Βενεζουέλα και Κίνα: Ισχυροί δεσμοί ή “κούφιες” λέξεις;

Εικονογράφηση: Giovana Fleck/Global Voices

Για περισσότερα από 20 χρόνια, η Βενεζουέλα ήταν ο στενότερος σύμμαχος της Κίνας στη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, η εκπληκτική οικονομική κατάρρευση της Βενεζουέλας, οι επιβληθείσες κυρώσεις από τις ΗΠΑ και ο νέος φόρος στις εισαγωγές πετρελαίου, που επιβλήθηκε από την Κίνα, έθεσαν υπό αμφισβήτηση το μέλλον της συμμαχίας.

Στην πράξη, η εταιρική σχέση αποτελείται από δεκάδες συμφωνίες, στις οποίες η Βενεζουέλα έλαβε μετρητά σε αντάλλαγμα για αποστολές πετρελαίου. Επικριτές στη Βενεζουέλα ισχυρίζονται ότι αυτό το σχέδιο είναι μια παγίδα χρέους, που δεν έχει ωφελήσει πολύ τους Βενεζουελάνους. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις της Βενεζουέλας και της Κίνας λένε ότι η εταιρική σχέση είναι ζωτικής σημασίας για τη Βενεζουέλα.

Η Κίνα και η Βενεζουέλα έγιναν στενοί σύμμαχοι στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ο Ούγκο Τσάβες ανέβηκε στην εξουσία με μια ισχυρή αντιιμπεριαλιστική, αντιαμερικανική και αντιφιλελεύθερη στάση διεθνούς τάξης. Στην ταχεία άνοδο της Κίνας, ο Τσάβες διέβλεψε μια ευκαιρία να προωθήσει το ιδανικό του για έναν “πολυπολικό κόσμο”. Από την πλευρά της, η Κίνα είδε στη Βενεζουέλα μια πύλη στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, καθώς και μια πηγή αγαθών και αγορών για τα προϊόντα της.

Οι κυβερνήσεις της Βενεζουέλας και της Κίνας αλληλέλκονταν επίσης λόγω της απόρριψής τους για κάθε είδους “διεθνή ανάμειξη σε εσωτερικές υποθέσεις”, συμπεριλαμβανομένης της κριτικής στα αρχεία τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτές οι ισχυριζόμενες αξίες βρίσκονται στον πυρήνα των πολιτικών, οικονομικών και χρηματοπιστωτικών τους σχέσεων. Σε αντίθεση με άλλους διεθνείς δανειστές, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Κίνα προσέφερε στη Βενεζουέλα νέα χρηματοδότηση χωρίς περιορισμούς.

Πετρέλαιο με αντάλλαγμα ανάπτυξη;

Μέχρι το 2020, η Βενεζουέλα έλαβε 68,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από την Κίνα, εκ των οποίων το 91% ήταν διακρατικά δάνεια. Αυτό είναι σχεδόν το ήμισυ όλων των κινεζικών δανείων προς τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική την ίδια περίοδο. Η Βενεζουέλα δεσμεύτηκε να αποπληρώσει την Κίνα με πετρέλαιο, το ποσό του οποίου ποίκιλε ανάλογα με την τιμή του.

Τα μετρητά της Κίνας προήλθαν από μια συγκεκριμένη αφηγηματική γραμμή: τα κινεζικά κεφάλαια ήταν μέρος διμερούς συνεργασίας για τη βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της Βενεζουέλας, την ωφέλεια και των δύο χωρών, με σκοπό να γίνουν πρότυπο για τις σχέσεις Νότου-Νότου. Το 2014, και οι δύο χώρες πέρασαν στο επόμενο επίπεδο σε μια “ολοκληρωμένη στρατηγική εταιρική σχέση”.

Οι αξιωματούχοι της Κίνας και της Βενεζουέλας και το τεράστιο δίκτυο κρατικών ΜΜΕ έχουν ευθυγραμμιστεί και παρουσιάζουν την Κίνα ως κρίσιμο σύμμαχο της Βενεζουέλας. Ωστόσο, καμία από τις συμφωνίες δεν είναι διαθέσιμη στο κοινό.

Με λίγες προσβάσιμες πληροφορίες, εμπειρογνώμονες της Βενεζουέλας και ανεξάρτητα ΜΜΕ πραγματοποίησαν ενδελεχείς αναλύσεις των δανείων. Έχουν καταλήξει σε ένα πολύ διαφορετικό συμπέρασμα.

Ορισμένοι επικριτές θεωρούν ότι τα δάνεια είναι αντιπαραγωγικά και ότι η Βενεζουέλα οδηγήθηκε από τη δική της κυβέρνηση και από την Κίνα σε παγίδα χρέους. Η “παγίδα χρέους” αναφέρεται σε μια πρακτική δανεισμού, κατά την οποία το χρέος γίνεται πολύ βαρύ για την δανειζόμενη χώρα, κάτι που με τη σειρά του δίνει στην Κίνα περισσότερη πολιτική και οικονομική μόχλευση. Οι επικριτές σημειώνουν ότι οι όροι αποπληρωμής είναι απλώς πολύ επαχθείς και συμβάλλουν ακόμη και στην ανθρωπιστική κρίση της Βενεζουέλας μειώνοντας τα κρατικά έσοδα.

Άλλοι διεθνείς παρατηρητές εκτίμησαν ότι τα κινεζικά δάνεια και επενδύσεις στη Βενεζουέλα είναι, στην πραγματικότητα, μια κατάσταση, όπου όλοι βγαίνουν χαμένοι. Εκτός από την προφανή απώλεια φυσικών και οικονομικών πόρων, ο αγώνας της Βενεζουέλας να αποπληρώσει το χρέος βλάπτει την εξωτερική εικόνα της Κίνας, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων της πρωτοβουλίας Μια Ζώνη Ένας Δρόμος.

Όσον αφορά τα αποτελέσματα, οι επικριτές της Βενεζουέλας έχουν επίσης κατακρίνει ότι πολλά – αν όχι τα περισσότερα – χρηματοδοτούμενα από την Κίνα εγχειρήματα σε υποδομές, μηχανήματα και εξοπλισμό σε βιομηχανίες πετρελαίου, εξόρυξης και ενέργειας δεν έχουν ολοκληρωθεί, παρά τις επενδύσεις εκατομμυριούχων. Και ότι η χρηματοδότηση της Κίνας δεν έκανε τίποτα για να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των Βενεζουελανών. Κατά την άποψή τους, η Βενεζουέλα αποπληρώνει την Κίνα σε βάρος των Βενεζουελανών. Όλο αυτό το διάστημα, η χώρα δεν έχει αποκομίσει πραγματικά κανένα απτό όφελος από τη ληφθείσα χρηματοδότηση.

Μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, η αρχική φρενίτιδα ακολουθήθηκε από μια πιο νηφάλια περίοδο. Η Κίνα δεν έχει δώσει κανένα νέο δάνειο στη Βενεζουέλα από το 2016, ακριβώς στην αρχή της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, που έχει καταστρέψει τη χώρα της Νότιας Αμερικής. Οι αξιωματούχοι της Βενεζουέλας προσπάθησαν να λάβουν νέα χρηματοδότηση, χωρίς αποτέλεσμα.

Παράκαμψη κυρώσεων

Στις αρχές του 2019, οι ΗΠΑ πρόσθεσαν κυρώσεις στην Petróleos de Venezuela (PDVSA), την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Βενεζουέλας, που παρέχει πάνω από το 90% των εξαγωγικών εσόδων. Μέχρι τότε, τα διυλιστήρια των ΗΠΑ ήταν οι κορυφαίοι αγοραστές του βαρέος αργού πετρελαίου της Βενεζουέλας.

Η Κίνα έγινε τότε ο κύριος προορισμός των εξαγωγών πετρελαίου της Βενεζουέλας, λαμβάνοντας πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα με κρυφά μέσα. Σύμφωνα με το Bloomberg, μεταξύ των μηχανισμών, που χρησιμοποιούν οι έμποροι, είναι η ανάμειξη αργού πετρελαίου της Βενεζουέλας με άλλα πρόσθετα σε μια πρακτική γνωστή ως “ντόπινγκ”, μεταφορές από πλοίο σε πλοίο, πληρωμές μέσω εταιρειών-“βιτρινών” και σκάφη χωρίς δορυφορικό σήμα.

Η Κίνα δεν έχει προβεί σε καμία πραγματική ενέργεια για να σταματήσει τις αποστολές. Αντίθετα, Κινέζοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του πρέσβη της Κίνας στη Βενεζουέλα, Li Baorong, κατακρίνουν τακτικά την επιβολή κυρώσεων στη Βενεζουέλα ως αδικαιολόγητη και παράνομη, ισχυριζόμενοι ότι αποτελούν προσβολή της εθνικής κυριαρχίας της Βενεζουέλας.

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας, πρόθυμη να επιδείξει τους ισχυρούς συμμάχους της, συνήθως προωθεί τις συναντήσεις της με Κινέζους αξιωματούχους. Σε αυτές τις συναντήσεις, συχνά συζητούν πώς να ενισχύσουν τη σχέση τους και την απόρριψη κυρώσεων, που θεωρούνται αδικαιολόγητη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις.

Παρά την προκλητική ρητορική και τη συγκατάθεση της Κίνας για τις αδιαφανείς αποστολές της Βενεζουέλας, οι κυρώσεις εμποδίζουν, ως συνήθως, τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Όταν οι ΗΠΑ απείλησαν με κυρώσεις κατά ξένων ενεργειακών εταιρειών, που εμπορεύονταν ή συνεργάζονταν με την PDVSA τον Αύγουστο του 2019, η κρατική Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου Κίνας (CNPC) ακύρωσε τις απευθείας αγορές πετρελαίου της Βενεζουέλας.

Πάνω από ένα χρόνο αργότερα, το Reuters ανέφερε ότι οι άμεσες αποστολές επανήλθαν, πιθανόν εν αναμονή αλλαγής κυβέρνησης στις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι έμμεσες αποστολές, που παρακάμπτουν τις κυρώσεις, έχουν αυξηθεί, μια ένδειξη ότι οι κινεζικές επίσημες οντότητες μπορεί να είναι επιφυλακτικές για τις κυρώσεις εναντίον τους.

Μια δυσάρεστη έκπληξη

Τον Μάιο του 2021, η Κίνα επέβαλε νέο περιβαλλοντικό φόρο στις εισαγωγές πετρελαίου, ο οποίος δοκιμάζει για άλλη μια φορά εάν η εταιρική σχέση Κίνας-Βενεζουέλας υπερβαίνει την κοινή ρητορική.

Ο νέος φόρος αυξάνει σημαντικά την τιμή του πετρελαίου της Βενεζουέλας στην Κίνα και καθιστά λιγότερο επικερδή την εισαγωγή, αποθαρρύνοντας έτσι τους εμπόρους να συμμετάσχουν σε μια ήδη υψηλού κινδύνου επιχείρηση. Η κυβέρνηση της Βενεζουέλας δεν έχει σχολιάσει το θέμα, ενώ ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες έχουν προειδοποιήσει ότι ο νέος φόρος μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις εξαγωγές πετρελαίου της Βενεζουέλας.

Η Κίνα και η Βενεζουέλα ισχυρίζονται ότι η συμμαχία τους είναι τόσο σημαντική όσο ποτέ, αλλά η κυβέρνηση της Βενεζουέλας δεν έχει λάβει μεγάλη υποστήριξη για να διατηρήσει τη βιομηχανία πετρελαίου, που κάποτε ήταν το κέντρο της. Εμπειρογνώμονες στο Argus Media, ένα ανεξάρτητο ΜΜΕ με έδρα το Λονδίνο, που καλύπτει τις αγορές ενέργειας και βασικών προϊόντων, σημειώνουν ότι η Κίνα φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο να “τείνει χείρα βοηθείας στα κρατικά διυλιστήρια παρά να κρατήσει ανοιχτή την δίοδο για το πετρέλαιο της Βενεζουέλας”, υποδεικνύοντας ότι οι προτεραιότητες στο Πεκίνο έχουν αλλάξει.


Αυτό το κείμενο είναι μέρος έρευνας του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών σχετικά με τις ανταγωνιστικές αφηγήσεις για την Πρωτοβουλία Mια Ζώνη Ένας Δρόμος της Κίνας και εξερευνά πώς οι κοινωνίες και οι κοινότητες έχουν διαφορετικές αντιλήψεις πιθανών προνομίων και ζημιών της ανάπτυξης υπό την ηγεσία της Κίνας. Για να μάθετε περισσότερα για αυτό το εγχείρημα και τις μεθόδους του, πατήστε εδώ.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.