Πώς θα αλλάξει το Αζερμπαϊτζάν ο πόλεμος στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ;

Αζέροι γιορτάζουν τη νίκη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στη λεωφόρο Bülbül, Μπακού, 10 Νοεμβρίου 2020. Φωτογραφία CC-BY-SA 4.0: Toghrul Rahimli / Wikimedia Commons. Με ορισμένα δικαιώματα. 

Ο ληφθείς στρατιωτικός εξοπλισμός της Αρμενίας σιγοβροντούσε μπροστά ​​από ένα βάθρο στο Μπακού, πίσω από τον οποίο βρισκόταν ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφv με τον Τούρκο ομόλογό του και στενό σύμμαχο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η χθεσινή στρατιωτική παρέλαση στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν γιόρτασε την ανάκτηση μεγάλου μέρους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μιας ορεινής επικράτειας, που κυβερνιόταν από τον εθνοτικό αρμενικό πληθυσμό του ως αυτοανακηρυγμένο κράτος μετά την κατάπαυση πυρός του 1994. Διάφοροι Αζέροι ηγέτες είχαν δεσμευτεί για την επιστροφή του υπό τον έλεγχο του Μπακού χωρίς μεγάλη επιτυχία, έως ότου ξεκίνησε η τελευταία στρατιωτική επιχείρηση στα τέλη Σεπτεμβρίου.

Οι προηγούμενες εχθροπραξίες, όπως αυτές του 2016, περιγράφονται συχνά ως “συγκρούσεις”. Αλλά αυτός ήταν ένας κανονικός πόλεμος, με αποτέλεσμα εκατοντάδες θανάτους αμάχων. Το Αζερμπαϊτζάν έχει ανακτήσει όλες τις περιοχές, που περιβάλλουν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι οποίες κατοικούνταν κυρίως από Αζέρους πριν από τον πρώτο πόλεμο. Το Μπακού έχει επίσης καταλάβει ορισμένα τμήματα του Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικά σημαντικής πόλης Σούσα στην κορυφή λόφου, τεράστιας συμβολικής σημασίας για τους εθνοτικούς Αζέρους του Καραμπάχ. Η αυτοανακηρυγμένη Δημοκρατία του Αρτσάχ, ό,τι έχει απομείνει πλέον, συνδέεται με τον Αρμένιο προστάτη της με έναν μοναδικό δρόμο και φυλάσσεται από περισσότερους από 2.000 Ρώσους ειρηνευτές.

Η άφιξή τους έγινε χάρη στη συμφωνία κατάπαυσης πυρός της 9ης Νοεμβρίου, στην οποία μεσολάβησε η Μόσχα, η οποία ανασυνέταξε τον χάρτη του Νότιου Καυκάσου. Καθώς η Αρμενία μπαίνει σε άλλη μια περίοδο πολιτικής αναταραχής και αγωνίζεται να φιλοξενήσει χιλιάδες πρόσφυγες από την πληγμένη από τον πόλεμο περιοχή, αξίζει επίσης να εξεταστεί τι σημαίνει αυτή η νίκη για τον νικητή, όταν αδειάσει το βάθρο και τα ζητωκραυγάζοντα πλήθη επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους.

Τι σημαίνει το αποτέλεσμα αυτού του πολέμου για τις σχέσεις κράτους-κοινωνίας στο αυταρχικό Αζερμπαϊτζάν; Τι σημαίνει για τους δεσμούς του Αζερμπαϊτζάν με την Τουρκία και τη Ρωσία; Βασικά, τι επιφυλάσσει το μέλλον για τις εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικά εκτοπισμένων Αζέρων (IDP) από το Καραμπάχ, που περιμένουν αυτή τη στιγμή από το 1994;

Για να μάθω περισσότερα, πήρα συνέντευξη από τους Sergey Rumyantsev και Sevil Huseynova, κοινωνιολόγους από το Αζερμπαϊτζάν, οι οποίοι τώρα διευθύνουν το Κέντρο Ανεξάρτητης Κοινωνικής Έρευνας, ένα ερευνητικό ινστιτούτο με έδρα το Βερολίνο. Η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για λόγους συντομίας.

Maxim Edwards: Η δημοτικότητα του Προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ είναι πλέον σε υψηλό επίπεδο. Τι σημαίνει αυτό για τις ελευθερίες στα αστικά δικαιώματα και την πολιτική στο Αζερμπαϊτζάν;

Сергей Румянцев: Ильхам Алиев занимает президентский пост с 2003 года. Это длинный срок. Все позитивное что случилось за это время всегда записывалось на его счет. Реформы бюрократического аппарата, построенные новые школы и отремонтированные старые, мосты и дороги, и даже подземные переходы – все это происходило, по официальной версии, благодаря Ильхаму Алиеву. Нет никаких оснований думать, что после успешной для Азербайджана войны эта ситуация как-то радикально изменится. Победу в войне уже записали на все тот счет Ильхама Алиева. Да, конечно, и сам президент это подчеркивает, победила армия и азербайджанский солдат. Но во главе с умелым дипломатом и “победоносным” верховным главнокомандующим – главным творцом победы.

При всех раскладах, победа в войне многое меняет. Очевидно, что президент приобрел новый и очень внушительный политический и символический ресурс дополнительной легитимности. После удачной войны режим приобрел и большую устойчивость. По крайней мере на какой-то неопределенный срок. Весь политический спектр без исключения, включая самых ярых оппонентов и критиков президента поддержали войну. Тот опыт всеобщей общественной солидарности в дни войны о котором с такой гордостью говорили и представители власти и оппозиционеры не пройдет бесследно. Однажды “согрешив” и поддержав режим критикам власти будет труднее сохранить за собой роль без страха и упрека критиков авторитарной и коррумпированной власти. Суммируя, можно сказать, что политической свободы в стране не было до войны, и тем более нет причин думать, что свободы будет больше после ее удачного для режима завершения.

Sergey Rumyantsev: Ο Ιλχάμ Αλίγιεφ είναι πρόεδρος από το 2003. Είναι πολύ καιρό στο αξίωμα. Όλα τα θετικά σε αυτή την περίοδο αποδίδονται πάντα σε αυτόν. Από τις μεταρρυθμίσεις της κρατικής γραφειοκρατίας έως την κατασκευή νέων σχολείων και την ανακαίνιση παλαιών, την κατασκευή γεφυρών και δρόμων, ακόμη και υπόγειων διαβάσεων για πεζούς: η επίσημη γραμμή είναι ότι όλα έγιναν χάρη στον Ιλχάμ Αλίγιεφ. Δεν υπάρχει καμία απολύτως βάση για να υποθέσουμε ότι μετά την επιτυχή στρατιωτική εκστρατεία του Αζερμπαϊτζάν, αυτή η κατάσταση θα αλλάξει ριζικά. Η πίστωση αυτής της νίκης έχει ήδη δοθεί στον Ιλχάμ Αλίγιεφ. Ναι, φυσικά, ο ίδιος ο πρόεδρος τονίζει ότι ο στρατός και οι Αζέροι στρατιώτες πρέπει να λάβουν τα συγχαρητήρια για αυτήν τη νίκη. Αλλά αυτή η νίκη οφείλεται κυρίως στην ηγεσία ενός επιδέξιου διπλωμάτη και “νικηφόρου” ανώτατου διοικητή.

Η νίκη ενός πολέμου οδηγεί πάντα σε τεράστιες αλλαγές υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Είναι προφανές ότι ο πρόεδρος έχει αποκτήσει μια νέα και πολύ ισχυρή πηγή πρόσθετης νομιμότητας. Το καθεστώς έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σταθερότητα, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Όλο το πολιτικό φάσμα ανεξαιρέτως, συμπεριλαμβανομένων των πιο αυστηρών κριτικών και αντιπάλων του προέδρου, υποστήριξε αυτόν τον πόλεμο. Η κοινή εμπειρία αλληλεγγύης καθ’ όλη τη διάρκεια αυτού του πολέμου, για την οποία οι Αρχές και η αντιπολίτευση μίλησαν με μεγάλη υπερηφάνεια, δεν θα εξαφανιστούν χωρίς ίχνος. Έχοντας “αμαρτήσει” και υποστηρίξει την κυβέρνηση, θα είναι πλέον πιο δύσκολο για τους επικριτές της κυβέρνησης να αναλάβουν το ρόλο τους για άλλη μια φορά, χωρίς να αντιμετωπίσουν τον δικό τους φόβο και τις κατηγορίες των άλλων. Εν ολίγοις, μπορούμε να πούμε ότι δεν υπήρχε πολιτική ελευθερία στο Αζερμπαϊτζάν εκ των προτέρων και υπάρχει ακόμη λιγότερος λόγος να περιμένουμε περισσότερη ελευθερία τώρα, που το καθεστώς διεξήγαγε έναν πόλεμο τόσο επιτυχώς.

Севиль Гусейнова: Я бы сказала, что наивысший пик популярности президент достиг во время боевых действий. И с каждым взятым селом или райцентром градус популярности повышался. После 10 ноября, на фоне празднования победы, сразу прозвучала и критика от наиболее националистически настроенных оппозиционеров и публичных деятелей. Обещания вернуть целиком весь Карабах пока не сбылись, хотя взятие Степанакерта, как принято считать, было лишь вопросом времени. Более того, на территории страны теперь находятся российские военные и это обстоятельство раздражает и вызывает опасение не только у профессиональных критиков режима, но и у многих обывателей. Думаю, что в случае ухудшения экономической и социальной обстановки голоса критиков, приглушенные на фоне победы, вновь зазвучат громче. Важно и то обстоятельство, что не был решен важнейший вопрос о статусе Нагорного Карабаха. Т.е. в целом, ситуация очень не стабильная и в любой момент может претерпеть значительные изменения. Но в целом, в краткосрочной перспективе, имидж президента укрепился, а это означает, что в области гражданских прав каких-то изменений в лучшую сторону ожидать не приходится.

Sevil Huseynova: Θα έλεγα ότι ο πρόεδρος πέτυχε το αποκορύφωμα της δημοτικότητάς του κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Και με την κατάληψη κάθε χωριού ή περιφερειακού κέντρου, η δημοτικότητά του αυξανόταν. Αλλά μετά τις 10 Νοεμβρίου, ενώ γιορταζόταν η νίκη, οι πιο εθνικιστές υποστηρικτές της αντιπολίτευσης και δημόσια πρόσωπα άρχισαν να εκφράζουν κριτική. Οι υποσχέσεις για την ανάκτηση ολόκληρου του Καραμπάχ δεν είχαν εκπληρωθεί, [είπαν], αν και θεωρούνταν ευρέως ότι η κατάληψη του Στεπανακέρτ ήταν θέμα χρόνου. Επιπλέον, ο ρωσικός στρατός έχει τώρα παρουσία στο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ενοχλεί εξέχοντες επικριτές του καθεστώτος και πολλούς καθημερινούς ανθρώπους. Πιστεύω ότι, εάν η οικονομική και κοινωνική κατάσταση επιδεινωθεί, οι φωνές αυτών των επικριτών, που τώρα πνίγονται από τους εορτασμούς νίκης, θα ακουστούν για άλλη μια φορά. Είναι σημαντικό ότι το ζήτημα του καθεστώτος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν επιλύθηκε. Έτσι, γενικά, η κατάσταση είναι πολύ ασταθής και θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά ανά πάσα στιγμή. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, η εικόνα του προέδρου έχει ενισχυθεί, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχουν λόγοι να αναμένουμε αλλαγές προς το καλύτερο, όσον αφορά τα πολιτικά δικαιώματα.

ME: Φαίνεται ότι υπάρχει δυσαρέσκεια στο Αζερμπαϊτζάν με τον νέο ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή. Μόλις τελειώσει η χαρά, τι σημαίνει αυτό για τις σχέσεις Αζερμπαϊτζάν-Ρωσίας; Και θα λειτουργήσει αυτή η δυσαρέσκεια υπέρ της κυβέρνησης ή κατά αυτής;

СР: Очевидно, что присутствие российских военнослужащих в Карабахе играет против политического режима. Уже сейчас данное обстоятельство вызывает настороженность даже в среде убежденных симпатизантов власти. Но не думаю, что данное обстоятельство как-то поменяет в ближайшее время атмосферу “партнерских” отношений между двумя режимами. Россию всегда недолюбливали и критиковали. На уровне СМИ или, допустим, школьных учебников по истории, Россия и русские все постсоветские годы были составной частью образа врага. Но на уровне внешних отношений большее значение имели личные связи. При Борисе Ельцине отношения с Россией были более напряженными. При Владимире Путине гораздо более партнерскими. То есть такой негативный образ России и русских, как империи и имперской нации, союзника Армении больше предназначался для внутренней аудитории. В отношениях между президентами и правительствами всегда находился общий язык. Я думаю, что это и вопрос взаимной поддержки авторитарных лидеров. Каждый режим нуждается в определенной поддержке из вне.

SR: Είναι προφανές ότι η ρωσική στρατιωτική παρουσία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα λειτουργήσει ενάντια στο καθεστώς. Η τρέχουσα κατάσταση προκαλεί ήδη κάποια δυσφορία ακόμη και στους πεπεισμένους υποστηρικτές. Αλλά δεν νομίζω ότι στο εγγύς μέλλον θα αλλάξει κάπως την ατμόσφαιρα “εταιρικής σχέσης” μεταξύ των δύο καθεστώτων. Η Ρωσία δεχόταν πάντα κριτική και δυσπιστία. Στα ΜΜΕ και, για παράδειγμα, στα εκπαιδευτικά βιβλία ιστορίας, η Ρωσία και οι Ρώσοι αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης εικόνας του εχθρού καθ’ όλη τη μετασοβιετική περίοδο. Αλλά στο επίπεδο των εξωτερικών σχέσεων, οι προσωπικές συνδέσεις ήταν πιο σημαντικές. Υπό τον Μπόρις Γέλτσιν, οι σχέσεις με τη Ρωσία ήταν πιο τεταμένες. Υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν, υπήρξε μεγαλύτερη συνεργασία. Δηλαδή, η αρνητική εικόνα της Ρωσίας και των Ρώσων ως ιμπεριαλιστικού έθνους και συμμάχου της Αρμενίας προοριζόταν περισσότερο για οικιακή κατανάλωση. Οι πρόεδροι και οι κυβερνήσεις κατάφεραν να βρουν μια κοινή γλώσσα. Νομίζω ότι είναι επίσης θέμα αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ αυταρχικών ηγετών. Κάθε καθεστώς χρειάζεται κάποια εξωτερική υποστήριξη.

СГ: Присутствие российских военных в целом в обществе воспринимается негативно. Но, в то же время, невмешательство России в военные действия как бы компенсирует этот негатив. Весь вопрос в том, что будет, когда приблизится окончание пятилетнего срока пребывания миротворцев в Карабахе? Рано или поздно придется разбираться со сложными вопросами статуса Нагорного Карабаха. Мне кажется, что труднее придется российскому режиму. У азербайджанских властей есть ясное понимание выгодного для них и отвечающего интересам всей нации решения этого вопроса. Полный контроль со стороны Азербайджана. Армянскую сторону такое развитие дел никак не устраивает. Россия пытается сохранить отношения с обоими странами и чем дальше, тем труднее будет добиваться этой цели.

Возрастающее недовольство, если оно случится в Азербайджане, будет играть против азербайджанских властей, потому что именно при их участии на территорию страны вошли войска третьего государства.

SH: Η ρωσική στρατιωτική παρουσία γίνεται αντιληπτή αρνητικά στην κοινωνία. Αλλά την ίδια στιγμή, η μη παρέμβαση της Ρωσίας στις εχθροπραξίες αντισταθμίζει κάπως. Το πραγματικό ερώτημα είναι τι θα συμβεί, όταν πλησιάσει το τέλος της πενταετούς θητείας των ειρηνευτικών δυνάμεων; Αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το περίπλοκο ζήτημα του καθεστώτος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μου φαίνεται ότι αυτό θα προκαλέσει πονοκέφαλο για το ρωσικό καθεστώς. Οι Αρχές του Αζερμπαϊτζάν έχουν μια σαφή κατανόηση του ζητήματος, που ταιριάζει σε αυτές και σε ολόκληρο το έθνος: πλήρης έλεγχος από το Αζερμπαϊτζάν. Η αρμενική όμως πλευρά δεν θα ικανοποιηθεί από αυτήν την κατάσταση. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία προσπαθεί να διατηρήσει σχέσεις και με τις δύο χώρες. Όσο πιο μακριά βρίσκονται, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για τη Μόσχα.

Η αύξηση της δυσαρέσκειας, εάν συμβεί αυτό στο Αζερμπαϊτζάν, θα λειτουργήσει πράγματι ενάντια στις Αρχές, επειδή επέτρεψαν στα στρατεύματα ενός τρίτου κράτους να εισέλθουν στη χώρα.

ME: Η Τουρκία παρείχε επίσης εκτεταμένη υποστήριξη στο Αζερμπαϊτζάν καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Η Τουρκία όμως αντιμετωπίζει τη δική της κρίση. Τι θα πάρει η Τουρκία ως αντάλλαγμα για τη βοήθειά της; Τι θα περίμενε η Άγκυρα;

СР: Турция уже получила определенные дивиденды от активной поддержки Азербайджана в войне. Сама война позволила хотя бы на некоторое время отвлечь значительную часть населения Турции от социальных проблем. С экономикой все очень плохо и лучший выход для негативных эмоций – участие в маленькой победоносной войне. Пантюркистские идеи и национализм правого толка широко распространенны в обеих странах, если не сказать, что доминируют в них. Война предоставила дополнительную возможность поиграть на этих струнах, возбудить приятные эмоции солидарности в борьбе против общего врага.

Помимо этого, Турция максимально укрепила свой символический авторитет и влияние в Азербайджане. Любовь к “братской” Турции сейчас сильна как никогда. Нужно сказать, что Реджеп Эрдоган выглядел куда внушительнее на трибуне в качестве оратора обращавшегося к азербайджанским военнослужащим и гражданам страны, чем Ильхам Алиев. Тем более, что Алиев и не сказал ничего нового. А вот Эрдоган даже стихи о Лачине продекламировал.

Турция тоже получает прямое наземное сообщение с Азербайджаном – Мегринский коридор. Эта часть соглашения выгодна обеим сторонам.
Ну и, наконец, можно ожидать, что последуют какие-то новые выгодные для Турции соглашения. Теперь мяч на поле Алиева, который в долгу перед Эрдоганом, которому уже были обещаны контракты. Но сфера строительства это очевидное поле отмывания коррупционных миллиардов. И мало вероятно, что азербайджанский режим не воспользуется таким шансом в полной мере.

Восстановление разрушенных сел и городов – это отличная возможность для азербайджанской власти вновь говорить о том, что с социальными реформами придется повременить. Вначале нужно построить дома и дороги и вернуть вынужденных переселенцев домой. Турецкий бизнес допустят к проектам по восстановлению территорий, но львиная доля и контроль над процессом останется за семьей Алиевых-Пашаевых.

SR: Η Τουρκία έχει ήδη λάβει κάποια ανταλλάγματα από την υποστήριξή της προς το Αζερμπαϊτζάν. Για κάποιο διάστημα, ο πόλεμος κατέστησε δυνατή την απόσπαση της προσοχής ενός σημαντικού τμήματος της τουρκικής κοινωνίας από κοινωνικά προβλήματα. Η οικονομική κατάσταση είναι πολύ άσχημη και ο καλύτερος τρόπος για να εξουδετερώσεις το αρνητικό συναίσθημα είναι να εμπλακείς σε έναν “νικηφόρο μικρό πόλεμο”. Οι παντουρκικές ιδέες και ο δεξιός εθνικισμός είναι ευρέως διαδεδομένοι και στις δύο χώρες, σχεδόν κυριαρχούν σε αυτές. Ο πόλεμος πρόσφερε άλλη μια ευκαιρία να κυριαρχήσει ο ίδιος ρυθμός, πυροδοτώντας αλληλεγγύη σε έναν αγώνα ενάντια σε έναν κοινό εχθρό.

Επιπλέον, η Τουρκία ενίσχυσε τη συμβολική της εξουσία και επιρροή στο Αζερμπαϊτζάν στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Η αγάπη για την “αδελφική” Τουρκία βρίσκεται στο ζενίθ. Πρέπει επίσης να ειπωθεί ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν πολύ πιο εντυπωσιακός στο βάθρο [της παρέλασης νίκης], όταν απευθυνόταν στους στρατιώτες και τους πολίτες του Αζερμπαϊτζάν, ακόμη περισσότερο από τον Ιλχάμ Αλίγιεφ. Ιδιαίτερα επειδή ο Αλίγιεφ δεν είπε τίποτα καινούριο. Ενώ ο Ερντογάν απήγγειλε ακόμη και ποιήματα για το Λατσίν [μια στρατηγικά σημαντική πόλη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ].

Η Τουρκία λαμβάνει επίσης άμεση επίγεια σύνδεση με το Αζερμπαϊτζάν, έναν διάδρομο μέσω της πόλης Μεγρί στην Αρμενία. Αυτό το μέρος της συμφωνίας ταιριάζει και στα δύο μέρη. Και τέλος, αναμένεται ότι θα υπάρξουν νέες συμφωνίες, που θα ωφελήσουν την Τουρκία. Τώρα η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο του Αλίγιεφ: είναι υποχρεωμένος στον Ερντογάν, στον οποίο έχει ήδη υποσχεθεί συμβόλαια. Ο κατασκευαστικός κλάδος είναι ένας προφανής τρόπος να ξεπλύνει δισεκατομμύρια και είναι απίθανο το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν να μην εκμεταλλευτεί πλήρως αυτήν την ευκαιρία.

Η ανοικοδόμηση κατεστραμμένων χωριών και πόλεων είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για τις Αρχές του Αζερμπαϊτζάν να υποστηρίξουν ότι οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να αναβληθούν. Πρώτον, πρέπει να χτιστούν δρόμοι και σπίτια για την επιστροφή των εκτοπισμένων. Οι τουρκικές επιχειρήσεις θα κληθούν σε έργα ανασυγκρότησης σε όλες τις ανακτημένες περιοχές, αλλά η μερίδα του λέοντος και ο απόλυτος έλεγχος της διαδικασίας θα παραμείνουν στην οικογένεια [των κυβερνώντων] Αλίγιεφ-Πασάγιεφ.

ME: Πολλοί εκτοπισμένοι από το Αζερμπαϊτζάν έχουν ζήσει εκτός Καραμπάχ για πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα. Ποια θα είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια στην επιστροφή τους στην πατρίδα; Θα είναι όλοι πρόθυμοι ή ικανοί να το κάνουν;

СР: Можно точно сказать, что все захотят вернуть свои дома и какие-то земельные участки. Квартиры. Но будут ли жить на этих территориях? Кто-то, конечно, останется. Кто-то вернув дом, возможно отстроив его останется в Баку, где есть работа и налажена жизнь. Так живут не только вынужденные переселенцы, но и вся страна. Надежды найти хоть какую-нибудь работу, сделать карьеру, приводят очень многих жителей страны в столичный Баку.

И, конечно, есть проблема поиска финансовых средств. Пока неясно в какой форме государство будет оказывать поддержку. Но если какая-то семья, а таких очень много, за почти 30 лет так и не смогла обустроить свой быт, если люди все эти годы продолжали жить в ужасных условиях в бывших пионерских лагерях, общежитиях и тому подобных местах, это значит, что у них просто не было средств построить себе новые дома, приобрести земельные участки, курить квартиры. Понятно, что такие возможности не появятся вдруг только потому, что они могут вернуться к своим разрушенным домам.

SR: Βεβαίως μπορεί να ειπωθεί ότι όλοι θέλουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους και στα εδάφη τους, στα διαμερίσματα τους. Θα ζουν όμως σε αυτές τις περιοχές; Φυσικά, μερικοί θα μείνουν. Άλλοι μπορεί να επιστρέψουν και, έχοντας ξαναχτίσει τα σπίτια τους, θα επιστρέψουν στο Μπακού, όπου έχουν δουλειές και ζωές. Αυτή είναι η πραγματικότητα της ζωής για ολόκληρη τη χώρα, όχι μόνο για τους εκτοπισμένους. Ελπίζουν να βρουν κάποια δουλειά, να βρουν ένα διαμέρισμα και να μετακινηθούν στην πρωτεύουσα, όπως πολλοί άλλοι Αζέροι.

Και, φυσικά, υπάρχει το πρόβλημα των οικονομικών πόρων. Δεν είναι ακόμη σαφές με ποια μορφή το κράτος θα προσφέρει υποστήριξη. Αν όμως μια οικογένεια δεν μπόρεσε να οικοδομήσει μια σταθερή ζωή τα τελευταία 30 χρόνια, και υπάρχουν πολλές τέτοιες οικογένειες, εάν για όλο αυτό το διάστημα συνέχισαν να ζουν σε άθλιες συνθήκες και σε στρατόπεδα, κοιτώνες και παρόμοια καταλύματα, αυτό σημαίνει ότι απλά δεν έχουν τους πόρους για να χτίσουν νέα σπίτια, να καταλάβουν οικόπεδα ή να αγοράσουν διαμερίσματα. Όλοι καταλαβαίνουν ότι τέτοιες ευκαιρίες δεν θα εμφανίζονται, απλά επειδή θα μπορέσουν να επιστρέψουν στα κατεστραμμένα σπίτια τους.

СГ: С возвращением возникает большая проблема определения прав собственности. Учитывая, что речь идет о сотнях тысячах людей решить эту проблему будет очень непросто. В 1990-е люди покидали свои дома в спешке. У многих не сохранились документы. Большинство так наверняка и не смогли оформить права собственности. Это ведь был Советский союз, с его особенным отношением к недвижимости. Это будет очень сложный процесс. Но, в любом случае, это рано или поздно должно было случиться. Жаль, что для этого понадобилась новая война.

SH: Η επιστροφή των εκτοπισμένων στο Καραμπάχ θέτει το ζήτημα του καθορισμού των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Δεδομένου ότι μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, θα είναι πολύ δύσκολο να επιλυθεί το ζήτημα. Στη δεκαετία του '90, πολλοί άνθρωποι έφυγαν από τα σπίτια τους βιαστικά. Πολλοί δεν είχαν έγγραφα. Αυτή ήταν η Σοβιετική Ένωση, η οποία είχε τη δική της στάση απέναντι στα ακίνητα. Θα είναι μια δύσκολη διαδικασία, αλλά αργά ή γρήγορα θα πρέπει να συμβεί. Είναι κρίμα, που χρειάστηκε ένας νέος πόλεμος για να γίνει.

ME: Ο Αλίγιεφ δήλωσε πρόσφατα ότι δεν θα υπάρξει ιδιαίτερο αυτόνομο καθεστώς για τους Αρμένιους του Καραμπάχ, αλλά επίσης υπαινίχθηκε “πολιτιστική αυτονομία”. Σε κάθε περίπτωση, για σχεδόν τρεις δεκαετίες, το Μπακού δεν φαίνεται να έχει προτείνει συγκεκριμένα κάποια αυτονομία, που θα μπορούσε να καθησυχάσει τις ανησυχίες των Αρμενίων του Καραμπάχ. Θα μπορούσε αυτό να αλλάξει;

СР: Что касается автономии для Карабаха, то я скорее пессимист. Об автономии не договорились до победы, почему режим должен идти на этот непопулярный шаг сейчас? Да и в целом, что может значить автономный статус для какой-то территории в современном Азербайджане, где авторитарная власть стремится к полному контролю над обществом? Даже если статус и будет предоставлен, то это будет какая-то форма культурной автономии. Не более того.

SR: Όσον αφορά την αυτονομία για τον Καραμπάχ, είμαι περισσότερο απαισιόδοξος. Δεν υπήρχαν συμφωνίες για αυτονομία πριν από τη στρατιωτική νίκη, οπότε γιατί πρέπει να αναμένεται από το καθεστώς να κάνει ένα τόσο μη δημοφιλές βήμα τώρα; Και σε γενικές γραμμές, τι μπορεί πραγματικά να σημαίνει ένα αυτόνομο καθεστώς για τα μεν ή τα δε εδάφη στο σύγχρονο Αζερμπαϊτζάν, όπου ένα αυταρχικό καθεστώς προσπαθεί για τον πλήρη έλεγχο της κοινωνίας; Ακόμη και αν επρόκειτο να χορηγηθεί ένα τέτοιο καθεστώς, θα ήταν κάποια μορφή πολιτιστικής αυτονομίας. Τίποτα περισσότερο.

СГ: Не думаю, что официальная позиция будет меняться кардинальным образом. Более того, как победившая сторона, Азербайджан может занять еще более бескомпромиссную позицию по вопросу статуса Карабаха. Теперь стороны поменяются местами. Азербайджан будет устраивать до поры до времени статус-кво, а армянская сторона попытается выносить этот вопрос на широкое обсуждение. Более того, Азербайджан может поднять вопрос финансовой компенсаций и таким образом сузит шансы другой стороны во время переговоров.

По понятным причинам есть сейчас и сохранится еще на долгие годы большой запас недоверия к карабахским армянам. Они с оружием в руках выступили против официальной азербайджанской власти. Поэтому предоставление реальной автономии представляется мало вероятным. По крайней мере, власти будут всеми силами сопротивляться такому решению. Тем более, что встретят в этом полную поддержку у практически всего населения страны.

SH: Δεν περιμένω να αλλάξει δραματικά η επίσημη θέση. Επιπλέον, ως νικήτρια πλευρά, το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να πάρει μια ακόμη πιο ασυμβίβαστη στάση απέναντι στο καθεστώς του Καραμπάχ. Οι πλευρές θα αλλάξουν τώρα. Το Αζερμπαϊτζάν θα είναι ικανοποιημένο να διατηρήσει το στάτους κβο προς το παρόν, ενώ η αρμενική πλευρά θα προσπαθήσει να θέσει το ζήτημα για συζήτηση. Το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε επίσης να θέσει το ζήτημα της χρηματικής αποζημίωσης για να περιορίσει τις πιθανότητες της άλλης πλευράς κατά τις διαπραγματεύσεις.

Για προφανείς λόγους, υπάρχει τώρα βαθιά δυσπιστία απέναντι στους Αρμένιους του Καραμπάχ και αυτό θα παραμείνει για πολλά ακόμη χρόνια. Πήραν τα όπλα ενάντια στις αρχές του Αζερμπαϊτζάν. Επομένως, η χορήγηση οποιασδήποτε πραγματικής αυτονομίας φαίνεται απίθανη. Τουλάχιστον, οι Αρχές θα αντισταθούν σε μια τέτοια κίνηση με όλη τους τη δύναμη. Και σε αυτό, θα απολαμβάνουν πλήρη υποστήριξη από σχεδόν ολόκληρο τον πληθυσμό της χώρας.

ME: Ο μελετητής του Καυκάσου Laurence Broers ισχυρίστηκε ότι αυτή η νίκη θα μπορούσε να σημαίνει μεγαλύτερη προβολή για τους βετεράνους στην πολιτική του Αζερμπαϊτζάν. Οι καταστάσεις είναι πολύ διαφορετικές, αλλά οι βετεράνοι είχαν μεγάλη επιρροή στην Αρμενία μετά τον πρώτο πόλεμο του Καραμπάχ. Θα μπορούσαν να είναι μια πολιτική πρόκληση στο Αζερμπαϊτζάν;

СР: Очевидно, что статус армии и людей в форме сильно вырос. Армейская служба никогда не пользовалась большой популярностью в стране. Возможно сейчас ситуация поменяется. Человек в военной форме будет пользоваться гораздо большим уважением. За ними теперь слава героев. В стране появился новый влиятельный институт, новые публичные люди, претендующие на всеобщую любовь.

Но думаю, что в ближайшие годы конкуренции Алиеву эти люди не составят. Им понадобится время, чтобы привыкнуть к роли самостоятельных игроков. Весь вопрос в том, что однажды, неизбежным образом трон под Алиевым закачается и тогда военные могут быстро заполнить образовавшийся вакуум власти.

SR: Είναι προφανές ότι η κατάσταση του στρατού και των ένστολων έχει ενισχυθεί έντονα. Η στρατιωτική θητεία δεν ήταν ποτέ πολύ δημοφιλής στο Αζερμπαϊτζάν. Αλλά ίσως η κατάσταση θα αλλάξει τώρα. Ένας άνδρας με στρατιωτική στολή μπορεί να είναι πολύ πιο σεβαστός. Τώρα αγαπούνται ως ήρωες. Στη χώρα εμφανίστηκε ένας θεσμός, που δεν έχει μόνο επιρροή, αλλά και καθολική λατρεία.

Ωστόσο, δεν νομίζω ότι αυτοί οι άνθρωποι θα ανταγωνιστούν τον Αλίγιεφ τα επόμενα χρόνια. Θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να συνηθίσουν να είναι ανεξάρτητοι παίκτες. Το θέμα είναι ότι μια μέρα, το έδαφος θα καταρρεύσει κάτω από τα πόδια του Αλίγιεφ και ο στρατός θα μπορούσε να γεμίσει γρήγορα το κενό ισχύος, που θα ακολουθήσει.

СГ: Думаю, что власть может осознавать эти риски. Сейчас Алиев способен контролировать армию. У власти есть ресурсы необходимые для того, чтобы держать военных под своим контролем. У президента есть и кнут и пряники для этого. Но, учитывая, что готовится масштабная коммеморация победы, роль ветеранов будет в ближайшие годы только возрастать. Возможно однажды люди прошедшие войну попытаются заявить о себе на политическом поле. Если такое случится в ситуации политического кризиса, то это не сулит стране ничего хорошего.
Но можно думать, что в ходе войны не выделились какие-то очень уж яркие персоналии в среде военного руководства. Власти все же старались подчеркивать роль президента как главнокомандующего и в конце войны он получил неофициальное звание “победоносного”. Думаю власти очень ревностно будут следить за положением дел в этой сфере.

SH: Πιστεύω ότι οι Αρχές γνωρίζουν αυτούς τους κινδύνους. Ο Αλίγιεφ είναι πλέον σε θέση να ελέγχει τον στρατό και η κυβέρνηση διαθέτει τους απαιτούμενους πόρους για να κρατήσει τον στρατό υπό τον έλεγχό της. Ο πρόεδρος έχει και το καρπούζι και το μαχαίρι. Αλλά δεδομένου ότι οι μεγάλης κλίμακας νικητήριοι εορτασμοί ήδη σχεδιάζονται, ο ρόλος των βετεράνων θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Ίσως μια μέρα, όσοι πολέμησαν σε αυτόν τον πόλεμο θα προσπαθήσουν να αναδειχθούν στην πολιτική. Αν αυτό συνέβαινε κατά τη διάρκεια μιας πολιτικής κρίσης, δεν θα ήταν καλό για τη χώρα.

Αυτό που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι δεν υπήρχαν κάποιες φυσιογνωμίες, που ξεχώρισαν μεταξύ της στρατιωτικής ηγεσίας. Οι Αρχές προσπάθησαν να τονίσουν το ρόλο του Προέδρου ως αρχηγού. Μέχρι το τέλος του πολέμου είχε λάβει τον ανεπίσημο τίτλο “νικηφόρος”. Πιστεύω λοιπόν ότι οι Αρχές θα προσπαθήσουν πολύ να παρακολουθήσουν αυτήν την κατάσταση.

ME: Αρκετά εξαιρετικά φρικτά βίντεο, που δείχνουν Αζέρους στρατιώτες να ακρωτηριάζουν και να αποκεφαλίζουν Αρμένιους αιχμαλώτους πολέμου και αμάχους έχουν εμφανιστεί στα κανάλια κοινωνικών μέσων. Οι εισαγγελείς του Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησαν έρευνα. Ενώ αυτό το βήμα θα μπορούσε να είναι μια αναγνώριση αυτών των εγκλημάτων, ο Εισαγγελέας έχει ήδη απορρίψει ορισμένα από τα βίντεο αποδεικτικά στοιχεία ως πλαστά. Ποιο είναι το πλαίσιο και το πιθανό αποτέλεσμα;

: Отрицание военных преступлений, нежелание обсуждать проблемы насилия – это не новая тенденция. Обе стороны занимались этим на протяжении всех тридцати лет конфликта. Понятно, что признание таких фактов может еще и сильно подпортить праздник победы в Азербайджане. Так что подтекст здесь один – азербайджанская сторона будет и дальше отрицать факты совершения ее военнослужащими каких-либо преступлений. В этом контексте всегда будет ставиться спекулятивный вопрос: а почему международное сообщество ничего не говорит десятилетиями о преступлениях армян? О той же трагедии в Ходжалы? Это старая пластинка, которую заездили обе стороны, но она им еще прослужит многие годы.

SR: Η άρνηση εγκλημάτων πολέμου και η απροθυμία συζήτησης αυτής της βίας δεν είναι νέα τάση. Και οι δύο πλευρές το έχουν κάνει τα τελευταία 30 χρόνια αυτής της σύγκρουσης. Είναι επίσης σαφές ότι η αναγνώριση τέτοιων γεγονότων θα μπορούσε να χαλάσει τις νικητήριες γιορτές στο Αζερμπαϊτζάν. Υπάρχει λοιπόν ένα μόνο υπόθεμα: η πλευρά του Αζερμπαϊτζάν θα συνεχίσει να αρνείται ότι οι στρατιώτες της έχουν διαπράξει οποιαδήποτε εγκλήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, θα τίθενται πάντα τα ακόλουθα ερωτήματα. Γιατί η διεθνής κοινότητα δεν ανέφερε τίποτα εδώ και δεκαετίες για τα εγκλήματα των Αρμενίων; Ή για την τραγωδία στο Χοτζάλι; Πρόκειται για μια “κασέτα”, που έχει παίξει πολλές φορές και από τις δύο πλευρές. Θα τους εξυπηρετήσει καλά για τα επόμενα χρόνια.

СГ: На протяжении многих лет обе стороны инвестировали в популяризацию образа врага. Героизация поступка Рамиля Сафарова, военного офицера убившего армянского коллегу, также сыграло очень важную роль. Те, кто совершал такого рода действия возможно даже и не понимали, что совершают акты военных преступлений. Конечно, данное обстоятельство не может быть оправданием, но многое говорит об атмосфере в стране. Всеобщая эйфория на фоне военных успехов и позитивная реакция со стороны зрителей, могли только подстегивать кого-то на радикальные шаги. Сам факт снятия на видео и распространение в социальных сетях таких роликов лишь подтверждают такие догадки. В этой ситуации, только жесткая реакция военного начальства могла остановить подобные действия.

SH: Με τα χρόνια, και οι δύο πλευρές έχουν επενδύσει στη διάδοση μιας εικόνας του άλλου ως εχθρού. Η αναγνώριση της αξίας της πράξης του Ramil Safarov, του Αζέρου στρατιωτικού αξιωματούχου που δολοφόνησε τον Αρμένιο συνάδελφό του, έπαιξε επίσης πολύ σημαντικό ρόλο. Όσοι διέπραξαν τέτοιες πράξεις μπορεί να μην έχουν καν συνειδητοποιήσει ότι διέπραξαν εγκλήματα πολέμου. Φυσικά, αυτό δεν είναι δικαιολογία, αλλά λέει πολλά για την ατμόσφαιρα της χώρας. Η γενική ευφορία στο πλαίσιο των στρατιωτικών επιτυχιών και μια θετική αντίδραση από το κοινό θα μπορούσε να ενθαρρύνει τον κόσμο να κάνει αυτά τα βήματα. Το ίδιο το γεγονός ότι τέτοιες πράξεις κινηματογραφήθηκαν και κοινοποιήθηκαν σε κοινωνικά δίκτυα επιβεβαιώνει αυτές τις υποθέσεις. Σε αυτήν την κατάσταση, μόνο μια σκληρή αντίδραση από τη στρατιωτική ηγεσία μπορεί να σταματήσει τέτοιες πράξεις.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.