Συνέντευξη με Ρουμάνα ακτιβίστρια αποκαλύπτει ότι εκστρατείες παραπληροφόρησης συχνά στοχεύουν πρόσφυγες από την Ουκρανία

Ina Danila, διαχειρίστρια προγράμματος στη ρουμανική οργάνωση ελέγχου δεδομένων και ψηφιακού ακτιβισμού Funky Citizens. Ευγενική παραχώρηση της φωτογραφίας με άδεια αναδημοσίευσης.

Αυτή η συνέντευξη βασίζεται στην αρχική κάλυψη του Meta.mk. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται εδώ στο πλαίσιο συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου μεταξύ Global Voices και Ιδρύματος Metamorphosis. 

Ενώ οι εκστρατείες παραπληροφόρησης κατακλύζουν την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Το Meta.mk μίλησε με την Ina Danila, δαιχειρίστρια προγράμματος στο Funky Citizens, μια ρουμανική οργάνωση για τον έλεγχο γεγονότων και την ανθεκτικότητα στην παραπληροφόρηση, σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στη Ρουμανία στο περιφερειακό πλαίσιο, ειδικά σε σύγκριση με τη Βόρεια Μακεδονία, που φιλοδοξεί να ενταχθεί την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Meta.mk: Η παραπληροφόρηση αποτελεί παγκόσμια απειλή για τις δημοκρατικές κοινωνίες. Η Βόρεια Μακεδονία έχει το μερίδιό της σε τοπικές και διασυνοριακές εκστρατείες παραπληροφόρησης και προπαγάνδας. Ο μισός πληθυσμός της χώρας δεν εμπιστεύεται γενικά τα ΜΜΕ. Πώς μοιάζει το τοπίο των ΜΜΕ στη Ρουμανία; Αντιμετωπίζει ένα κράτος μέλος της ΕΕ τις ίδιες προκλήσεις;

Ina Danila (ID): Υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο χωρών, ειδικά όσον αφορά το ιστορικό, το πολιτικό και τα μέσα ενημέρωσης. Στη Ρουμανία, πολλά ειδησεογραφικά μέσα ανήκουν σε μεγιστάνες των ΜΜΕ ή πληρώνονται από πολιτικά κόμματα. Έτσι, η εμπιστοσύνη του ρουμανικού κοινού στον Τύπο είναι ασθενής, με μόνο το 20% των Ρουμάνων να δηλώνουν ότι έχουν υψηλή ή πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη στα ειδησεογραφικά μέσα. Ακόμη και η εκκλησία, ο στρατός και η αστυνομία κατατάσσονται καλύτερα σε ορισμένες πρόσφατες μελέτες. Αυτή η κατάσταση μας κάνει πιο ευάλωτους στην παραπληροφόρηση και τη ρωσική προπαγάνδα, ακόμη περισσότερο τώρα που υπάρχει πόλεμος κοντά στα σύνορά μας.

Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τρέφει θετικές στάσεις απέναντι στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και είναι εχθρικό προς το Κρεμλίνο. Ακόμα κι έτσι, η πόλωση, η άνοδος του λαϊκισμού και ο εθνικισμός αμφισβητούν το φιλοδυτικό status quo και ανοίγουν την πόρτα για ξένη επιρροή, που προέρχεται από τα ανατολικά, όπως καταδεικνύεται από μια έκθεση αντιδυτικής προπαγάνδας του 2021 που πραγματοποιήσαμε.

Meta.mk: Στη Βόρεια Μακεδονία, ψευδείς πληροφορίες διαδίδονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά του Facebook, του Twitter και του YouTube. Ωστόσο, οι προπαγανδιστές εξακολουθούν να χρησιμοποιούν παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, αν και όχι απαραίτητα παραδοσιακά δημοφιλή κανάλια. Ποια είναι η κατάσταση στη χώρα σας;

ID: Για ορισμένα τμήματα του πληθυσμού (ειδικά Gen Z και millennials, αλλά και ένας αυξανόμενος αριθμός baby boomers), παραπληροφόρηση αντιμετωπίζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μαζί με το YouTube και το Instagram, το Facebook εξακολουθεί να είναι η πιο δημοφιλής πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, καθιστώντας το ένα μεγάλο “δοχείο” παραπληροφόρησης στη χώρα. Ωστόσο, βλέπουμε επίσης ανησυχητικές τάσεις στο TikTok, το οποίο είναι πολύ πιο δύσκολο να παρακολουθηθεί λόγω της μορφής περιεχομένου, της διάρκειας ζωής του περιεχομένου και των χαμηλών επιπέδων διαφάνειας του αλγορίθμου του. Επιπλέον, σε αντίθεση με τη χώρα σας, στη Ρουμανία, τα παραδοσιακά δημοφιλή κανάλια εξακολουθούν να βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου για τυχαία ή σκόπιμη διάδοση παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένοι πολιτικοί διέδωσαν ψευδείς πληροφορίες και ψευδείς ειδήσεις, αλλά δεν το έκαναν με προφανή τρόπο. Πέρυσι, νυν ή πρώην μέλη της Συμμαχίας για την Ένωση των Ρουμάνων (AUR — ένα ριζοσπαστικό δεξιό κόμμα) προώθησαν φιλορωσικές αφηγήσεις ή αμφισβήτησαν τη βοήθεια, που πρόσφερε στην Ουκρανία η ΕΕ ή/και η Ρουμανία, προσεγγίζοντας χιλιάδες ανθρώπους — τόσο στην τηλεόραση όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Meta.mk: Τι επιπτώσεις είχε αυτή η δραστηριότητα στον πολιτικό λόγο ή στη συμπεριφορά των Ρουμάνων ψηφοφόρων;

ID: Η θέση της Ρουμανίας σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία παραμένει σύμφωνη με τις θέσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, παρά τις φιλορωσικές αποσταθεροποιητικές προσπάθειες. Ωστόσο, σε γενικότερο επίπεδο, η παραπληροφόρηση είναι ήδη μέρος των πολιτικών μας συζητήσεων. Οι συνάδελφοί μας στο Factual εργάζονται τακτικά για την απομυθοποίηση των πολιτικών ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης. Έτσι, οι Ρουμάνοι πολιτικοί ηγέτες τους κρατούν αρκετά απασχολημένους.

Ένα άλλο αποτέλεσμα όλου αυτού του χάους πληροφοριών (το οποίο χειροτέρεψε μετά την πανδημία του COVID-19) είναι ότι οι ψηφοφόροι φαίνεται να ενδιαφέρονται περισσότερο για λαϊκιστικές συζητήσεις. Τουλάχιστον αυτό δείχνει μια δημοσκόπηση από τον Ιανουάριο του 2023: σύμφωνα με την Atlas Intel, το ριζοσπαστικό δεξιό κόμμα AUR μπορεί να λάβει 17,9% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους, ενώ ο πρόεδρός του, George Simion, έχει πάνω από 10% στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών το 2024.

Meta.mk: Μέχρι στιγμής, ποια εργαλεία ή λύσεις έχει δημιουργήσει ή εντοπίσει ο οργανισμός σας; Τι λειτουργεί καλύτερα;

ID: Χρησιμοποιούμε έναν συνδυασμό εσωτερικών πλατφορμών, δραστηριοτήτων και συνεργασιών με άλλους οργανισμούς για να προωθήσουμε πραγματικές αλήθειες και να αυξήσουμε την ανθεκτικότητα στην παραπληροφόρηση. Έτσι, από το 2014, τρέχουμε την πλατφόρμα ελέγχου δεδομένων Factual.ro, πιστοποιημένο μέλος του Διεθνούς Δικτύου Ελέγχου Γεγονότων. Μπήκαμε επίσης στο πρόγραμμα ελέγχου δεδομένων της Meta πέρυσι. Χρησιμοποιούμε δημοσιογραφικές μεθόδους για να εντοπίσουμε και να απομυθοποιήσουμε πιθανή παραπληροφόρηση στο Facebook και το Instagram, τις οποίες οι πλατφόρμες θα καταργήσουν στη συνέχεια στις ροές δεδομένων.

Το 2022, βοηθήσαμε στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κώδικα Προτύπων του EFCSN για ανεξάρτητους οργανισμούς ελέγχου δεδομένων. Ο Κώδικας είναι μια κοινή προσπάθεια 45 οργανισμών για τον καθορισμό της διαφάνειας, της ηθικής και των μεθοδολογικών προτύπων, που θα καθοδηγούν τις προσπάθειες ελέγχου γεγονότων και χάραξης πολιτικής για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Ωστόσο, η απομυθοποίηση δεν αρκεί, εάν δεν υποστηρίζεται από την οικοδόμηση κοινωνικής ανθεκτικότητας. Εξαιτίας αυτού, βρίσκουμε πάντα νέους τρόπους για να δώσουμε στους ακτιβιστές και σε άλλους αφοσιωμένους πολίτες στην περιοχή τα εργαλεία που χρειάζονται για να γίνουν παράγοντες αλλαγής, όπως ακριβώς κάνει το Metamorphosis στη χώρα σας.

Meta.mk: Παρατηρήσατε αλλαγές στην προπαγάνδα που σχετίζεται με τον πόλεμο; Εσείς ή άλλοι Ρουμάνοι παράγοντες έχετε δει κάποια μοτίβα για το πώς έχει αλλάξει η παραπληροφόρηση τον τελευταίο χρόνο;

ID: Ναι, μπορούμε να μιλήσουμε για το πώς έχουν αλλάξει οι τάσεις στη διάδοση ψευδών πληροφοριών, καθώς προχωρούσε ο πόλεμος.

Ευθύς εξαρχής, μια σειρά διεθνών αφηγήσεων έπιασε σε τοπικό επίπεδο.

Σύμφωνα με τοπικούς ειδικούς, η απεικόνιση των Ουκρανών ως Ναζί (με έμφαση στο τάγμα του Αζόφ) ήταν από τις πιο δημοφιλείς αφηγήσεις κατά το πρώτο στάδιο, με περιορισμένα αποτελέσματα, επειδή οι Ρουμάνοι έδειξαν τεράστια υποστήριξη για το ουκρανικό ζήτημα.

Στη συνέχεια, ακολούθησε μια σειρά από ύπουλες, φιλορωσικές ειδήσεις και υπήρξε ώθηση για μηνύματα, που έλεγαν ότι η Ουκρανία ήταν επίσης υπεύθυνη για τη σύγκρουση. Τέλος, μετά τον Οκτώβριο του 2022, η προπαγάνδα έγινε πιο επιθετική, δίνοντας έμφαση στην τρομακτική δύναμη της Ρωσίας, την πυρηνική απειλή και το γεγονός ότι ο δυτικός κόσμος δεν θα έτρεχε να βοηθήσει τους Ουκρανούς.

Επίσης, έχουμε τώρα περισσότερη παραπληροφόρηση και ρητορική μίσους για τους Ουκρανούς πρόσφυγες στη Ρουμανία. Στη χώρα μας, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας, την Τσεχική Δημοκρατία και την Πολωνία, εμφανίστηκε μια αφήγηση για τους Ουκρανούς που είναι πολύ πλούσιοι, έχουν ακριβά αυτοκίνητα, είναι διεφθαρμένοι, αλαζονικοί ή δείχνουν ανυπακοή στους κανόνες .

Αυτό είναι λυπηρό, γιατί βιώνουμε επίσης κόπωση συμπόνιας από την πλευρά των Ρουμάνων. Και μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα υποστήριξης, που παρουσιάζονται στους Ουκρανούς που έχουν ανάγκη.

Meta.mk: Αν χαρτογραφούσατε τις κορυφαίες αφηγήσεις που εντοπίστηκαν στη χώρα σας για το προηγούμενο έτος, ποιες θα ήταν αυτές;

ID: Είχαμε και τοπικές εκδοχές διεθνικών αφηγήσεων και τοπικών ειδήσεων. Σίγουρα έχετε ακούσει τουλάχιστον για μερικά από αυτά από τότε που ήταν δημοφιλή στην Ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια.

Έτσι, εντοπίσαμε τα εξής: ειδήσεις για την αποτυχία του δυτικού μοντέλου δημοκρατίας, την αδυναμία της ΕΕ ή/και του ΝΑΤΟ, το γεγονός ότι η Ρωσία προκλήθηκε από το ΝΑΤΟ και η ιδέα ότι οι Ουκρανοί ή άλλες μικρές χώρες της περιοχής είναι απλά πιόνια ή αποικίες, που θα χρησιμοποιηθούν σε ένα μεγαλύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι.

Εξίσου σημαντικό, επανήλθαν ρεβιζιονιστικοί ισχυρισμοί στην επιφάνεια σε ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας. Σε αυτήν την περίπτωση, η ιστορία έλεγε ότι η Ουκρανία είναι μια κατασκευασμένη χώρα, που αποτελείται από γη, που ανήκει σε άλλες χώρες. Παρουσίασε τους ισχυρισμούς της Ρωσίας ως έγκυρους. Αυτή η αφήγηση προωθήθηκε ακόμη και από έναν πρώην υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία έπρεπε να παραδώσει ορισμένα εδάφη στη Ρωσία, τη Ρουμανία, την Πολωνία και την Ουγγαρία για να επιτευχθεί ειρήνη. Άλλες παραλλαγές προώθησαν την ιδέα ότι η Ουκρανία είναι ένα αυταρχικό κράτος και ότι η ρουμανική μειονότητα στην επικράτειά της υφίσταται διακρίσεις (παρόλο που αυτές οι αφηγήσεις ήταν ανύπαρκτες πριν από τον πόλεμο).

Meta.mk: Για να τελειώσουμε με πιο θετικό τρόπο, βλέπετε κάποιους λόγους αισιοδοξίας στον ορίζοντα;

ID: Είμαστε μια πολύ δραστήρια και προσανατολισμένη στη δράση οργάνωση. Πρέπει λοιπόν να παραμείνουμε αισιόδοξοι για να γίνουν πράγματα. Η μοιρολατρία και ο ακτιβισμός δεν λειτουργούν καλά μαζί. Σε μια πιο σοβαρή σημείωση, πιστεύουμε ότι αυτές οι κοινές πρωτοβουλίες που ετοιμάζουμε θα αυξήσουν τον αντίκτυπο των οργανώσεών μας σε τομείς, που σχετίζονται με την ευαισθητοποίηση και την ανθεκτικότητα στην παραπληροφόρηση.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.