Στιγμιότυπο με μαθητές σε σχολική τάξη στη Μπουρκίνα (Σαχέλ), YouTube του Tv5 Monde Info.
Οι συνέπειες των τζιχαντιστικών συγκρούσεων του Σαχέλ δεν έχουν αφήσει ανεπηρέαστο κανέναν τομέα δραστηριότητας, ούτε καν εκείνον την εκπαίδευσης, που παραμένει βαθιά επηρεασμένος από τους ελιγμούς και τις απειλές των ενόπλων ομάδων.
Ο πόλεμος του Σαχέλ αποτελεί μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τζιχαντιστικών και ισλαμιστικών ομάδων και των κυβερνήσεων πολλών χωρών της περιοχής, κάποιες από τις οποίες έχουν τη στρατιωτική στήριξη της Γαλλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας. Αυτός ο πόλεμος ξεκίνησε το 2003, όταν 32 Γερμανοί και Αυστριακοί τουρίστες πιάστηκαν όμηροι από μια ένοπλη ομάδα με επικεφαλής τον Abderazak el Para. Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 11.000 πολίτες έχουν χάσει τη ζωή τους στη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης.
Αν και οι μαθητές αποτελούν τα πρωταρχικά θύματα της έλλειψης ασφάλειας, η καθημερινότητα των εκπαιδευτικών σε εκείνη την περιοχή είναι ακόμα πιο επικίνδυνη, καθώς συχνά ζουν την κάθε μέρα τους σαν την τελευταία. Κάποιοι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού, προκειμένου να σώσουν τις ζωές τους, ενώ άλλοι θέλουν να διαφυλάξουν το μέλλον αυτών των παιδιών με κάθε κόστος από αγάπη για το επάγγελμά τους. Οι ένοπλες ομάδες δεν σταματούν τις επιθέσεις κατά της ζωής τους, καθώς η ιδεολογία τους αντιτίθεται στην έννοια της σχολικής εκπαίδευσης για όλους, όπως επεξηγείται στο παρακάτω ρεπορτάζ του Tv5 Monde Info, στο οποίο οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί δίνουν τη δική τους μαρτυρία:
Μια σχολική χρονιά υπό τζιχαντιστικές απειλές
Με έναρξη τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο του 2022, η σχολική χρονιά δεν είναι λαμπερή για τους εμπλεκόμενουνς στο εκπαιδευτικό σύστημα στις χώρες της ζώνης του Σαχέλ. Στην Μπουρκίνα Φάσο, τον Νίγηρα, το Μάλι, στις βόρειες περιοχές του Μπενίν, του Τόγκο και της Νιγηρίας, οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί έρχονται αντιμέτωποι με τις σοβαρότατες συνέπειες των ένοπλων συγκρούσεων στο Σαχέλ.
Στον Νίγηρα, παρόλο που οι εξετάσεις του τέλους της χρονιάς πλησιάζουν, η πρόσβαση στο σχολείο στα δυτικά της χώρας παραμένει προβληματική. Στο Tillabéri, κυρίως στη λεγόμενη ζώνη των τριών συνόρων την οποία ο Νίγηρας μοιράζεται με την Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι, πολλά σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έκλεισαν για λόγους ασφαλείας.
Σύμφωνα με δημοσιοποιημένα στοιχεία από τον Ibrahim Natatou, Νιγηριανό Υπουργό Παιδείας, μετά από επίσκεψη επιθεώρησης, για τον απολογισμό του μήνα Μαΐου 2023, 921 μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έκλεισαν για λόγους ασφαλείας στην περιοχή του Tillabéri.
Μια αναφορά που επιβεβαιώνει ο Labo Seibou, γενικός γραματέας της εθνικής συνδικαλιστικής ένωσης των μονίμων και αναπληρωτών εκπαιδευτικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Synafces) στον Νίγηρα. Σε συνέντευξη του στο Global Voices, καταθέτει:
Le Niger est secoué ces dernières années par des attaques répétées au niveau de quatre régions à savoir : Tahoua, Maradi, Diffa et Tilaberi. Mais la situation s’est beaucoup dégradée au niveau de la zone des trois frontières du fait des actions des groupes terroristes, des écoles ont été fermées.
Τα τελευταία χρόνια ο Νίγηρας έχει συγκλονιστεί από επανηλειμμένες επιθέσεις σε τέσσερις περιοχές, συγκεκριμένα: Tahoua, Maradi, Diffa και Tilaberi. Αλλά η κατάσταση στη ζώνη των τριών συνόρων είναι ακόμα πιο προβληματική εξαιτίας του ότι τα σχολεία έχουν κλείσει λόγω της δράσης των τρομοκρατικών ομάδων.
Αυτή η κατάσταση στερεί από χιλιάδες μαθητές το δικαίωμά τους στην εκπαίδευση, όπως ορίζεται στο άρθρο 23 του Συντάγματος του Νίγηρα, σύμφωνα με τον Labo Seibou.
Στο διαμέρισμα Abala, στα νοτιοδυτικά της χώρας, 41 σχολεία είναι κλειστά, από τα οποία 31 για λόγους ασφαλείας και δέκα λόγω έλλειψης εκπαιδευτικών. Στο μικρόφωνο του Global Voices, ο Boubacar Oumarou, περιφερειάρχης του διαμερίσματος Abala, δηλώνει:
Quand les enseignants partent, l’école ferme automatiquement. Ce n’est pas un bon signe pour nous parce que nous avons des milliers d’élèves. Environ 3 000 qui sont en train de chômer
‘Οταν οι εκπαιδευτικοί φεύγουν, το σχολείο αυτομάτως κλείνει. Αυτό δεν είναι καλό σημάδι για εμάς, γιατί έχουμε χιλιάδες μαθητές. Περίπου 3.000 αυτήν τη στιγμή είναι κλειστά.
Στην Μπουρκίνα Φάσο, όπου οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν τις ίδιες τρομοκρατικές απειλές, δυο καταστάσεις προκύπτουν σύμφωνα με τον Souleymane Badienne, γενικό γραμματέα της ομοσπονδίας των εθνικών συνδικαλιστικών ενώσεων των εργαζομένων στην εκπαίδευση και την έρευνα στην Μπουρκίνα Φάσο. Στον συντάκτη του Global Voices, εξηγεί:
Il n y a même pas eu d’année scolaire à proprement parler. Il y a quelques localités où les cours ont pu se dérouler mais difficilement, c’est-à-dire pas à un rythme défini par les normes.
Δεν υπήρξε καν σχολική χρονιά, για να μιλήσω καθαρά. Υπάρχουν κάποιες περιοχές όπου τα μαθήματα έγιναν, αλλά με δυσκολίες, δηλαδή όχι στον ρυθμό που καθορίζεται από τα πρότυπα.
Σε αυτήν τη χώρα που αριθμεί 13 διοικητικές περιφέρειες, μόνο η περιοχή του κέντρου με πρωτεύουσα την Ουαγκαντούγκου έμεινε ανεπηρέαστη από τις συνέπειες των επιθέσεων των τρομοκρατικών ομάδων στα σχολεία, σύμφωνα με τις εξηγήσεις του Badienne.
Ο Djakaridia Siribié, δημοσιογράφος από την Μπουρκίνα Φάσο, γράφει στο Twitter:
#Education : 11 100 écoles sont fermées dans le #Sahel central et le bassin du lac #Tchad en raison des conflits ou des menaces proférées contre les enseignants et les élèves, selon l’@UNICEF_FR. Ainsi des centaines de milliers d’enfants sont privés de rentrée scolaire. @Kalidoo pic.twitter.com/6qfdz1yl3B
— Djakaridia Siribié 🇧🇫 (@Dsiribie) September 9, 2022
#Εκπαίδευση: 11.100 σχολεία είναι κλειστά στο κεντρικό #Σαχέλ και στη λεκάνη της λίμνης #Τσαντ λόγω των συγκρούσεων ή των απειλών ενάντια στους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, σύφωνα με τη @UNICEF_FR. Με αυτόν τον τρόπο, εκατοντάδες χιλιάδες μαθητές στερούνται την επιστροφή τους στα θρανία.
Εκπαιδευτικοί και μαθητές αφημένοι στην τύχη τους
Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι μπροστά σε αυτό το περίπλοκο πλαίσιο α(να)σφάλειας τα σχολικά προγράμματα θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν. Η πολιτεία, η οποία θα έπρεπε να θέσει ασφαλιστικές δικλείδες για να διασφαλίσει την ασφάλεια των εκπαιδευτικών, ώστε αυτοί να συνεχίσουν να διδάσκουν, φαίνεται να λάμπει δια της απουσίας της στις περιοχές των συγκρούσεων. Μιλώντας για την κατάσταση στον Νίγηρα, ο Labo Seibou εξηγεί:
Il n’y a pas de soutien formel de l’État. On avait même demandé qu’il y ait des primes de motivations pour des zones d’insécurité mais jusque-là, l’État n’a rien prévu.
Δεν υπάρχει η επίσημη στήριξη του Κράτους. Ζητήθηκε ακόμα και να δοθούν κίνητρα για τις ζώνες ελλειπούς ασφάλειας, αλλά μέχρι τώρα το Κράτος δεν έχει προβλέψει τίποτα.
Ο Badienne, αναφερόμενος στην περίπτωση της Μπουρκίνα Φάσο, προσθέτει:
Face à ces menaces, nous ne recevons pas d’appui de la part des autorités. L’essentiel des investissements dans notre pays va ministère de la défense et de la sécurité.
Απέναντι σε αυτές τις απειλές δεν έχουμε τη στήριξη των Αρχών. Το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων στη χώρα μας πηγαίνουν στο Υπουργείο Άμυνας και Ασφάλειας.
Είναι πολύ δύσκολο να ζεις μια τέτοια κατάσταση σύμφωνα με τον Moussa (το όνομα έχει αλλαχθεί για να διατηρηθεί η ανωνυμία), εκπαιδευτικό στο Tillabéri:
Quand nous expliquons à nos supérieurs hiérarchiques que nous avons reçu des messages de fermer les écoles, des menaces de quitter le village, nous sommes mal compris. Ils nous demandent de retourner à nos postes dans nos villages sans quoi, nos contrats seront définitivement résiliés. D’un côté, nous sommes sous menaces terroristes, et de l’autre nous sommes sous la menace de l’administration.
Όταν εξηγούμε στους ιεραρχικά ανώτερούς μας ότι έχουμε λάβει μηνύματα να κλείσουμε τα σχολεία, απειλές να εγκαταλείψουμε το χωριό, δεν γινόμαστε κατανοητοί. Μας ζητούν να επιστρέψουμε στις θέσεις μας στα χωριά μας, διαφορετικά οι συμβάσεις μας θα διακοπούν οριστικά. Από τη μια πλευρά, βρισκόμαστε υπό τρομοκρατική απειλή και από την άλλη, υπό την απειλή της διοίκησης.
Ψύχωση και τραύμα στην καθημερινότητα
Οι κίνδυνοι και οι τρομοκρατικές απειλές είναι πραγματικές, εξηγεί ο Badienne:
Dix-sept membres du personnel de l’éducation ont perdu la vie du fait de l’action des groupes armés terroristes. En plus de cette perte en vies humaines, il y a des traumatismes physiques. Certains ont été pourchassés, bastonnés parfois même devant leurs élèves. Il y a aussi des traumatismes psychologiques.
Δεκαεπτά μέλη του προσωπικού της εκπαίδευσης έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της δράσης των ένοπλων τρομοκρατικών ομάδων. Πέρα από αυτήν την απώλεια ανθρώπινων ζωών, υπάρχουν και τα σωματικά τραύματα. Κάποιοι κυνηγήθηκαν, κάποιες φορές ακόμα και ξυλοκοπήθηκαν μπροστά στους μαθητές τους. Υπάρχουν επίσης και τα ψυχικά τραύματα.
Αυτή η ψύχωση υποχρέωσε έναν σημαντικό αριθμό εκπαιδευτικών να εγκαταλείψουν την περιοχή, γιατί δεν ήταν σε θέση να διδάξουν σε καταστάσεις ανασφάλειας, όπου θα μπορούσαν εύκολα να χάσουν τη ζωή τους. Έχοντας ο ίδιος επιβιώσει από πολλές επιθέσεις, ο Moussa καταθέτει:
«Nous avons été menacés de fermer nos écoles et même de quitter le village définitivement. Il y a même un enseignant qui a été tué dans la commune d’Anzourou, située sur la frontière nigéro-malienne. Dans cette zone, les terroristes sévissent, des chefs de villages ont été tués et d'autres villages ont été abandonnés sous menaces terroristes.
Δεχτήκαμε απειλές να κλείσουμε τα σχολεία μας και ακόμα και να εγκαταλείψουμε το χωριό οριστικά. Υπάρχει και ένας εκπαιδευτικός που δολοφονήθηκε στην κοινότητα Anzourou, η οποία βρίσκεται στα σύνορα Νίγηρα- Μάλι. Σε αυτήν την περιοχή, οι τρομοκράτες είναι ανεξέλεγκτοι, οι αρχηγοί των χωριών δολοφονούνται, άλλα χωριά εγκαταλείπονται λόγω τρομοκρατικών απειλών.
Σύμφωνα με τον Labo Seibou, κάποιοι εκπαιδευτικοί γλίτωσαν μόνο και μόνο γιατί κρύφτηκαν ανάμεσα στους ντόπιους ή ντύθηκαν με κουρέλια για να μην τους εντοπίσουν. Προσθέτει:
Beaucoup de nos camarades ont été lâchement abattus par les terroristes du fait qu’ils enseignent aux enfants du Niger et que ces groupes sont contre l’enseignement moderne.
Πολλοί από τους συναδέλφους μας σφαγιάστηκαν με άνανδρο τρόπο από τους τρομοκράτες, γιατί διδάσκουν στα παιδιά του Νίγηρα και αυτές οι ομάδες είναι κατά της σύγχρονης εκπαίδευσης.
