Ράτκο Μλάντιτς, πρώην διοικητής του Σερβοβόσνιου Στρατού, σε δίκη στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία τον Μάιο του 2014. Φωτογραφία: ICTY, CC BY 2.0.

Η περασμένη εβδομάδα έφερε την τελική ετυμηγορία περί ενοχής στην υπόθεση εναντίον του Ράτκο Μλάντιτς, του Διοικητή του Γενικού Επιτελείου του Στρατού της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας (VRS) – του επαναστατικού Σερβοβόσνιου Στρατού. Οι Βόσνιοι χαιρέτησαν την απόφαση, επισημαίνοντας ότι πολλά από τα θύματα του Μλάντιτς δεν έχουν βρεθεί ακόμη και δεν έχουν αποδοθεί οι πρέπουσες ταφικές τιμές. Στη Σερβία και στη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας, η κατάληξη της υπόθεσης έχει φέρει άλλη μια ανησυχητική άνοδο στην τακτική άρνησης, για τον τερματισμό της οποίας δεν έχουν κάνει τίποτα οι λαϊκιστικές διακυβερνήσεις.

Ο Μλάντιτς κατηγορήθηκε για πρώτη φορά από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) τον Ιούλιο του 1995, λιγότερο από δύο εβδομάδες, αφότου στρατεύματα υπό την ηγεσία του είχαν πραγματοποιήσει τη μεγαλύτερη μαζική σφαγή σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την πτώση της “προστατευόμενης ζώνης από τον ΟΗΕ” στη Σρεμπρένιτσα.

Ο στρατηγός Μλάντιτς ήταν επίσημα φυγόδικος από το 1996, ωστόσο προστατεύθηκε τόσο από τον Σερβοβόσνιο Στρατό, όσο και από τις υπηρεσίες ασφαλείας, καθώς και από τον τότε Γιουγκοσλαβικό Στρατό και από τις υπηρεσίες ασφαλείας τους.

Κινούνταν με αρκετή ελευθερία κινήσεων και διήγε μια φυσιολογική ζωή στη Σερβία, τουλάχιστον πριν από την πτώση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, και ήταν εξέχουσα παρουσία σε στρατιωτικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένου του Τόπτσιντερ στα περίχωρα του Βελιγραδίου.

Στις 31 Μαΐου 2011, ο Μλάντιτς εκδόθηκε επιτέλους στο ICTY για δίκη για εγκλήματα, που διαπράχθηκαν στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.

Τον Νοέμβριο του 2017, κρίθηκε ένοχος σε 10 από τις 11 αρχικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης της γενοκτονίας στη Σρεμπρένιτσα, της εξόντωσης μη Σέρβων, της δολοφονίας, δίωξης και απέλασης μη Σέρβων πολιτών σε ολόκληρη τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, παράνομων επιθέσεων εναντίον αμάχων και τρόμου, Εκστρατείας του Στρατού της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας ελεύθερων σκοπευτών και βομβαρδισμού του Σεράγεβο, καθώς και λήψης ομήρων, συμπεριλαμβανομένου προσωπικού του ΟΗΕ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Το ICTY έπαψε επίσημα να υφίσταται τον Δεκέμβριο του 2017 και οι υπόλοιπες λειτουργίες του, συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας των ποινών και της εξέτασης οποιωνδήποτε διαδικασιών προσφυγής, υπάγονται στη δικαιοδοσία ενός διαδόχου φορέα, του Μηχανισμoύ για τα Διεθνή Ποινικά Δικαστήρια (IRMCT).

Στις 8 Ιουνίου, ο IRMCT απέρριψε την έφεση του Μλάντιτς κατά των καταδικών για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, πράγμα που σημαίνει ότι ο 78χρονος πιθανότατα θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του στη φυλακή.

Ηγέτες που χαιρέτισαν την επικύρωση της αρχικής ετυμηγορίας εναντίον του Μλάντιτς περιελάμβαναν τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, τον υπουργό Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Ντόμινικ Ράαμπ, και τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.

Η Ειδική Σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα για την Πρόληψη της Γενοκτονίας, Alice Wairimu Nderitu, δήλωσε:

The decision to uphold Mladić's convictions by the International Tribunal for the Former Yugoslavia, as well as his sentence of life imprisonment, provides historical certainty and finality for victims and survivors…It also sends a hugely important message throughout the Western Balkans where we see genocide denial and the glorification of convicted criminals such as Mladić not only persisting but increasing.

Η απόφαση επικύρωσης των καταδικών του Μλάντιτς από το Διεθνές Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία, καθώς και η ποινή του σε ισόβια κάθειρξη, παρέχει ιστορική βεβαιότητα και οριστικότητα για τα θύματα και τους επιζώντες…Στέλνει επίσης ένα εξαιρετικά σημαντικό μήνυμα σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια, όπου βλέπουμε όχι μόνο να συνεχίζουν να υφίστανται, αλλά να αυξάνονται η άρνηση γενοκτονίας και η αποθέωση καταδικασμένων εγκληματιών, όπως ο Μλάντιτς.

Η απόφαση διχάζει τα Βαλκάνια

Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, ακτιβιστές και ΜΚΟ, που εκπροσωπούν επιζώντες και συγγενείς, ήταν βασικά ικανοποιημένοι με την απόφαση. Ακτιβίστριες από την οργάνωση Γυναίκες της Σρεμπρένιτσα με έδρα την Τούζλα δήλωσαν ότι, αν και ικανοποιημένες με την ετυμηγορία, τίποτα δεν μπορεί να φέρει πίσω τους συζύγους, τους γιους, τους αδελφούς και τους πατέρες τους.

“Αν είχε έστω και λίγη ανθρωπιά μέσα του, δε θα μπορούσε να κοιμάται, θα έπρεπε να παραδεχτεί τη γενοκτονία, που διέπραξε, και να ζητήσει συγγνώμη”, δήλωσε η Vasvija Kadić σε συνέντευξή της στο Klix.ba.

Οι επιζώντες έχουν επίσης επισημάνει το γεγονός ότι οι περιοχές γύρω από τα πεδία δολοφονιών εξακολουθούν να είναι τόπος εγκλήματος και ότι ακόμα δεν έχουν ληφθεί υπόψιν λείψανα άνω των χιλίων θυμάτων.

Ένας μεγάλος αριθμός επιζώντων και συγγενών ζουν με την ελπίδα ότι θα μπορέσουν να θάψουν τα λείψανα των αγαπημένων τους.

Πολλοί επιζώντες είχαν συγκεντρωθεί στο Μνημείο στο Ποτοτσάρι για να παρακολουθήσουν την τελική ετυμηγορία.

Ένας εξ αυτών είπε σε δημοσιογράφους ότι περίμεναν την επιβεβαίωση της ενοχής, αλλά ότι χρειάστηκε πολύς χρόνος για να έρθει αντιμέτωπος με την δικαιοσύνη ο Μλάντιτς.

Očekujemo ovu presudu, ali smatramo da je već sada i kasno, Mladić je mnogo ranije trebao biti osuđen, ali opet očekujemo i nadamo se da će pravda biti zadovoljena.

Την περιμένουμε αυτήν την ετυμηγορία, αλλά πιστεύουμε ότι τώρα είναι πολύ αργά. Ο Μλάντιτς έπρεπε να είχε καταδικαστεί πριν από πολύ καιρό, αλλά εξακολουθούμε να περιμένουμε και να ελπίζουμε ότι θα απονεμηθεί δικαιοσύνη.

Η ετυμηγορία έδειξε επίσης για άλλη μια φορά ότι η κουλτούρα της άρνησης είναι βαθιά ριζωμένη τόσο στη Σερβία όσο και σε τμήματα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, που υπέφεραν περισσότερο από τις σφοδρές επιθέσεις του Μλάντιτς: στη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας.

Στο Τρέμπινιε, στην ανατολική Βοσνία και Ερζεγοβίνη, μια μεγάλη αφίσα με την εικόνα του Μλάντιτς και τη λέξη “Ήρωας!” εμφανίστηκε μετά την ετυμηγορία.

Άλλη μια εμφανίστηκε σε πεζογέφυρα στη Μπάνια Λούκα δηλώνοντας: “Δεν μας ενδιαφέρουν οι ετυμηγορίες της Χάγης, είσαι ο ήρωας της Σερβικής Δημοκρατίας”.

Ο σημερινός Σερβοβόσνιος ηγέτης Μίλοραντ Ντόντικ δήλωσε ότι το ICTY ήταν ένοχο για “επιλεκτική δικαιοσύνη”.

Trobojka s Mladićevim likom i natpisom “Heroj” osvanula na zidinama u Trebinju https://t.co/0VibEnbwMR pic.twitter.com/bYOtV65mFL

— Senzor.ba (@Senzor_ba) June 9, 2021

Η τρικολόρε [τρίχρωμη σερβική] σημαία με την εικόνα του Μπλάντιτς και τη λέξη “Ήρωας!” τοποθετημένη στο τείχος του φρουρίου της Παλιάς Πόλης του Τρέμπινιε.

Φιλοκυβερνητικές φυλλάδες στη Σερβία επαινούσαν τον Μλάντιτς ως Σέρβο ήρωα και δήλωναν ότι καταδικάστηκε, “παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του”. Άλλοι τον χαρακτήρισαν “γενναίο και πεισματάρη” και χαρακτήρισαν τη δίκη ως τεράστια αδικία.

Πρωτοσέλιδα σερβικών ταμπλόιντ μετά την τελική ετυμηγορία για τον Ράτκο Μλάντιτς. Objektiv: “Το μυστικό του δαχτυλιδιού του Μλάντιτς: Θάρρος και περιφρόνηση”. Kurir: “Η αδικία της Χάγης για τον Μπλάντιτς, επιβεβαιώθηκε η ισόβια ποινή: Μην αγγίζετε την ανοιχτή μας πληγή! Οι συγγενείς του πέθαναν από θλίψη”. Informer: “Όλες οι ετυμηγορίες της Χάγης είναι μάταιες: ο Μλάντιτς είναι για πάντα Σέρβος ήρωας!”. Δίκαιη χρήση.

Οι επίσημες αντιδράσεις στο Βελιγράδι ήταν πιο συγκρατημένες, αλλά δεν ήταν ενθαρρυντικές. Η πρωθυπουργός Άνα Μπρνάμπιτς δήλωσε ότι δεν υπάρχει αμφιβολία πως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία ήταν “πολιτικό δικαστήριο” με αντισερβική προκατάληψη.

Ένας εξέχων υπουργός στην κυβέρνηση του Σέρβου Προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο Αλεξάνταρ Βούλιν, δήλωσε ότι η ετυμηγορία δεν είχε καμία σχέση με δικαιοσύνη, αλλά με “εκδίκηση”.

Πολλοί επεσήμαναν ότι ο ίδιος ο Βούτσιτς ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Ράτκο Μλάντιτς.

Πράγματι, ο Βούτσιτς ανακήρυξε κάποτε το Σερβικό Κοινοβούλιο ως καταφύγιο για τον Μλάντιτς και έναν άλλο Σερβοβόσνιο εγκληματία πολέμου, τον Ράντοβαν Κάρατζιτς.

Τοποθέτησε επίσης πινακίδες κατά μήκος της λεωφόρου Ζόραν Τζίντζιτς (που πήρε το όνομά της από τον Σέρβο πρωθυπουργό και αντίπαλο του Μιλόσεβιτς, που δολοφονήθηκε το 2003), που έγραφαν “Λεωφόρος Ράτκο Μλάντιτς”.

Remember, in 2007 Vucic praised Ratko Mladic. The facts didn't change, there was no secret about the crimes Mladic committed. Vucic supported him BECAUSE of the crimes he committed. What changed were the opportunities for Vucic.
. https://t.co/TZLXOBGegC pic.twitter.com/wJ3UAhLufY

— Florian Bieber (@fbieber) June 8, 2021

[Στη φωτογραφία, ο τότε βουλευτής Βούτσιτς κρατάει μια πινακίδα “Καταφύγιο για τον Ράτκο Μλάντιτς” στο σερβικό κοινοβούλιο.]

Θυμηθείτε, το 2007 ο Βούτσιτς επαινούσε τον Ράτκο Μλάντιτς. Τα γεγονότα δεν άλλαξαν, δεν ήταν κρυφά τα εγκλήματα, που διέπραξε ο Μλάντιτς. Ο Βούτσιτς τον υποστήριζε ΛΟΓΩ των εγκλημάτων, που διέπραξε. Για τον Βούτσιτς, άλλαξαν οι ευκαιρίες.