Τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί για τις κηδείες υφίστανται ήδη σε όλες τις περιφερειακές περιοχές στην Βραζιλία. Εικονογράφηση του Magno Borges για το l’Agência Mural.

Αυτό το κείμενο έχει την υπογραφή της Raquel Porto. Το δημοσιεύουμε εδώ στο πλαίσιο συμφωνίας ανταλλαγής περιεχομένου μεταξύ του Global Voices και του Agência Mural.

Από αρχαιοτάτων χρόνων, η πράξη ολονυχτίας ενός αγαπημένου προσώπου, η απόδοση φόρου τιμής, η κηδεία, η αποτέφρωση εμφανίζονται με διαφορετικούς τρόπους ανάλογα τους πολιτισμούς. Σε αντίξοες συνθήκες, αυτή η τελετουργία ενδέχεται να υπόκειται σε τροποποιήσεις, οι οποίες κάνουν τους αποχαιρετισμούς ακόμη πιο επώδυνους.

Αυτό έζησε η οικογένεια μου, εφόσον οι ολονυχτίες διέπονται πια από μια καινούρια ρουτίνα στην Βραζιλία και σε άλλες χώρες, που επηρεάστηκαν από την πανδημία του COVID-19. Στις 19 Μαρτίου, χάσαμε την Ester Santos Porto, η οποία έφυγε σε ηλικία 68 ετών.

Γενημένη στην Laranjeiras, μια πόλη περίπου 29.000 κατοίκων στην Πολιτεία Σερζίπε, στα βορειοανατολικά της χώρας, έφυγε για το Σάο Πάολο κατά το 1970. Ανήσυχη γυναίκα από τα βορειοανατολικά, νοσοκόμα, αφοσιωμένη μητέρα και μαχήτρια, πάλεψε πολύ αλλά τελικά έχασε τη μάχη κατά του καρκίνου.

Σαν να μην ήταν ήδη αρκετά στενάχωρος αυτός ο θάνατος, που συνέβη εν μέσω μιας πανδημίας, η κατάσταση χειροτέρεψε, όταν αντιληφθήκαμε ότι ο αποχαιρετισμός μας θα έπρεπε να συμμορφωθεί με τους περιορισμούς.

Κάθε χώρα υιοθέτησε έναν τρόπο για την διαχείριση των ολονυχτιών και των κηδειών κατά την περίοδο του εγκλεισμού που οφείλεται στον κωρονοιὀ. Μερικές χώρες δεν επιτρέπουν σε κανέναν κοντινό άνθρωπο να πλησιάσει το φέρετρο. Στη Βραζιλία, ένα διάταγμα της δημοτικής υπηρεσίας υγείας της πόλης του Σάο Πάολο, υπέδειξε ότι οι ολονυχτίες και οι κηδείες πρέπει να περιορίζονται στα 10 άτομα συνολικά. Ως εκ τούτου, οι ολονυχτίες δεν πρέπει να ξεπερνούν την μια ώρα, και για τις επιβεβαιωμένες περιπτώσεις κωρονοϊού, τα φέρετρα πρέπει να είναι κλειστά.

Για την θεία μου συνέβη το εξής: μια τελετή με ανοιχτό φέρετρο, αλλά γρήγορη, την 21η Μαρτίου, στο κοιμητήριο της πόλης Vila Formosa (ανατολική ζώνη του Σάο Πάολο). Μετρούσαμε στα δάχτυλα των δύο χεριών τον αριθμό των ατόμων, που μπόρεσαν να έρθουν για να την τιμήσουν: μεταξὐ των 11 αδερφών, μόνο δύο ήταν παρόντες/παρούσες. Αφήνει πίσω της τρία παιδιά και ένα εγγόνι. Επίσης, κατά την ολονυχτία που διήρκησε μια ώρα, δεν μπορούσαμε να μείνουμε πολύ ώρα στον χώρο, όπου βρισκόταν το φέρετρο.

Το κοιμητήριο της Vila Formosa είναι το πιο μεγάλο στην πόλη του Σάο Πάολο κι ένα από τα μεγαλύτερα στην Λατινική Αμερική. Από την αρχή της πανδημίας, οι υπάλληλοι του κοιμητηρίου πρέπει να φορούν ειδικά ρούχα και, λόγω κινδύνου μόλυνσης, τα φέρετρα είναι κλειστά και οι οικογένειες έχουν περίπου δέκα λεπτά για να αποχαιρετίσουν τους αγαπημένους τους.

Ο πατέρας μου, όπως κι άλλοι συγγενείς της θείας μου Ester – θείοι και θείες, αδερφοί και αδερφές – δεν κατάφεραν να έρθουν είτε από επιλογή είτε κατόπιν συμβουλής της οικογένειας τους. Όλοι και όλες ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες ως ηλικιωμένοι, που πάσχουν από υπέρταση, διαβήτη ή άλλες ανοσοκατασταλτικές ασθένειες. Όλα αυτά τα άτομα όφειλαν να απέχουν από αυτήν την τελετή αποχαιρετισμού ώστε να αποφύγουν τον κίνδυνο μόλυνσης.

Η πανδημία στην Βραζιλία 

Ο νέος κορωνοιός, στον οποίο οφείλεται η πραγματική πανδημία, ξεκίνησε από την πόλη Γουχάν στην Κίνα, προσβάλλοντας εκατοντάδες χώρες από τον Δεκέμβριο του 2019 και προκαλώντας χιλιάδες θανάτους ανά τον κόσμο. Στην Ιταλία, μια από τις περισσότερο πληγείσες από τον COVID-19 χώρες, μετρούν περισσότερους από 8.000 θανάτους στα τέλη Μαρτίου.

Στις 12 Απριλίου 2020, η Βραζιλία ανέφερε 22.169 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 1.223 θανάτους, σύμφωνα με τις στατιστικές του υπουργείου Υγείας. Το πρώτο κρούσμα επιβεβαιώθηκε στην χώρα στις 26 Φεβρουαρίου. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση εκτιμά ότι η επιδημία ενδέχεται να φτάσει στο αποκορύφωμα της μεταξύ Μάιο και Ιούνιο. [Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες που δημοσίευσε το Βραζιλιάνικο υπουργείο Υγείας, η Βραζιλία μετρά 177.589 επιβεβαιωμένα κρούσματα του COVID-19 και 12.400 θανάτους που οφείλονται σε αυτή την ασθένεια στις 12 Μαίου 2020, ΣτΜ.]

Η πολιτική, που υιοθέτησε ο υπουργός Υγείας, Luiz Henrique Mandetta – παρά τις έντονες διαφωνίες με τον πρόεδρο Μπολσονάρου- ακολουθεί τις προτάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ): κοινωνική αποστασιοποίηση, προτροπή για τακτικό πλύσιμο χεριών με σαπούνι, χρήση αντισηπτικού τζελ και ιδιαίτερη προσοχή στην φροντίδα ηλικιωμένων ανθρώπων (πληθυσμός άνω των 60 χρόνων).

Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος αναφέρει συνεχώς την ανησυχία του για το θέμα της οικονομίας, η οποία επηρεάζεται από την παύση των δραστηριοτήτων κατά την καραντίνα, ως δικαιολογία για να υπερασπιστεί την αποκαλούμενη από τον ίδιο “κάθετη απομόνωση”, η οποία θέτει σε απομόνωση μόνο τα άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Ο ίδιος ο Μπολσονάρου παραβίασε τους κανόνες (απομόνωσης), συχνάζοντας σε δημόσιους χώρους, όπως αγορές, γεγονός που προκάλεσε ταραχές. Απείλησε, επίσης, να απολύσει τον υπουργό του (Υγείας). [Σημείωση: Ο Luiz Henrique Mandetta απολύθηκε τελικά στις 16 Απριλίου 2020, προς όφελος του καρκινολόγου Nelson Teich, που τον διαδέχεται στη θέση του υπουργού Υγείας]

Εγώ και οι συγγενείς μου δεν καταφέραμε να αποχαιρετίσουμε την θεία Ester και, όσο διαρκεί η πανδημία, πολλές άλλες βραζιλιάνικες οικογένειες θα βρεθούν σε αυτήν την κατάσταση. Όσο στενόχωρο κι αν φαντάζει αυτό, η συμβουλή, που θα έδινα, είναι να τιμούμε τους νεκρούς μας, ακόμη κι αν πρέπει να το κάνουμε εξ αποστάσεως.

Οι τελετουργίες αποχαιρετισμού είναι τρόποι, που μας βοηθούν να αντιμετωπίζουμε το πένθος. Είναι σημαντικές για την διαδικασία αποδοχής, προκειμένου να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και τελικά να αισθανθούμε νοσταλγία.

Η θεία μου θα μου λείψει και κρατώ καλές αναμνήσεις από αυτήν την αξιοθαύμαστη γυναίκα, τόσο θαρραλέα και όμορφη, που μας έκανε να αναριγούμε από περιέργεια, εκείνη που είχε στο ιατρείο της ένα κεφάλι που κολυμπούσε μέσα σε ένα βάζο γεμάτο φορμόλη.  Αυτό το άρθρο είναι ένας τρόπος για την τιμήσω. Και όπως λέει και ο (ράπερ) Emicida : “Γράφω σαν να στέλνουμε γράμματα αγάπης.”