Ισραηλινά αεροσκάφη κατέστρεψαν κτίριο, που ανήκε στην οικογένεια Al-Alaklouk, το οποίο αποτελείται από 11 ορόφους και 85 διαμερίσματα, στην περιοχή Al-Nasr Street, δυτικά της πόλης της Γάζας, 8 Οκτωβρίου 2023. Φωτογραφία από τον Mohammed Zaanoun  στο Instagram, που χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Το ταραγμένο τοπίο της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης χαρακτηρίζεται από δεκάδες χιλιάδες θύματα και εκτοπισμό εκατομμυρίων σε διάστημα επτά δεκαετιών. Για να κατανοήσουμε την τρέχουσα κατάσταση, είναι επιτακτική ανάγκη να οριοθετήσουμε πρώτα το πλαίσιο, που συνεχίζει να διαμορφώνει αυτή τη διαρκή σύγκρουση.

Το Ισραήλ κήρυξε τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας, ξεκινώντας μια εκστρατεία βομβαρδισμών, με περισσότερους από 700 Παλαιστίνιους να αναφέρουν νεκρούς και περισσότερους από 4.000 τραυματίες. 

Αυτή η κλιμάκωση ακολούθησε μια απροσδόκητη επίθεση στο Ισραήλ από το Παλαιστινιακό Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης (Χαμάς) στις 7 Οκτωβρίου, κατά την οποία παραβιάστηκαν τμήματα του βαριά οχυρωμένου διαχωριστικού φράχτη, που χωρίζει τη Γάζα από την υπόλοιπη χώρα, και στοχοποιήθηκαν οικισμοί κατά μήκος των συνόρων της Γάζας.

Αυτά τα γεγονότα άφησαν περισσότερους από 900 νεκρούς Ισραηλινούς και περισσότερους από 2.600 τραυματίες, καθώς και τη διακοπή της εναέριας κυκλοφορίας στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν, καθώς πολλές αεροπορικές εταιρείες ακύρωσαν τις πτήσεις τους. 

Ποιο είναι το φόντο της σύγκρουσης στη Γάζα;

Η Γάζα φιλοξενεί 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιους, οι οποίοι δεν έχουν μέρος να διαφύγουν. Η πόλη είναι ένας θύλακας στην ανατολική ακτή της Μεσογείου, που συνορεύει με την Αίγυπτο στα νοτιοδυτικά και το Ισραήλ στα ανατολικά και βόρεια.

Σύμφωνα με την B'Tselem, μια ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφιερωμένη στην τεκμηρίωση και την αναφορά παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διαπράχθηκαν από το Ισραήλ στα Κατεχόμενα Εδάφη, «το Ισραήλ έχει μετατρέψει τη Λωρίδα της Γάζας στη μεγαλύτερη φυλακή στη γη, ενώ ταυτόχρονα αποποιείται της ευθύνης για την ζωή και την ευημερία των κατοίκων της».

Από το 2007, το Ισραήλ έχει επιβάλει συνεχή χερσαίο, αέρα και θαλάσσιο αποκλεισμό στη Γάζα . Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε ότι «αυτός ο αποκλεισμός έχει καταστρέψει την οικονομία στη Γάζα, συνέβαλε στον κατακερματισμό του παλαιστινιακού λαού και αποτελεί μέρος των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας των ισραηλινών Αρχών για απαρτχάιντ και διώξεις κατά εκατομμυρίων Παλαιστινίων».

Το Ισραήλ ασκεί έλεγχο σε κρίσιμες πτυχές της ζωής στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένης της μετακίνησης τροφίμων, νερού και ανθρώπων μέσω χερσαίων διασταυρώσεων, που συνδέουν τη Γάζα με τον έξω κόσμο. Δεν επιτρέπεται στους Παλαιστίνιους να λειτουργούν αεροδρόμιο ή θαλάσσιο λιμάνι στη Γάζα, κάτι που έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ικανότητά τους να ταξιδεύουν ή να συμμετέχουν σε εξωτερικό εμπόριο.

Αυτός ο 16χρονος αποκλεισμός έχει επικριθεί από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως μια μορφή συλλογικής τιμωρίας κατά του παλαιστινιακού λαού. Αυτή η προοπτική εκφέρεται και από τον Ισραηλινό Υπουργό Άμυνας Yoav Gallant, ο οποίος δήλωσε σε βίντεο τη Δευτέρα 9 Οκτωβρίου: «Πολιορκούμε πλήρως τη Γάζα… Χωρίς ηλεκτρισμό, χωρίς τροφή, χωρίς νερό, χωρίς αέριο: όλα είναι κλειστά».

Αυτή η συλλογική τιμωρία φέρνει τη Γάζα στο χείλος μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης, καθώς οι παγιδευμένοι Παλαιστίνιοι, που δεν συμμετέχουν στη σύγκρουση, ξεμένουν από νερό, εκτός από τρόφιμα, καύσιμα και ηλεκτρισμό.

Οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις στο Ισραήλ

Η τελευταία σύγκρουση είχε σημαντικό αντίκτυπο στο ισραηλινό χρηματιστήριο. Οι κύριοι χρηματιστηριακοί δείκτες του Τελ Αβίβ, συμπεριλαμβανομένων των δεικτών TA-125 και TA-35, παρουσίασαν πτώση σχεδόν 7%. Οι τραπεζικές μετοχές, που εκπροσωπούνται από τον δείκτη TELBANK5, επηρεάστηκαν ιδιαίτερα, με πτώση 9% στις πωλήσεις συνολικού ύψους 573 εκατομμυρίων δολαρίων. Επιπλέον, οι τιμές των κρατικών ομολόγων μειώθηκαν έως και 3% στην αρχική αντίδραση της αγοράς στην επίθεση στο Ισραήλ.

Επιπλέον, η Nvidia, η κορυφαία εταιρεία παραγωγής τσιπ στον κόσμο, που χρησιμοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη (AI) και στα γραφικά υπολογιστών, ανακοίνωσε την ακύρωση μιας συνόδου κορυφής AI, που είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στο Τελ Αβίβ την επόμενη εβδομάδα.

Εν τω μεταξύ, η κατάσταση των πραγμάτων έχει ασκήσει σημαντική επιρροή στο εσωτερικό πολιτικό τοπίο του Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Γιαΐρ Λαπίντ συμμετείχαν σε συζητήσεις σχετικά με τον σχηματισμό κυβέρνησης έκτακτης ανάγκης ως απάντηση στη μαζική επίθεση. 

Αυτές οι συζητήσεις προκλήθηκαν από την αντίσταση του πρωθυπουργού στην αντιμετώπιση διαμαρτυριών και πολυάριθμων απεργιών από Ισραηλινούς εθελοντές έφεδρους στρατιώτες και άλλους. Αυτές οι διαμαρτυρίες ήταν κατά κύριο λόγο σε αντίθεση με τη νομική μεταρρύθμιση, που είχε ως στόχο να περιορίσει τις εξουσίες του δικαστικού σώματος.

Διεθνής διχογνωμία

Η διεθνής απάντηση στην επίθεση οδήγησε στην εμφάνιση διαφορετικών οπτικών γωνιών. Η πρώτη καταδίκασε την επίθεση και εξέφρασε πλήρη υποστήριξη στο Ισραήλ. Η δεύτερη προοπτική, αντίθετα, ζήτησε ηρεμία και αποκλιμάκωση. Άλλες φωνές, από την άλλη, τόνισαν τη σημασία του να μην συγχέεται η Χαμάς με όλους τους Παλαιστίνιους. 

Τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη σε αυτή τη σύγκρουση περιλαμβάνουν γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Λιβάνου, ο οποίος έχει ήδη εμπλακεί στη σύγκρουση μέσω της Χεζμπολάχ, της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας. Το Ιράν φέρεται να εμπλέκεται στα τρέχοντα γεγονότα, αν και το αρνήθηκε και χαρακτήρισε την επίθεση της Χαμάς ως αυτοάμυνα. Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως σημαντικοί χρηματοδότες του Ισραήλ και, σε μικρότερο βαθμό, της Παλαιστίνης.

Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει στρατιωτικά πλοία και αεροσκάφη πιο κοντά στο Ισραήλ ως ένδειξη υποστήριξης. Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε την υποστήριξή της στο Ισραήλ, αλλά αργότερα ακύρωσε την απόφαση να αναστείλει τη βοήθεια προς τις παλαιστινιακές Αρχές λόγω της συντριπτικής πλειοψηφίας της υποστήριξης από τα κράτη μέλη.

Πώς επηρεάζουν τα τρέχοντα γεγονότα την περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής; 

Ενώ ο Πρόεδρος Μπάιντεν δεσμεύτηκε να υποστηρίξει το Ισραήλ και χαρακτήρισε την επίθεση της Χαμάς πράξη «απόλυτου κακού», οι κορυφαίοι βοηθοί του, σύμφωνα με τους New York Times, «προσπαθούν να επιβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους στην ιδέα πιθανής εξομάλυνσης των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ, ακόμη και όταν το Ισραήλ προετοιμάζεται για την έναρξη πλήρους κλίμακας πολέμου κατά των Παλαιστινίων μαχητών».

Η πιθανή εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ οφείλεται εν μέρει στις ανησυχίες για τον περιφερειακό ανταγωνισμό με το Ιράν. Η Σαουδική Αραβία σκοπεύει να αποκτήσει προηγμένα όπλα για να ενισχύσει την περιφερειακή της επιρροή και ασφάλεια, ιδιαίτερα υπό το φως των δυνατοτήτων του Ιράν.

Ωστόσο, η συμφωνία περιλαμβάνει επίσης παραχωρήσεις για το Παλαιστινιακό ζήτημα.

Ωστόσο, η πρόσφατη επίθεση της Χαμάς αποκάλυψε ένα βαθύ αντι-ισραηλινό αίσθημα μεταξύ των Παλαιστινίων, των οποίων η ευημερία αγνοείται σταθερά από τη διεθνή κοινότητα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των συνομιλιών εξομάλυνσης. 

Ως αποτέλεσμα, η πρόσφατη επίθεση της Χαμάς έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του παραγκωνισμού του παλαιστινιακού ζητήματος υπέρ της δημιουργίας στενότερων δεσμών μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών εθνών. Έχει επίσης αμφισβητήσει τη διπλωματική προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών στα αυταρχικά καθεστώτα και την πιθανή σταθερότητα στην περιοχή.

Επιπλέον, η αντεπίθεση του Ισραήλ μπορεί να προκαλέσει ένα μαζικό κίνημα προσφύγων από τη Γάζα στη χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου, κάτι που η Αίγυπτος μπορεί να μην θέλει να συμβεί από άποψη ασφάλειας. 

Για χρόνια, η Αίγυπτος έχει επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στις δραστηριότητες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, γνωστής και ως Ikhwan, χαρακτηρίζοντας την οργάνωση ως τρομοκρατική ομάδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ikhwan μοιράζεται την ίδια ιδεολογία με τη Χαμάς, την de facto κυβερνητική οντότητα της Λωρίδας της Γάζας . 

Η πιθανή εισροή προσφύγων μπορεί να περιλαμβάνει άτομα σχετιζόμενα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα εγείροντας ανησυχίες για τη σταθερότητα της Χερσονήσου του Σινά, μιας περιοχής, όπου η Αίγυπτος έχει εμπλακεί σε παρατεταμένες μάχες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας από το 2013.

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, όπως και η ευρύτερη ισραηλινοπαλαιστινιακή πάλη, είναι βαθιά ριζωμένη στην εθνική και διεθνή γεωπολιτική δυναμική. 

Για να αντιληφθούμε πραγματικά την κατάσταση, πρέπει να εξετάσουμε το ευρύτερο πλαίσιο των καθημερινών κακουχιών, που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα, οι οποίοι έχουν υπομείνει έναν 16χρονο ακρωτηριαστικό αποκλεισμό, με αποτέλεσμα άθλιες συνθήκες διαβίωσης και οικονομική καταστροφή. Αυτός ο αποκλεισμός έχει ουσιαστικά μετατρέψει τη Γάζα στη «μεγαλύτερη υπαίθρια φυλακή στον κόσμο», όπως την χαρακτηρίζουν ορισμένες φωνές. Επιπλέον, οι Παλαιστίνιοι γενικά αντιμετωπίζουν τις αδυσώπητες προκλήσεις του να ζουν υπό το βάρος ενός συστήματος απαρτχάιντ. 

Αυτά τα πρόσφατα γεγονότα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, τα οποία επίμονα παραβλέπονται από τους διεθνείς φορείς χάραξης πολιτικής. Η επίτευξη μιας διαρκούς λύσης στην παλαιστινιο-ισραηλινή σύγκρουση απαιτεί την αναγνώριση των ιστορικών δικαιωμάτων των Παλαιστινίων στα ιθαγενή τους εδάφη και το καθεστώς τους ως ίσων πολιτών. Συνεπάγεται επίσης τον τερματισμό των παράνομων εποικισμών.