Κίνημα σε Αφρική και διασπορά απαιτεί αποζημιώσεις για τις επιπτώσεις της δουλείας και της αποικιοκρατίας
Δουλέμποροι που φέρνουν αιχμαλώτους σε ένα δουλεμπορικό πλοίο στη δυτική ακτή της Αφρικής. Εικόνα από τον Joseph Swain από το Wikimedia Commons ( CC BY-SA 4.0 DEED )
Οι πληγές της δουλείας, της αποικιοκρατίας και οι διαρκής κληρονομιά τους παραμένουν αγιάτρευτες στην Αφρική. Τώρα, ένα αυξανόμενο κίνημα δημιουργείται σε όλη την ήπειρο και τη διασπορά, που απαιτεί αποζημιώσεις και δικαιοσύνη για αυτά τα ιστορικά εγκλήματα.
Τον Σεπτέμβριο του 2023, ο Πρόεδρος της Γκάνας Ακούφο-Άντο μίλησε στη Γενική Συζήτηση των Ηνωμένων Εθνών στην 78η Σύνοδο δηλώνοντας:
Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ανοιχτά ότι μεγάλο μέρος της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών έχει χτιστεί από τον τεράστιο πλούτο, που συγκομίστηκε από τον ιδρώτα, τα δάκρυα, το αίμα και τη φρίκη του διατλαντικού δουλεμπορίου και τους αιώνες της αποικιακής εκμετάλλευσης. Ίσως, θα πρέπει επίσης να παραδεχτούμε ότι δεν είναι εύκολο να οικοδομήσουμε κοινωνίες με αυτοπεποίθηση και ευημερία από έθνη, στα οποία, για αιώνες, οι φυσικοί τους πόροι λεηλατήθηκαν και οι άνθρωποί τους ανταλλάσσονταν ως εμπόρευμα. Για αιώνες, ο κόσμος ήταν απρόθυμος και ανίκανος να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα των συνεπειών του δουλεμπορίου.
Όμως, είπε, σταδιακά αυτό αλλάζει και ήρθε η ώρα να φέρουμε στο προσκήνιο το θέμα των αποζημιώσεων:
Ομολογουμένως, δεν ασχολούνται οι σημερινές γενιές με το δουλεμπόριο, αλλά η επιχορήγηση στην ανθρώπινη επιχείρηση θα παραμείνει επιχορηγούμενη και σκόπιμη στα οφέλη της, τα οποία είναι σαφώς συνυφασμένα με τη σημερινή οικονομική αρχιτεκτονική των εθνών που την σχεδίασαν και την εκτέλεσαν. Πρέπει να πληρωθούν αποζημιώσεις για το δουλεμπόριο.
Ένα μήνα αργότερα, συγκλήθηκε στην Άκρα η Σύνοδος Κορυφής «Δικαιοσύνη: Αποζημιώσεις και φυλετική ίαση», που χρηματοδοτήθηκε από την Πρωτοβουλία Equitable Recovery του Ιδρύματος MacArthur . Σύμφωνα με έκθεση της Africa Feeds, ο Πρόεδρος Ακούφο-Άντο επανέλαβε την έκκλησή του για αποζημιώσεις αναφέροντας παραδείγματα αποζημιώσεων, που χορηγήθηκαν σε ιθαγενείς Αμερικανούς, ιαπωνοαμερικανικές οικογένειες και Εβραίους, που υπέφεραν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είπε: «Οι ιθαγενείς της Αμερικής έχουν λάβει και συνεχίζουν να λαμβάνουν αποζημιώσεις. Οι ιαπωνοαμερικανικές οικογένειες, που φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα εγκλεισμού στην Αμερική κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έλαβαν αποζημιώσεις. Εβραίοι, έξι εκατομμύρια από τους οποίους χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της χιτλερικής Γερμανίας, έλαβαν αποζημιώσεις, συμπεριλαμβανομένων επιδοτήσεων και υποστήριξης για την πατρίδα».
Ένα άρθρο των New York Times τόνισε τα αποτελέσματα ορισμένων από αυτές τις αποζημιώσεις και άντλησε μαθήματα, που θα μπορούσαν να αντληθούν από αυτές.
Η Παναφρικανική Διάσκεψη για τις Αποζημιώσεις πραγματοποιήθηκε από κοινού στην Άκρα της Γκάνας στις 14 Νοεμβρίου από τα κράτη της Αφρικανικής Ένωσης (ΑΕ) και της Κοινότητας της Καραϊβικής (CARICOM). Τα μέλη του συνεδρίου υποστήριξαν επανορθώσεις για τις αδικίες, που διαπράχθηκαν σε βάρος των Αφρικανών κατά τη διάρκεια του διατλαντικού δουλεμπορίου, του απαρτχάιντ, του διαχωρισμού, της αποικιοκρατίας, της νεοαποικιοκρατίας και του νεοφιλελευθερισμού. Εκπρόσωποι από αφρικανικά έθνη, ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και την αφρικανική διασπορά συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν εποικοδομητικές λύσεις, που οδήγησαν στη σύσταση ενός παγκόσμιου ταμείου για την υποστήριξη της εκστρατείας και τη σύνταξη μιας διακήρυξης, όπως αναφέρει ο Guardian.
Οι χώρες στην περιοχή της Καραϊβικής, που επηρεάζονται βαθιά από το διατλαντικό δουλεμπόριο, υποστηρίζουν εδώ και καιρό τις αποζημιώσεις.
Η Επιτροπή Αποζημιώσεων CARICOM (Κοινότητα και Κοινή Αγορά της Καραϊβικής), υπό την ηγεσία του καθηγητή Σερ Hilary Beckles, ήταν στην πρώτη γραμμή αυτού του κινήματος, αναζητώντας επανόρθωση πέρα από την απλή οικονομική αποζημίωση. Η εκστρατεία τους τονίζει τη σημασία δράσεων όπως η παροχή υποστήριξης για πρωτοβουλίες εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης στην Καραϊβική.
Ο καθηγητής Beckles, μακροχρόνιος υποστηρικτής των αποζημιώσεων, προτείνει τη δημιουργία μιας εγκατάστασης από τη Βρετανία παρόμοια με το Εβραϊκό Ταμείο Αποζημιώσεων. Η άποψή του υπογραμμίζει ότι η επανορθωτική δικαιοσύνη δεν αφορά δωρεές, αλλά, πιο σημαντικό, την προώθηση μιας συνεργατικής αναπτυξιακής εταιρικής σχέσης μεταξύ Βρετανίας και Καραϊβικής.
Σε απάντηση στην υπεράσπιση της Επιτροπής Αποζημιώσεων CARICOM, υπογράφηκε μια ιστορική συμφωνία για αποζημιώσεις για τη δουλεία μεταξύ του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης και του Πανεπιστημίου των Δυτικών Ινδιών. Ωστόσο, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι χρειάζεται περισσότερη δράση. Η περίπτωση της Καραϊβικής για αποζημιώσεις συζητήθηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης που μεταδόθηκε ζωντανά με τον Sir Hilary στο Bocas Lit Fest στο Πορτ οφ Σπέιν του Τρινιδάδ τον Οκτώβριο του 2020. Η εκστρατεία της επιτροπής έχει επισημάνει τις μόνιμες επιπτώσεις του μεταλαντικού δουλεμπορίου και τις επιπτώσεις, που συνεχίζει να έχει αυτό το απάνθρωπο σύστημα, πέρα από την ψυχολογική βλάβη των απογόνων του, και περιλαμβάνει οικονομικές, πολιτιστικές, δημογραφικές, πολιτικές και οικολογικές επιπτώσεις. Αυτό το επιχείρημα έχει απήχηση σε πολλούς πολίτες της Καραϊβικής, εμφανές όταν η στέψη του Βασιλιά Καρόλου προκάλεσε ελάχιστο ενδιαφέρον (εκτός από τη θέση του για τις αποζημιώσεις) και η επίσκεψη στην περιοχή του Δούκα και της Δούκισσας του Κέμπριτζ, του πρίγκιπα Γουίλιαμ και της συζύγου του, Κάθριν, αποδείχθηκε αμφιλεγόμενη.
Το Κάστρο του Cape Coast στην Γκάνα, με την οδυνηρή «πύλη χωρίς επιστροφή», αποτελεί μια στοιχειωμένη υπενθύμιση του διατλαντικού δουλεμπορίου, όπου εκατομμύρια Αφρικανοί μεταφέρθηκαν μέσω του Ατλαντικού και πουλήθηκαν ως σκλάβοι πριν από περισσότερα από 400 χρόνια.
Αναγνωρίζοντας τον ιστορικό ρόλο τόσο των Αφρικανών πωλητών όσο και των δυτικών αγοραστών στο δουλεμπόριο, η Ondiro Oganda, Κενυάτισσα παρουσιάστρια ΜΜΕ, εξήγησε:
Η πολιτική των Αφρικανών που πουλάνε μπαίνει στο παιχνίδι. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι, ως ηθική υποχρέωση, οι αγοραστές είχαν την επιλογή να αρνηθούν τη συμμετοχή. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι πολλοί ασχολήθηκαν πρόθυμα. Αν και αναγνωρίζουμε την ευθύνη και τη λογοδοσία για τις ενέργειες των λίγων Αφρικανών που συμμετείχαν σε αυτές τις συναλλαγές, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το ιστορικό γεγονός ότι οι Αφρικανοί μεταφέρθηκαν βίαια από την ήπειρο για να γίνουν σκλάβοι.
Η ίδια πρόσθεσε ότι:
… οι πόροι μας εξάγονται συνεχώς από την ήπειρο, συχνά σε συμφωνίες όπου μπορεί να μας χειραγωγήσουν ή να μας τυφλώσουν, ωφελώντας τελικά και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των δυτικών οικονομιών.
Τουλάχιστον 12 εκατομμύρια Αφρικανοί μεταφέρθηκαν βίαια μεταξύ 15ου και 19ου αιώνα, ενώ εκατομμύρια πέθαναν σε επιδρομές, κατά τη μεταφορά ή σε απάνθρωπες συνθήκες σε δουλεμπορικά πλοία.
Είναι ένα κάλεσμα να αναγνωρίσουμε την αναμφισβήτητη αλήθεια και να ξαναγράψουμε τα λάθη, που έμειναν ατιμώρητα για πάρα πολύ καιρό και συνεχίζουν να ευδοκιμούν επί του παρόντος.
Εκτός από την ώθηση για αποζημιώσεις, υπάρχει επίσης έκκληση για επιστροφή αντικειμένων, που ελήφθησαν από αφρικανικές χώρες κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας. Ο Πρόεδρος Ακούφο-Άντο είπε ότι αυτό είναι μια μεγάλη ανησυχία:
Πρέπει να ζητήσουμε την επιστροφή των αφρικανικών πολιτιστικών περιουσιών, που μεταφέρθηκαν παράνομα και ξεδιάντροπα από την ήπειρο. Αυτή η επανασύνδεση του παρόντος και του παρελθόντος θα συμβάλει επίσης στην οικοδόμηση νέων σχέσεων με τη διεθνή κοινότητα, ιδίως με αυτήν της Ευρώπης, η οποία ήταν κυρίως υπεύθυνη για την αρχική κλοπή των πολιτιστικών αγαθών.
Ενώ ορισμένες δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας, έχουν παραδεχθεί τα λάθη που διαπράχθηκαν κατά την εποχή της αποικιοκρατίας και άρχισαν να επιστρέφουν κλεμμένα αντικείμενα στην Αφρική, άλλες άργησαν να δράσουν. Τον Μάιο του περασμένου έτους, η Γερμανία συμφώνησε να πληρώσει στη Ναμίμπια 1,1 δισ. ευρώ ως αποζημίωση για τη γενοκτονία, που διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια της κατοχής της αποικιακής εποχής.
Ενώ η Γκάνα συγκεντρώνει την υπόλοιπη ήπειρο για να ζητήσει αποζημιώσεις, οι πρόσφατες διαμαρτυρίες είναι αξιοσημείωτες, καθώς έχουν επίσης τονίσει τις εσωτερικές προκλήσεις. Τον περασμένο μήνα, αρκετοί Γκανέζοι συγκεντρώθηκαν έξω από το Jubilee House, το προεδρικό μέγαρο στην Άκρα, για μια ειρηνική διαμαρτυρία ενάντια στην οικονομική κρίση στη χώρα τους. Το υψηλό κόστος ζωής και ο εκτοξευόμενος πληθωρισμός, που έφτασε περίπου το 42,19% και ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ άνω του 80%, έχουν τροφοδοτήσει εντάσεις στη χώρα.
Ως αποτέλεσμα, σχολιάζοντας την έκκληση του Προέδρου Ακούφο-Άντο για αποζημιώσεις για την αποικιοποίηση και τη δουλεία, η δημοσιογράφος Ondiro Oganda τόνισε ότι οι Αφρικανοί ηγέτες πρέπει όχι μόνο να υπερασπιστούν την υπόθεση της ηπείρου στη διεθνή σκηνή, αλλά και να είναι προσεκτικοί στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο λαός τους στην πατρίδα.
