Είναι η Βηρυτός η παγκόσμια πρωτεύουσα πολυγλωσσίας;

A postcard in a mix of French, Arabic and English that reads, "I love you, my dear, so much." Spotted at Tawlet Souk el Tayeb Restaurant in Mar Mkhael, Beirut. Photo by Flickr user Ted Swedenburg. CC BY-NC 2.0

Μια καρτ ποστάλ με μίξη γαλλικών, αραβικών και αγγλικών που αναγράφει “σ'αγαπώ τόσο πολύ γλυκό μου”. Εντοπίστηκε στο εστιατόριο Tawlet Souk el Tayeb στο Mar Mkhael, στην Βηρυτό. Εικόνα του χρήστη του Flickr, Ted Swedenburg. CC BY-NC 2.0

Το παρακάτω άρθρο και ραδιοφωνική αναφορά της Dalia Mortada για λογαριασμό του The World αρχικά δημοσιεύτηκε στο PRI.org στις 5 Οκτωβρίου 2015 και αναδημοσιεύεται εδώ ως μέρος συμφωνίας αμοιβαίας κοινοποίησης περιεχομένου. 

Σε αυτή την αγορά υψηλής ποιότητας προϊόντων βιο-καλλιέργειας στο κέντρο της Βηρυτού, αγοραστές και πωλητές μιλούν ένα συνονθύλευμα γλωσσών, συνήθως αραβικών και αγγλικών ή γαλλικών.

Και μόνο στην προσπάθεια να πληρώσω για έναν χυμό, εναλλάσσομαι από αγγλικά σε αραβικά και τούμπαλιν. Ο έμπορος ξεκινάει στα αραβικά, “Ορίστε”, πριν συνεχίσει στα αραβικά “αυτοί οι δύο [χυμοί];”

Η Pia Bou Khater βρίσκεται μαζί μου στην αγορά. Στο πάγκο των χυμών, εναλλάσσεται και αυτή. “Α, νομίζω έχω ψιλά”, λέει στα αγγλικά πριν να συνεχίσει στα αραβικά, “3000”.

Αυτή η γλωσσική εναλλαγή είναι ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ζωή στην Βηρυτό για τους επισκέπτες και πολλούς Λιβανέζους.

“Όταν αλληλεπιδρώ με ανθρώπους, όπως όταν αγοράζω πράγματα ή προσπαθώ να παζαρέψω, σπάνια εναλλάσσομαι”, εξηγεί η Pia. “Προσπαθώ συχνά να καταλάβω τι είναι το εν λόγω πράσινο φυλλωτό πράγμα, α!, είναι το ίδιο όπως στα αγγλικά; και τότε ξεπετάγεται η γαλλική λέξη”, γελάει, “και είμαι σε φάση, αχ όχι, δεν το ξέρω στα γαλλικά, μην μου το κάνετε πιο δύσκολο παρακαλώ”.

Η πολυγλωσσία με τον τρόπο που την ξέρει η Pia δεν είναι κάτι ασυνήθιστο στην Βηρυτό. Πολλοί άνθρωποι εδώ εναλλάσσονται γλωσσικά σε κάποιο βαθμό, μας λέει η γλωσσολόγος Loubna Dimachki. “Τι σημαίνει η γλωσσική εναλλαγή; Όταν συνδυάζεις δυο γλώσσες σε μία πρόταση ή σε όλη την αλληλεπίδραση”, λέει πριν να χρησιμοποιήσει άψογα την γαλλική λέξη “merci,” για να ευχαριστήσει τον σερβιτόρο μας.  Η Dimachki θεωρείται “Γαλλόφωνη” — που σημαίνει πως η δεύτερη κυρίαρχη γλώσσα της είναι τα γαλλικά.

Όμως αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος που χρησιμοποίησε την λέξη “merci.” Στο Λίβανο, τα γεια, τι κάνεις, ευχαριστώ, λέγονται συχνά στα γαλλικά. Τα αραβικά είναι η γλώσσα – πυρήνας, όμως. Tα παιδιά στα σχολεία διδάσκονται αγγλικά ή γαλλικά. Τα αγγλο-γαλλικά σχολεία υπάρχουν από το 1800 περίπου, όταν Ρωμαιοκααθολικοί και Αγγλικάνοι ιεραπόστολοι έφτασαν στην περιοχή. Ύστερα, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γάλλοι διοικούσαν το Λίβανο μέχρι το 1940.

Όμως μία άλλη γλωσσολόγος, η Lina Choueri, αναφέρει πως η τακτική μίξη των τριών γλωσσών στην καθημερινή ζωή εμφανίστηκε πολύ αργότερα. “Θυμάμαι απλά να συμβαίνει και ο μπαμπάς μου να είναι πολύ αναστατωμένος με το θέμα”, αναπολεί.

Η γενιά του πατέρα της Choueri επικοινωνούσε μόνο στα αραβικά. Η Choueri — που πήγε σχολείο την δεκαετία του '80 — παρουσίασε γλωσσική εναλλαγή. “Ο πατέρας μου το μισούσε! Συνήθιζε να λέει: Όταν ξεκινάς με μια γλώσσα, μένε σε αυτήν! Μην το γυρνάς σε άλλη γλώσσα!”

Πίσω στην αγορά, η Pia συμφωνεί με τον πατέρα της Choueri. Δεν την ξετρελαίνει η ιδέα ότι θα πρέπει να υποθέτουμε πως όλοι γνωρίζουν αγγλικά ή γαλλικά. “Τι γίνεται αν δεν ξέρεις τις άλλες δύο επιπρόσθετες γλώσσες που υπάρχουν στην χώρα; Είναι κάτι σαν γλωσσολογικός ρατσισμός”, λέει η Pia. Επιπλέον, τα αγγλικά και τα γαλλικά επιβλήθηκαν από αποικισμό και κατοχή και είναι κατάλοιπα εκείνης της ταραγμένης εποχής.

Όμως η γλωσσολόγος Dimachki βλέπει όλη αυτή την γλωσσική εναλλαγή από διαφορετικό πρίσμα. Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι της Βηρυτού εναλλάσσονται είναι μοναδικός. Δεν καθορίζεται απαραίτητα από την ηλικία ή την εθνότητα, μας λέει, και δεν περιορίζεται στο σπίτι, το σχολείο ή τον πάγκο των χυμών. Η πολυγλωσσία είναι πραγματικά παντού. Τα σήματα της τροχαίας είναι στα αραβικά και τα γαλλικά, οι κυβερνητικές ιστοσελίδες συχνά συμπεριλαμβάνουν αγγλικά. Τα μενού πολλών εστιατορίων και καφετεριών είναι και στις τρεις γλώσσες και ακούς τους ανθρώπους να εναλλάσσονται μεταξύ των τριών.

Αυτό είναι που διαφοροποιεί την Βηρυτό από πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Ιερουσαλήμ ή το Λος Άντζελες. Ένας κάτοικος του LA μπορεί να μιλάει ισπανικά στο σπίτι και αγγλικά στην δουλειά. Αλλά στην Βηρυτό, “Είναι όλοι Λιβανέζοι που μιλούν με Λιβανέζους, οπότε γιατί όλες αυτές οι εναλλαγές;” αναρωτιέται η Dimachki. “Δεν θα δεις ποτέ δυο Γάλλους να μιλάνε μεταξύ τους γερμανικά ή ισπανικά ή κινέζικα, εκτός αν υπάρχει λόγος. Όμως εδώ, είναι ένας τρόπος για να μιλάς βγάζοντας νόημα.”

Οι Λιβανέζοι αστειεύονται πως αυτό το συνονθύλευμα γλωσσών είναι “η μητρική γλώσσα του Λιβάνου”. Όταν κατέχεις την “λιβανέζικη μητρική γλώσσα”, κατά κάποιο τρόπο γίνεται κομμάτι σου, εξηγεί ο Dimachki. “Ή απλά ισχυρίζεσαι πως πρόκειται για κομμάτι της ταυτότητάς σου.”

Υπάρχει ακόμα και ένα λιβανέζικο μπλουζάκι μητρικής γλώσσας: “Hi. Keefak? Ca va?” το όποιο αναγράφει —χαιρετισμούς, στα αγγλικά, αραβικά και γαλλικά.

Η φίλη μου Pia το αποκαλεί “η μπάσταρδη έκφραση που συνοψίζει τα πάντα”.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.