης, στον μαζικό πληθυσμό και, κυρίως, σε μια ιδεολογική στήριξη, που δικαιολογεί την εκτεταμένη επιτήρηση και τον κρατικό έλεγχο του κυβερνοχώρου. Το 2019, η Ρωσία, επίσης, έκανε μια προσπάθεια να φέρει το τμήμα του διαδικτύου υπό στενότερο κρατικό έλεγχο, εφαρμόζοντας ένα νόμο “κρατικού Διαδικτύου”. Οι διεθνείς σχολιαστές τώρα επισημαίνουν τακτικά παραλληλισμούς μεταξύ των δύο προσεγγίσεων. Αλλά πόσο ακριβείς είναι αυτοί;

Καθώς το Πεκίνο εξάγει το μοντέλο του σε γειτονικές χώρες, ρώτησα τη Maria Repnikova, εμπειρογνώμονα για την πολιτική επικοινωνία στην Κίνα και την κινεζορωσική συγκριτική πολιτική των μέσων ενημέρωσης, σε ποιο βαθμό η Μόσχα εμπνέεται και μαθαίνει από τη συνταγή του Πεκίνου για τον έλεγχο του κυβερνοχώρου.

Η Repnikova είναι Επίκουρη Καθηγήτρια της Παγκόσμιας Επικοινωνίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. Είναι επίσης συγγραφέας του “Πολιτική των μέσων ενημέρωσης στην Κίνα: Βελτίωση της εξουσίας υπό τον αυταρχισμό“, που δημοσιεύθηκε το 2017 στο Cambridge University Press. Η συνέντευξή της με το Global Voices έχει συντμηθεί.

Filip Noubel: Οι φιλοκυβερνητικές φωνές στη Ρωσία συχνά δείχνουν το παράδειγμα της Κίνας για να δικαιολογήσουν την ανάγκη για ένα “κρατικό διαδίκτυο” στη Ρωσία. Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο επίσημος λόγος της Ρωσίας και της Κίνας νομιμοποιεί τον ψηφιακό αυταρχισμό;

Η Επίκουρη Καθηγήτρια Maria Repnikova, η φωτογραφία χρησιμοποιείται με άδεια.

Maria Repnikova: Ένα από τα βασικά κοινά σημεία της δικαιολόγησης της κυριαρχίας του κυβερνοχώρου από την Ρωσία και την Κίνα είναι η έμφαση στην ασφάλεια στον κυβερνοχώρο ή στην προστασία των εθνικών συνόρων από τις εξωτερικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, καθώς και από τις εξτρεμιστικές απειλές. Από πολλές απόψεις, αυτή η αφήγηση δεν τη δανείστηκε τόσο η Ρωσία από την Κίνα, αλλά εξελίχθηκε σταδιακά στο εσωτερικό. Στα μέσα του τέλους της δεκαετίας του 2000, η ​​νομοθεσία κατά των εξτρεμισμών χρησιμοποιήθηκε για να κρατήσει τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης υπό έλεγχο κατά την έκδοση ευαίσθητων ιστοριών και αργότερα υιοθετήθηκε για τον ψηφιακό τομέα. Πιο πρόσφατα, με τις αυξανόμενες εντάσεις με τη Δύση, η προστασία από τις εξωτερικές δυνάμεις έχει γίνει μια πιο ισχυρή αφήγηση για να νομιμοποιήσει την κυριαρχία στο διαδίκτυο.

Στην Κίνα, εξίσου, ο κρατισμός αφορά τη μη επέμβαση από τις εξωτερικές δυνάμεις, ιδιαίτερα τη Δύση, και τη διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας της Κίνας και τον αγώνα της ενάντια στα εγχώρια εξτρεμιστικά στοιχεία, είτε πρόκειται για μειονοτικές ομάδες είτε για αντιφρονούντες είτε για όσους διαδίδουν φήμες. Μια πρόσθετη αφήγηση στην Κίνα, την οποία διαπίστωσα να είναι λιγότερο εμφανής στη Ρωσία, είναι η προώθηση της εθνικής τεχνολογικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, η προστασία των εθνικών τεχνολογικών γιγάντων, περιορίζοντας την πρόσβαση στις δυτικές εταιρείες του κυβερνοχώρου.

Αυτή η ιδέα της τεχνολογικής αυτάρκειας έχει γίνει μια έμπνευση στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

FN: Βλέπετε περισσότερες ομοιότητες ή περισσότερες διαφορές στο Πεκίνο και στη Μόσχας σχετικά με την διοίκηση των φιλοκυβερνητικών στρατών των τρολ, τον έλεγχο των εγχώριων πλατφορμών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των εταιρειών διαδικτύου;

MR: Όσον αφορά τις στρατηγικές διαχείρισης, βλέπω περισσότερες διαφορές. Πρώτον, το κινεζικό κράτος έχει μια πολύ μεγαλύτερη ανθρώπινη ικανότητα, όταν πρόκειται για ψηφιακή προπαγάνδα. Συνεπώς, η επιχείρηση έχει πολύ περισσότερο εγχώριο παρά διεθνή προσανατολισμό. Στην περίπτωση της Ρωσίας, αυτές οι επιχειρήσεις των τρολ, που επέφεραν την παγκόσμια προσοχή, στόχευαν σε διεθνείς εκστρατείες παραπληροφόρησης. Επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην καταστροφή της δυτικής νομιμότητας και οποιασδήποτε συνοχής εντός του φιλελεύθερου δημοκρατικού συστήματος. Στον τομέα του ελέγχου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η Κίνα έχει τόσο μεγαλύτερο ανθρώπινο κεφάλαιο όσο και τεχνολογικά προηγμένο. Ένα “Μεγάλο Τείχος Προστασίας” του Τύπου, που χρησιμοποιείται ευρέως στην Κίνα και τελειοποιήθηκε από το Πεκίνο, δεν υπάρχει ακόμη στη Ρωσία. Αν και το νομοσχέδιο κρατισμού του ρωσικού διαδικτύου παρουσιάζει τη δυνατότητα απομόνωσης του διαδικτύου της Ρωσίας από τον παγκόσμιο ιστό, δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα συμβεί αυτό στην πράξη. Θα εξακολουθούσε να βασίζεται σε πιο εύρωστα όργανα από τη συνεχή παρακολούθηση και το φιλτράρισμα, που ασκείται στην Κίνα.

FN: Τα κινεζικά ανεξάρτητα μέσα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, από τότε που ο Σι Τζινπίνγκ ήρθε στην εξουσία το 2012. Στη Ρωσία, υπάρχουν ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά βρίσκονται υπό συνεχή επίθεση από το Κρεμλίνο. Πιστεύετε ότι η Ρωσία θα μοιάσει τελικά με την Κίνα στην καταστολή της οποιασδήποτε μορφής διαφωνίας ή οι διαφορές και τα ιστορικά πλαίσια είναι απλά πάρα πολύ δυνατά;

MR: Νομίζω ότι τα ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξακολουθούν να απολαμβάνουν περισσότερο χώρο στη Ρωσία από ό,τι στην Κίνα. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά τα μέσα έχουν σχετικά περιορισμένο κοινό σε σύγκριση με την Κίνα, επομένως το καθεστώς ανησυχεί λιγότερο για τα επικριτικά άρθρα τους και έχει κανονίσει για περισσότερη προσέγγιση του στυλ “αγνοούμε, απομονώνουμε και περιστασιακά τιμωρούμε”. Μια άλλη διαφορά είναι η προσέγγισή τους στα στυλ διαχείρισης των μέσων ενημέρωσης. Στην Κίνα, το καθεστώς ρυθμίζει τον πολυδιάστατο έλεγχο: τόσο προληπτικά όσο και μεταγενέστερα. Στη Ρωσία, η ιστορία της καταπίεσης τις τελευταίες δεκαετίες έχει αποδείξει μια περιστασιακή, αλλά χωρίς συμβιβασμούς αντίδραση, είτε με τη μορφή διακοπών στο διαδίκτυο είτε με φυσική βία εναντίον των δημοσιογράφων. Αυτή η προσέγγιση είναι πιο αποτελεσματική για το ρωσικό κράτος, δεδομένου ότι διαθέτει πιο περιορισμένους πόρους διαχείρισης μέσων, όπως εργατικό δυναμικό και τεχνολογία. Το κινεζικό καθεστώς έχει και τα δύο σε άφθονη προσφορά.

Τέλος, η ιστορία της δημοσιογραφικής κριτικής είναι διαφορετική. Στην Κίνα έχει στοχεύσει πρωτίστως σε μια προσέγγιση εντός του συστήματος, που απευθύνεται σε τοπικούς αξιωματούχους ή σε θέματα που μπορεί να επιλυθούν σχετικά εύκολα από την κυβέρνηση. Στη Ρωσία, υπάρχει μεγαλύτερη παράδοση για εποπτεία της δημοσιογραφίας σε Δυτικό στυλ που αποσκοπεί στην έκθεση της υψηλότερης διαφθοράς και ενδιαφέρεται λιγότερο να υπηρετεί ως σύμβουλος του κράτους. Νομίζω ότι αυτή η διαφορά συνδέεται με την εμπειρία της Γκλάσνοστ στη Σοβιετική Ένωση και την ταραχώδη δεκαετία του 1990, όταν τα μέσα ενημέρωσης είχαν μεγάλη επιρροή. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από την κινεζική ριζοσπαστική προσέγγιση της αλλαγής το 1989, η οποία με τη σειρά της μετατράπηκε σε μια πιο συμβιβασμένη προσέγγιση στη διαμόρφωση της διακυβέρνησης μέσω κριτικής. Ωστόσο, είναι δύσκολο να προβλεφθεί η τύχη των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης της Ρωσίας με την πάροδο του χρόνου. Πολλά θα εξαρτηθούν από την αίσθηση της ασφάλειας και της δημοτικότητας του Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς και από τη φύση των κοινωνικών κινημάτων που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως αλληλένδετα ή με κάποιο τρόπο τροφοδοτημένα από τα επικριτικά μέσα.

FN: Μπορούμε να μιλάμε για προσέγγιση Κίνας-Ρωσίας που στοχεύει στην αντιμετώπιση της δυτικής επιρροής; Εάν ναι, σε ποιους τομείς της ψηφιακής διακυβέρνησης το Πεκίνο και η Μόσχα είναι πιθανότερο να συνεργαστούν ή να μοιραστούν μια παρόμοια θέση;

MR: Πιστεύω ότι η κοινή ατζέντα του “κρατισμού στον κυβερνοχώρο” και η προώθηση αυτής της ατζέντας στους διεθνείς οργανισμούς βρίσκεται στο επίκεντρο της σημερινής σινορωσικής συνεργασίας κατά της Δύσης.

Ενώ τα εργαλεία διαχείρισης του Διαδικτύου εξακολουθούν να είναι διαφορετικά, τόσο οι κυβερνήσεις στο Πεκίνο όσο και στη Μόσχα συμμερίζονται έντονα την ιδέα ότι η διακυβέρνηση του Διαδικτύου θα πρέπει να παραμείνει στα χέρια των κρατών, σε αντίθεση με την ατζέντα ελευθερίας του Διαδικτύου που προωθείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.