Σιμόν Μπολίβαρ: Αξιότιμος απελευθερωτής ή διαβόητος δικτάτορας;

SimónBolívar

Σιμόν Μπολίβαρ, πίνακας με λαδομπογιά του José Gil de Castro. Φωτογραφία: Wikimedia, με άδεια Creative Commons.

Παρακάτω βρίσκεται μια επιμελημένη εκδοχή μιας δημοσίευσης που εμφανίστηκε αρχικά στο ιστολόγιο Globalizado.

Η 24η Ιουλίου σηματοδοτεί την επέτειο από τη γέννηση του «απελευθερωτή» Σιμόν Μπολίβαρ, ​​βασικού πολιτικού ηγέτη στον αγώνα της Λατινικής Αμερικής για την ανεξαρτησία από τους Ισπανούς. Στην πατρίδα του, Βενεζουέλα, ο Μπολίβαρ γιορτάστηκε με μια ταινία για τη ζωή του, αλλά σε άλλες χώρες όπως το Περού, το γεγονός ήταν απλώς μια τυπική τελετή πρωτοκόλλου. Ο λόγος είναι ότι σε αυτή τη χώρα των Άνδεων, ο Μπολίβαρ δεν έχει και τον υψηλότερο σεβασμό.

Ο Μπολίβαρ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις διαδικασίες χειραφέτησης πέντε λατινοαμερικανικών χωρών, της Βολιβίας, της Κολομβίας, του Εκουαδόρ, του Περού και της Βενεζουέλας, και θεωρείται παγκόσμια ιστορική φυσιογνωμία. Απελευθέρωσε αρχικά τη Βενεζουέλα και την Κολομβία, μετά το Εκουαδόρ, δημιουργώντας μια μεγάλη χώρα ονόματι Μεγάλη Κολομβία. Στη συνέχεια, πήγε στο Περού για να εξασφαλίσει την ήττα των ισπανικών δυνάμεων.

Αλλά πριν πάμε στην περίοδο του Μπολίβαρ στο Περού, ας γνωρίσουμε την προσωπικότητά του. Ο δημοσιογράφος Álvaro Vargas Llosa γράφει σε άρθρο του ότι ο Μπολίβαρ ήταν καλύτερος πολέμαρχος από όλους τους άλλους Λατινοαμερικανούς ηγέτες εκείνης της εποχής, αλλά ότι η ίδια η έννοια αυτή εξακολουθεί να βρίσκεται στην καρδιά του λατινοαμερικανικού προβλήματος:

José García Hamilton, un estudioso argentino de Bolívar, considera que el Libertador fue consistentemente dictatorial: “En su carta desde Jamaica (1815) y en la Convención Constituyente de Angostura (1819), Bolívar postula un sistema político con presidente vitalicio, una cámara de senadores hereditarios integrada por los generales de la independencia… La Convención de Angostura no aprueba este sistema para Venezuela ni tampoco la aprueba para Nueva Granada la siguiente convención de Cúcuta, pero luego Bolívar, en la flamante Bolivia, redacta personalmente una constitución con esas características, que luego es aprobada para el Perú. Luego pretende que ese sistema se extienda a la Gran Colombia, pero Santander rechaza que esa sanción se haga mediante atas populares, por no ser un procedimiento legal. “No será legal”, contesta Bolívar, “pero es popular y por lo tanto propio de una república eminentemente democrática”.

Ο José García Hamilton, Αργεντινός μελετητής του Μπολίβαρ, πιστεύει ότι ο Απελευθερωτής ήταν βασικά δικτατορικός: “Στην επιστολή του από την Τζαμάικα (1815) και στη συστατική σύμβαση της Ανγκοστούρα (1819), ο Μπολίβαρ δημιούργησε ένα πολιτικό σύστημα με ισόβια προεδρία και κληρονομικό συμβούλιο αποτελούμενο από τους στρατηγούς που είχαν επιτύχει την ανεξαρτησία … Η συνθήκη της Ανγκοστούρα δεν ενέκρινε αυτό το σύστημα για τη Βενεζουέλα ούτε το επόμενο συνέδριο της Κούκουτα το ενέκρινε για τη Νέα Γρανάδα, αλλά στη συνέχεια ο Μπολίβαρ έγραψε ένα σύνταγμα στη νέα Βολιβία, που συμπεριελάμβανε αυτά τα στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια εγκρίθηκαν στο Περού. Έπειτα προσπάθησε να επεκτείνει το σύστημα αυτό στη Μεγάλη Κολομβία, αλλά ο Σανταντέρ του είπε ότι η διαδικασία που προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει δεν ήταν νόμιμη: «Μπορεί να μην είναι νόμιμη», απάντησε ο Μπολίβαρ, “αλλά είναι δημοφιλής και επομένως δίκαια για ένα κράτος που αποτελεί δημοκρατία”.

Η έλλειψη συμπάθειας του Μπολιβαρ προς τους αυτόχθονες πληθυσμούς, στα όρια με το ρατσισμό, είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Σε ένα ανώνυμο ιστολόγιο, ένας φοιτητής συλλογίζεται σε ένα αναλυτικό κείμενο που μελέτησε σε ένα μάθημα της καθηγήτριας Cecilia Méndez Gastelumendi:

Antes de llegar a Perú, Simón Bolívar tenía una visión del indigena idealista […]. Pero en 1822, atravesando los Andes, Simón Bolívar se enfrento a la rebelión de los pastusos, que acosaban a su ejército, usando técnicas de guerrillas. Desde entonces su visión cambió radicalmente: el ser apacible se convirtió en bestia salvaje, bruta, despreciada, degradado. “Esos demonios merecen la muerte”: si es que algo siguió constante en el pensamiento bolivariano, fue su visión de los indígenas como seres incapaces de una concepción política. Pero si no se apartaban voluntariamente de la sociedad política, solo la aniquilación podía resolver el problema.

Πριν φθάσει στο Περού, ο Σιμόν Μπολίβαρ είχε μια ιδεαλιστική άποψη για τους ιθαγενείς […]. Αλλά το 1822, καθώς διέσχισε τις Άνδεις, ο Μπολίβαρ ήρθε αντιμέτωπος με την εξέγερση των Παστούσος, που προσέγγιζαν το στρατό του με ανταρτοπόλεμο. Από εκείνη την στιγμή, το όραμά του άλλαξε δραστικά: αυτό το ειρηνικό πλάσμα μετατράπηκε σε ένα άγριο, βάναυσο, περιφρονητικό και παραμορφωμένο τέρας. “Αυτοί οι δαίμονες αξίζουν να πεθάνουν”: εάν υπάρχει μια σταθερά στον μπολιβαριανό τρόπο σκέψης, είναι η αντίληψή του για τους αυτόχθονες ως όντα ανίκανα πολιτικής αντίληψης. Ωστόσο, εάν δεν διαχωρίστηκαν οικειοθελώς από την πολιτική κοινωνία, ο μόνος τρόπος για την επίλυση του προβλήματος ήταν η εξόντωση.

Οι Περουβιανοί θυμούνται τον Μπολίβαρ ως εκείνον που διέλυσε την πατρίδα τους. Σύμφωνα με τον Περουβιανό ιστορικό Hugo Pereyra Plasencia, είναι απαραίτητο να καταφεύγουμε κατευθείαν στις πηγές (επιστολές, εφημερίδες, επίσημα έγγραφα), έτσι ώστε να είναι σαφές ότι «οι Περουβιανοί θεωρήθηκαν εξαιρετικά φριχτοί από τον Μπολίβαρ» και υποστηρίζει ότι για τον ίδιο τον Μπολίβαρ, το Περού ήταν μια απειλή:

Bolívar tuvo muy clara esta percepción y, de hecho, por eso hizo todo lo posible por crear un hegemón alternativo: la Gran Colombia, que estuvo integrado por las actuales Colombia, Venezuela y Ecuador, con pretensiones sobre Guayaquil y sobre el río Amazonas y su gigantesca área circundante. La Gran Colombia nació así como un contrapeso al supuesto peligro peruano.

Ο Μπολίβαρ είχε μια πολύ ξεκάθαρη αντίληψη και πράγματι γι’ αυτόν τον λόγο έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να δημιουργήσει μια εναλλακτική ηγεμονία: τη Μεγάλη Κολομβία, αποτελούμενη από την σημερινή Κολομβία, τη Βενεζουέλα και το Εκουαδόρ, με αξιώσεις για το Γκουαγιακουίλ και πάνω απ’ όλα τον Αμαζόνιο και τη γιγαντιαία γύρω περιοχή. Η Μεγάλη Κολομβία προέκυψε ως αντίβαρο στην υποτιθέμενη περουβιανή απειλή.

Κατά τη διάσημη διάσκεψη του Γκουαγιακουίλ το 1822 μεταξύ του Μπολίβαρ και του στρατηγού Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν, ο πρώτος είχε ήδη διακηρύξει το Γκουαγιακουίλ υπό το προτεκτοράτο της Μεγάλης Κολομβίας, πράγμα που σήμαινε βασικά την προσάρτησή του, παρόλο που το Γκουαγιακουίλ ήταν περουβιανό έδαφος. Επιπλέον, ο Pereyra υποστηρίζει:

En 1823, Bolívar llegó al Perú no tanto por dar la libertad a sus hermanos peruanos que sufrían las cadenas del absolutismo (idea que él siempre manifestaba de modo grandilocuente y, por supuesto, hipócrita), sino principalmente por el interés geopolítico de destruir de raíz lo que consideraba como una amenaza para la Gran Colombia, […] Por eso se crea Bolivia, para cortarle las patas al “monstruo” peruano,

Το 1823, ο Μπολίβαρ έφτασε στο Περού, όχι για να απελευθερώσει τους Περουβιανούς αδελφούς του που υπέφεραν από τα δεσμά του απολυτισμού (μια σκέψη που εκδηλώνεται πάντοτε με πομπώδη και, φυσικά, υποκριτικό τρόπο), αλλά κυρίως λόγω της γεωπολιτικής επιθυμίας του να καταστρέψει τη ρίζα από αυτό που θεωρούσε απειλή για την Μεγάλη Κολομβία, […] Γι’ αυτό δημιουργήθηκε η Βολιβία, για να κόψει τα πόδια από το περουβιανό “τέρας”

Εκτός από το απελευθερωτικό στρατιωτικό του έργο, που κορυφώθηκε με τη νίκη στη μάχη του Aγιακούτσο το 1824, υπάρχουν πολλά να ειπωθούν για το χρόνο που πέρασε ο Μπολίβαρ στο Περού. Ο Βενεζουελάνος Antonio Esclera Busto αναφέρεται σχετικά:

Una vez completada la independencia peruana, Bolívar convoca de nuevo al Congreso Constituyente el 10 de febrero de 1825 […] Este Congreso nombra a Bolívar “Padre y Salvador de la Patria” y ordena que se erija la estatua ecuestre en la plaza del Congreso, donde está actualmente, así como el pago, como una “pequeña demostración de reconocimiento” de una recompensa al Libertador de 1.000.000 de pesos, cantidad que representaba, más o menos, la tercera parte del presupuesto anual del Perú de la época.

Με την ανεξαρτησία του Περού, στις 10 Φεβρουαρίου 1825, ο Μπολίβαρ επανασυνέθεσε το Συνταγματικό Κογκρέσο […] Το Κογκρέσο διορίζει τον Μπολίβαρ ως «Σωτήρα και Ιδρυτικό Πατέρα της χώρας» και απαιτεί την ανέγερση έφιππου αγάλματός του στην Πλατεία του Κογκρέσου, όπου στέκεται σήμερα ως πληρωμή ή “μικρό δείγμα αναγνώρισης” για τον Απελευθερωτή, αξίας 1.000.000 πέσος, περίπου το 1/3 του περουβιανού προϋπολογισμού εκείνη την περίοδο.

Μόλις έγινε επίσημα Δικτάτορας του Περού, οι κυβερνητικές ενέργειές του ήταν κακής μορφής και επηρέασαν δυσμενώς τον αυτόχθονα πληθυσμό του Περού, τον οποίο περιφρονούσε, όπως ήδη αναφέρθηκε:

En abril de 1825, Bolívar, en uso de sus plenos poderes, dispone la anulación de la emancipación de los esclavos que había decretado San Martín […] el 11 de agosto de 1826, Bolívar implanta de nuevo el tributo del indígena, que ya había sido eliminado […] por San Martín el 27 de agosto de 1821.

Algunos autores defienden el decreto de Bolívar por la justificación de proveer recursos a un Estado casi en estado de insolvencia. Que el Estado estaba casi en quiebra es cierto, pero no justifica que se recurriese a un tributo solo por la raza y no por la cuantía de la riqueza del ciudadano.

Τον Απρίλιο του 1825, ο Μπολίβαρ, χρησιμοποιώντας την πλήρη εξουσία του, ακυρώνει την απελευθέρωση των δούλων που είχε ήδη θεσπίσει ο Σαν Μαρτίν […] στις 11 Αυγούστου 1826, ο Μπολίβαρ εφαρμόζει και πάλι τη φορολογία των αυτοχθόνων, η οποία είχε ήδη εξαλειφθεί […] από τον Σαν Μαρτίν στις 27 Αυγούστου 1821.

Μερικοί συγγραφείς υπερασπίζονται τη νομοθεσία του Μπολίβαρ, δικαιολογώντας ότι οι πόροι διατέθηκαν σε ένα κράτος που ήταν σε κατάσταση σχεδόν πτώχευσης. Είναι αλήθεια ότι το κράτος ειχε φτάσει στα όρια της χρεωκοπίας, αλλά δεν δικαιολογείται η καταφυγή στη φορολογία που βασίζεται αποκλειστικά στη φυλή και όχι στον πλούτο του κάθε πολίτη.

Επειδή είχε επίγνωση της μικρής αφοσίωσης που έδειξε το Περού στον Μπολίβαρ στο Περού, ο Βενεζουελάνος Ramón Urdaneta ερεύνησε διάφορες πηγές και δημοσίευσε ενδιαφέροντα στοιχεία στο ιστολόγιό του:

[…] el economista e historiador Herbert Morote, lo tilda en calidad de “enemigo público Nº 1 del Perú”, pues “fue un hombre de derecha y no introdujo ninguna reforma social en el país […]. Añade el estado de presión que Bolívar mantuvo en el Perú, mandando a fusilar a sus opositores, hasta por sospechas infundadas […]. A Bartolomé Salom el caraqueño en febrero de 1824 le escribe “Esto está lleno de partidos y todo plagado de traidores. empìezan a tenerme miedo… se compondrá todo esto con la receta de las onzas de plomo…”. A lo que se suma lo escrito por el americano Hiram Paulding sobre que Bolívar le expresó que los “peruanos eran unos cobardes y que, como pueblo, no tenían una sola virtud varonil”.

[…] ο οικονομολόγος και ιστορικός Herber Morote τον περιγράφει ως “τον Nº 1 δημόσιο εχθρό του Περού”, επειδή “ήταν άνθρωπος του νόμου και δεν παρουσίασε καμία κοινωνική μεταρρύθμιση στη χώρα […] Μιλάει επίσης για την κατάσταση πίεσης που είχε ο Μπολίβαρ στο Περού, απαιτώντας την εξάλειψη των αντιπάλων του, ακόμη και για αβάσιμες υποψίες […] Τον Φεβρουάριο του 1824 έγραψε στον Bartolomé Salom από το Καράκας ότι «είναι γεμάτο από πολλά κόμματα που μαστίζονται όλα από προδότες. αρχίζουν να με φοβούνται…όλο αυτό θα αποτελέσει μια συνταγή όλο μολύβδινες ουγκιές…Ο Αμερικανός Hiram Paulding προσθέτει ότι ο Μπολίβαρ εξέφρασε ότι οι “Περουβιανοί ήταν δειλοί και ότι, ως άνθρωποι, δεν είχαν ανδρικές αρετές”.

Στο ιστολόγιό του, ο Jorge Sayegh αναπαράγει αυτό το απόσπασμα:

Jorge Basadre, el historiador peruano más reconocido, dice que Bolívar fue un romántico en 1804, diplomático en 1810, jacobino en 1813, paladín de la libertad en 1819 y genio de la guerra en 1824. Sugiere el historiador que en los años 1825 y 26 al Perú le tocó el peor de los Bolívares, el “imperator”.

Ο Jorge Basadre, ο πιο αναγνωρισμένος ιστορικός του Περού, λέει ότι το 1804 ο Μπολίβαρ ήταν ρομαντικός, το 1810 ήταν διπλωμάτης, το 1813 ήταν Ιακωβίτης, υπέρμαχος της ελευθερίας το 1819 και μια πολεμική μεγαλοφυΐα το 1824. Ο ιστορικός προτείνει ότι το 1825-26, το Περού είχε να αντιμετωπίσει το χειρότερο από τους Μπολίβαρ, τον “Ιμπεράτορ” [Αυτοκράτορα].

Όχι μόνο ο Μπολίβαρ πέτυχε το Κογκρέσο να τον κηρύξει Δικτάτορα, αλλά επίσης προωθούσε και έλαβε την περίεργη έγκριση ενός διαρκούς Συντάγματος με τον ίδιο ως ισόβιο Πρόεδρο. Λόγω των ταξιδιών του Μπολίβαρ στην Κολομβία, το κυβερνητικό του σώμα ήταν βραχύβιο και το Cabildo de Lima (Συμβούλιο της Λίμα) το 1827 ακύρωσε το σύνταγμα που κράτησε μόνο 50 ημέρες. Σε άλλη δημοσίευση, ο Antonio Escalera Busto καταλήγει:

Para el escritor peruano Félix C. Calderón el juicio de valor sobre Bolívar es: “El Bolívar que aparece con la lectura de sus propias cartas disponibles es un hombre ambicioso que comete el grave error de manchar su incuestionable trayectoria libertaria con los sueños de opio de una dictadura perpetua, aun a costa de volver a hipotecar la independencia de los pueblos que había supuestamente libertado. No es el santo varón desprendido y desinteresado, ni un demiurgo consumado que solo busca sembrar paz y concordia entre los pueblos; sino un habilísimo taumaturgo del lenguaje que ha descubierto en las palabras la mejor manera de ocultar sus non sanctas intenciones”.

Σύμφωνα με τον Περουβιανό συγγραφέα Felix C. Calderon, η συλλογική κρίση του Μπολίβαρ είναι: “Ο Μπολίβαρ που είναι έτοιμος να διαβάσει τις δικές του επιστολές είναι ένας φιλόδοξος άνθρωπος που κάνει το σοβαρό λάθος να αμαυρώσει το αδιαμφισβήτητο φιλελεύθερο ιστορικό του με την ονειροπόληση μιας διαρκούς δικτατορίας, ακόμη και εις βάρος της απειλής της ανεξαρτησίας του λαού που υποτίθεται ότι απελευθέρωσε. Δεν είναι ούτε ένας αδιάφορος και άσχετος άγιος άνθρωπος ούτε ένας ξεπερασμένος δημιουργός που αποζητά να καλλιεργήσει την ειρήνη και την αρμονία μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά ένας ικανότατος θαυματουργός της γλώσσας που βρήκε, με τα δικά του λόγια, τον καλύτερο τρόπο για να κρύψει τις μη αγαθές προθέσεις του”.

Όπως έγραψε ο δικηγόρος Freddy Centurión: «Η ήττα του ισόβιου συντάγματος στο Περού ήταν η αρχή του τέλους για τον Απελευθερωτή. Από τότε, το όνειρό του θα κατεδαφιζόταν σαν στοίβα από τραπουλόχαρτα, καθώς καταδικάστηκε και εξορίστηκε στην Κολομβία, όπου πέθανε από φυματίωση το 1830″.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.