Εις μνήμη του Μοσέ Αελιόν, Σεφαραδίτη Εβραίου συγγραφέα από τη Θεσσαλονίκη και επιζώντα του Ολοκαυτώματος

Μοσέ Αελιόν, στιγμιότυπο από το βίντεο στο Youtube “La Djovenika al Lager” της Δρ. Judith Lin. Χρήση με άδεια.

Ο επιζών του Ολοκαυτώματος, συγγραφέας και μεταφραστής Μοσέ Αελιόν πέθανε την 1η Νοεμβρίου σε ηλικία 97 ετών, ανέφερε το eSephard.

Καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη και ήταν διεθνώς γνωστός για την τεκμηρίωση του κατατρεγμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης μέσα από τα απομνημονεύματα και τα ποιήματά του, που δημοσιεύτηκαν στα λαντίνο και τα εβραϊκά. Ο Αελιόν έζησε στο Ισραήλ και υπηρέτησε ως εκπρόσωπος της κοινότητας των Σεφαραδιτών Εβραίων και υποστηρικτής της προγονικής τους γλώσσας Λαντίνο, ή ισπανοεβραϊκής, ρωμανικής γλώσσας που προέρχεται από τα παλαιά ισπανικά και θεωρείται ως απειλούμενη με εξαφάνιση.

Ο μελετητής, εκπαιδευτικός και ακτιβιστής λαντίνο Δρ. Bryan Kirshen, ο οποίος μόλις πριν από μια εβδομάδα θρήνησε για τον θάνατο ενός από τους τελευταίους ομιλητές λαντίνο από τα Βαλκάνια, του Moris Albahari από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, εξέφρασε τη λύπη του μέσω Twitter:

Έφυγε άλλος ένας τιτάνας του #σεφαραδίτικου κόσμου. Ο Μοσέ Αελιόν γεννήθηκε το 1925 στη Θεσσαλονίκη. Επέζησε από το #Ολοκαύτωμα και είναι γνωστός για τη δημοσίευσή του στα #Λαντίνο του “En los kampos de la muerte” [Στα στρατόπεδα θανάτου], για την οποία μελοποιήθηκε το «La djovenika al lager» [Το κορίτσι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης]. Εν γκαντέν κε ρεποζέ σου άλμα.

Ο Μοσέ Αελιόν γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925 σε μια μεσοαστική σεφαραδίτικη εβραϊκή οικογένεια, που μιλούσε λαντίνο εντός σπιτιού και ελληνικά εκτός. Το 1943, οι Γερμανοί Ναζί κατέλαβαν την πόλη και απέλασαν αυτόν και την οικογένειά του μαζί με σχεδόν ολόκληρο τον εβραϊκό πληθυσμό 46.091  κατοίκων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, σκοτώνοντας την πλειονότητα των κρατουμένων σε θαλάμους αερίων τα επόμενα δύο χρόνια.

Ως έφηβος, ο Αελιόν επέζησε του Άουσβιτς, της Πορείας Θανάτου, του Μαουτχάουζεν, του Μελκ και του Έμπενζεε και, μετά την απελευθέρωση, μετανάστευσε στην Παλαιστίνη και συμμετείχε στην ίδρυση του Ισραήλ. Μετά την αποχώρησή του από τη σταδιοδρομία στη στρατιωτική και κρατική διοίκηση, υπηρέτησε ως μέλος, αντιπρόεδρος και πρόεδρος του Συνδέσμου Επιζώντων του Ολοκαυτώματος από την Ελλάδα στο Ισραήλ.

Το 2020, το Yad Vashem, το Παγκόσμιο Κέντρο Μνήμης του Ολοκαυτώματος με έδρα την Ιερουσαλήμ, κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ για τη ζωή του «Recuerdos en ladino – La historia de Moshé Haelion» [Αναμνήσεις στα λαντίνο – Η ιστορία του Μοσέ Αελιόν] ως μέρος της σειράς μαρτυριών βίντεο στα ισπανικά των επιζώντων.

Το 2000, ο Μοσέ Αελιόν δημοσίευσε το “En los Kampos de la Muerte” (Στα στρατόπεδα θανάτου), ένα ποιητικό και αυτοβιογραφικό κείμενο γραμμένο στα λαντίνο, το οποίο αποτελείται από τρία πολύ μεγάλα ποιήματα: το “La djovenika al lager” (“Η νεαρή κοπέλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης” », αφιερωμένο στην αδερφή του), το “Komo komian el pan” (“Πώς τρώγαν το ψωμί”) και το “En marcha de la muerte» (“Στο δρόμο προς τον θάνατο”).

Το 2005, το ελληνικό μουσικό σύνολο Codex με επικεφαλής τον Κωστή Παπάζογλου και τη Χορωδία της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ηχογράφησαν το “La djovenika al lager” στη Συναγωγή Μοναστηρίου στη Θεσσαλονίκη. Το τραγούδι συμπεριλήφθηκε στο CD “En la mar ay una torre” (EMI, 2008). Ο Παπάζογλου έγραψε:

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου (1998) στο Ισραήλ με τη Χορωδία, γνώρισα τον κ. Μοσέ Αελιόν, ο οποίος μου έδωσε το ποίημά του “La Djovenika Al Lager” με τη μελωδία που συνέθεσε για αυτό. Με βάση αυτό έκανα τη διασκευή που τραγουδάμε σήμερα. Η ταυτόχρονη αφήγηση του κ. Αελιόν περιγράφει τη φοβερή ιστορία των απελαθέντων Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Το 2017, η Αμερικανίδα εκπαιδευτικός και συγγραφέας Δρ. Judith Lin από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, η οποία εργάστηκε δίπλα στον Αελιόν για αρκετά χρόνια μεταφράζοντας το έργο του για το Ολοκαύτωμα στα αγγλικά, δημοσίευσε ένα σύντομο βίντεο σχετικά με μέρος της διαδικασίας μετάφρασης του τραγουδιού.

Σε μια δήλωση για το Global Voices που δόθηκε μέσω email, η Δρ μοιράστηκε μέρος της εμπειρίας της υπό το φως της απώλειας του Μοσέ Αελιόν.

Στις 29 Νοεμβρίου 2021 σκηνοθέτησα την πρώτη χορωδιακή παράσταση “The Fair Young Maiden” στα αγγλικά στο πανεπιστήμιό μου, αλλά αυτή είναι μόνο η αρχή.

Ο κόσμος δεν είναι πια ο ίδιος χωρίς τον Μοσέ Αελιόν. Το όνειρό του ήταν ότι το τραγούδι του “The Fair Young Maiden” θα γινόταν ένας διεθνής ύμνος μνήμης του Σοάχ. Προσπάθησα να κάνω ό,τι μπορούσα για να τον βοηθήσω να πραγματοποιήσει αυτόν τον στόχο. Η φωνή του και η ανεκτίμητη καλλιτεχνική συνεισφορά του θα συνεχίσουν να ζουν μέσα από τη γραφή και τη μουσική του.

Θα μας λείψει πολύ!

Μνήμη του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη

Μνημείο Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη. Φωτογραφία: Filip Stojanovski, CC-BY 4.0 .

Μέχρι το 1912, οι Εβραίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (ή Σοάχ), το 94% αυτού του εβραϊκού πληθυσμού εκτοπίστηκε και δολοφονήθηκε από τους Ναζί.

Οι επισκέπτες σήμερα μπορούν να δουν πολλές τοποθεσίες αφιερωμένες στη μνήμη της εβραϊκής παρουσίας στην πόλη, συμπεριλαμβανομένου ενός Εβραϊκού Μουσείου και ενός μνημείου για τα 50.000 θύματα του Ολοκαυτώματος σε σχήμα φλεγόμενης μενόρα με μια αναμνηστική πλάκα στο κέντρο, δίπλα στην Πλατεία Ελευθερίας κοντά στο λιμάνι. Η πλατεία χρησιμοποιήθηκε από τους Ναζί για να συγκεντρώσουν και να εξευτελίσουν δημόσια τους ντόπιους Εβραίους στις 11 Ιουλίου 1942.

Οι Έλληνες αντιφασίστες ακτιβιστές προειδοποιούν συχνά για αυξανόμενο αντισημιτισμό, που τροφοδοτείται από δεξιούς εξτρεμιστές, ενώ η τοπική εβραϊκή κοινότητα προσπαθεί να παροτρύνει τις Aρχές να αυξήσουν την προβολή και τη μνήμη της ιστορικής κληρονομιάς. Συγκεκριμένα, υπάρχει διαμάχη για τη χρήση της πλατείας Ελευθερίας ως δημοτικού χώρου στάθμευσης. Τοπικοί ακτιβιστές χρησιμοποιούν αυτοκόλλητα για να εξηγήσουν το περιεχόμενο στο κοινό και να προειδοποιήσουν “ποτέ ξανά”.

Αυτοκόλλητο από την οδό Θεσσαλονίκης κοντά στην πλατεία Ελευθερίας με φωτογραφία από ναζιστική “εγγραφή” Εβραίων στις 11 Ιουλίου 1942, που γράφει ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ. Φωτογραφία: Filip Stojanovski, CC-BY 4.0 .

Το 2016, η τοπική εβραϊκή κοινότητα και ο δήμαρχος ξεκίνησαν μια πρωτοβουλία για την κατασκευή Μουσείου Μνημείου Ολοκαυτώματος & Εκπαιδευτικού Κέντρου της Ελλάδας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Η κατασκευή, που αρχικά υποστηρίχθηκε από τη Γερμανία, σταμάτησε λόγω της οικονομικής κρίσης. Τον Ιανουάριο του 2022, ο Δρ. Άλμπερτ Μπουρλά, Διευθύνων Σύμβουλος της Pfizer, ο οποίος γεννήθηκε επίσης στη Θεσσαλονίκη, ζήτησε από το Ίδρυμα Genesis Prize να δώσει το βραβείο του 1 εκατομμυρίου δολαρίων, που έλαβε για το εμβόλιο COVID-19, προς την ίδρυση μουσείου Ολοκαυτώματος.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.