13 Φωτογραφίες από μία εξόριστη Ιρανή φωτορεπόρτερ εν μέσω συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή
Μέσα στο στρατόπεδο Κομάλα, το Κουρδικό τμήμα του Ιρανικού Κομουνιστικού κόμματος στην επαρχία Σουλεϊμανίγια, μια ομάδα αντρών και γυναικών πεσμεργκά, που πρόσφατα τέλειωσαν την στρατιωτική τους εκπαίδευση, δοκιμάζουν τα όπλα τους στα τέλη του 2012. Όλες οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από την Maryam Ashrafi και η χρήση τους γίνεται κατόπιν άδειας.
Η Maryam Ashrafi είναι μια Ιρανή εξορισμένη στο Παρίσι. Άφησε πίσω της μια χώρα, που βρίθει από τον αγώνα για ανθρώπινα δικαιώματα και από εθνοτικές διενέξεις για να περιηγηθεί σε διαφορετικά μέρη του κόσμου και να φωτογραφίσει τις ιστορίες ανθρώπων, που ζουν σε κρίση.
Η δουλειά της Ashrafi εκτείνεται από το Ιράν και το Ιράκ, στην Τουρκία και τις διαμαρτυρίες στο Παρίσι. Η τελευταία της δουλειά την οδήγησε στο Ιρακινό Κουρδιστάν για να καταγράψει τις ιστορίες των Κουρδισσών πεσμεργκά (ένοπλοι/ες μαχητές/ριες) στα στρατόπεδα, όπου εκπαιδεύονται. Πιο κάτω, παρατίθεται μια συνέντευξη από το Global Voices με την Ashrafi γύρω από την φωτοειδησεογραφία της με μια επιλογή 13 φωτογραφιών, που εκείνη επέλεξε να μοιραστεί, καθώς εξηγεί τη δουλειά της.
Global Voices (GV): Μπορείτε ακόμα να γυρίσετε στο Ιράν; Αν όχι, σε παρακαλούμε εξηγήστε μας ποια είναι η κατάσταση για μια πολιτική φωτογράφο, όπως εσείς.
Maryam Ashrafi (MA): Μετά τις πρόσφατες δουλειές μου, το να ταξιδέψω πίσω στο Ιράν δεν το βρίσκω ασφαλές. Όσο δύσκολο κι αν ήταν για μένα, πριν λίγο καιρό πήρα την απόφαση να αφοσιωθώ πλήρως σε ιστορίες, που πιστεύω ότι αξίζει να ειπωθούν και γεγονότα, που χρειάζεται να αποτυπωθούν. Η δουλειά αυτή ποτέ δεν επηρέασε τις πιθανότητες για επιστροφή μου στο Ιράν και υπάρχουν φορές, που αυτές οι ιστορίες αφορούν ανθρώπους, που μάχονται ή διαμαρτύρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ζητήματα, που οι ιρανικές Αρχές δεν αποδέχονται. Το τελευταίο μου ταξίδι στο Ιράν ήταν κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου της προεδρίας του Χαταμί [το 2005]. Εκείνη την εποχή, ξεκίνησα να ακολουθώ τις ιστορίες Αφγανών προσφύγων και τη ζωή τους στο Ιράν. Επρόκειτο για μια δουλειά, που σταμάτησε με το που ξεκίνησε, όταν με συνέλαβαν κατά την επίσκεψή μου σε κάποιες οικογένειες Αφγανών, που είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν διαθέτω φωτογραφίες από αυτή τη δουλειά. Όταν κατάλαβαν ότι είμαι φωτορεπόρτερ που ζει εκτός Ιράν, μου απάγγειλαν αμέσως κατηγορίες για κατασκοπεία και μου πήρε έναν μήνα πηγαινέλα στα δικαστήρια για να αποδείξω τις προθέσεις μου. Τότε ήταν που αποφάσισα να συνεργαστώ με τη ΜΚΟ Persepolis, που βοηθά χρήστες ναρκωτικών να ξεπεράσουν τον εθισμό τους.
Η Ashrafi αιχμαλωτίζει με το φακό της το πορτρέτο μιας χρήστριας σε αποτοξίνωση στο χώρο της οργάνωσης Persepolis στην Τεχεράνη το 2005. Εξηγεί: “Εξαναγκάστηκε να κάνει χρήση ναρκωτικών, κάτι που πίστευε ότι ήταν πρόθεση του συζύγου της για να την κρατά εξαρτημένη από αυτόν. Της πήρε χρόνια για να καταλάβει σε ποιο δρόμο οδηγούνταν. Αποφασισμένη να σταματήσει, ξέφυγε από τον σύζυγό της και ζήτησε βοήθεια. Η Persepolis ήταν μία από τις ελάχιστες ΜΚΟ στο Ιράν, που βοηθούσε χρήστες ναρκωτικών να ξεπεράσουν τον εθισμό τους μέσα από σταδιακή ανάρρωση με χρήση μεθαδόνης”.
Επίσης, οι άλλες μου δουλειές στο Παρίσι (ιδιαίτερα εκείνες που έχουν να κάνουν με το Πράσινο Κίνημα στο Ιράν) και το Κουρδιστάν κατέστησαν δυσκολότερη την επιστροφή μου. Υπάρχει μεγάλος αριθμός φωτορεπόρτερ, που ζουν στο Ιράν και με γενναίο τρόπο αποτυπώνουν κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, αλλά αυτό φυσικά είναι δυνατό μόνο μέχρις ενός σημείου και με σοβαρούς περιορισμούς. Το καλύτερο σχετικό παράδειγμα μπορεί να είναι ο μεγάλος αριθμός εικόνων και πλάνων από το Πράσινο Κίνημα στο Ιράν τόσο από επαγγελματίες όσο και ερασιτέχνες, ειδικά πολίτες δημοσιογράφους. Αυτό έθεσε πολλές ζωές σε κίνδυνο, οδηγώντας κάποιους να διαφύγουν από το Ιράν, ενώ άλλοι συνελήφθησαν. Αυτό δείχνει την απίστευτη δύναμη της φωτογραφία, και της απειλής που νιώθουν όσοι είναι στην εξουσία.
Ο πρέσβης του Ιράν στη Γαλλία Mehdi Mir Abu Talebi και η ακολουθία του, τη στιγμή που η γαλλική Αστυνομία τους περιορίζει στο Neauphle-le-Chateau στα περίχωρα της πόλης. Ο πρέσβης προσπάθησε να έρθει σε αντιπαράθεση με τους διαδηλωτές τη μέρα μνήμης της επιστροφής του ιδρυτή της Ισλαμικής Επανάστασης Αγιατολλάχ Χομεϊνί στο Ιράν το 1979, στην πρώην κατοικία του Αγιατολλάχ.
Γάλλοι αστυνομικοί σε επιφυλακή, ενώ Ιρανοί διαμαρτύρονται μπροστά από την πρεσβεία του Ιράν στο Παρίσι στις 9 Μαίου 2010 κατά της εκτέλεσης πέντε Ιρανών και Κούρδων φυλακισμένων στη φυλακή Εβίν από την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.
GV: Σύμφωνα με ρεπορτάζ του France 24, συμμετείχατε σε διαμαρτυρίες κατά της πρεσβείας του Ιράν και των διπλωματών της στο Παρίσι το 2010. Πιστεύετε ότι υπάρχει κάτι που να μπορούν να κάνουν οι εξόριστοι Ιρανοί και εξόριστες Ιρανές για να βελτιώσουν την κατάσταση γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώματα μέσα στη χώρα;
MA: Συμμετείχα στις διαμαρτυρίες στο Παρίσι όχι μόνο ως φωτογράφος. Και ναι, όντως πιστεύω ότι όσα άτομα ζουν εκτός Ιράν είναι πράγματι σημαντικά. Σε κάποιο επίπεδο, εμείς της διασποράς στηρίζουμε πολύ όσα άτομα βρίσκονται στο Ιράν, αλλά, πλέον αυτού, μπορούμε να στείλουμε ένα μήνυμα στον κόσμο και να τους δείξουμε τι συμβαίνει εκεί και τι έχουν να αντιπαλέψουν εκεί οι άνθρωποι, αλλά και γιατί μάχονται. Υπάρχουν φορές που ζητήματα γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούν να συζητηθούν ελεύθερα μέσα στο Ιράν. Αυτό τότε γίνεται ευθύνη όσων ατόμων ζουν εκτός. Αυτός είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος, με τον οποίο ο κόσμος μπορεί να καταλάβει ότι η κυβέρνηση του Ιράν και ο λαός του είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το σύστημα στο Ιράν δεν αντιπροσωπεύει το έθνος ως σύνολο.
Συγκέντρωση Ιρανών στο Παρίσι στις 12 Ιουνίου 2010 για τη σηματοδότηση της πρώτης επετείου του Πράσινου Κινήματος, τη μέρα που ξέσπασαν διαδηλώσεις ενάντια στην εκλογική απάτη της κυβέρνησης.
GV: Μπορείτε να μου πείτε πώς φτάσατε στο θέμα των Κουρδισσών πεσμεργκά;
MA: Οι ιστορίες των Κούρδων δεν είναι κάτι καινούριο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, έχουν αντιμετωπίσει καταστροφές και αδικία, και αυτό εκτείνεται πέραν των Κούρδων του Ιράν, στη Συρία, την Τουρκία και το Ιράκ. Αυτό που με τράβηξε σε αυτό το θέμα ήταν ο ρόλος των γυναικών μέσα στις κουρδικές ομάδες, όπου μάχονται πλάι στους άντρες.
Η Ashrafi αιχμαλώτισε με τον φακό της άντρες και γυναίκες πεσμεργκά να μαθαίνουν πώς να χρησιμοποιούν τα όπλα τους μέσα στο στρατιωτική στρατόπεδο εκπαίδευσης του κόμματος Κομάλα στο Ιρανικό Κουρδιστάν στα τέλη του 2012. Σουλεϊμανίγια, Κουρδιστάν.
Ο αγώνας τους, πιστεύω, είναι ακόμα πιο σκληρός από εκείνον των αντίστοιχων αντρών, μιας και δεν πολεμούν μόνο για τα βασικά τους δικαιώματα ως Κουρδισσών, αλλά και ως γυναικών σε κοινωνίες κατά πολύ ανδροκρατούμενες. Το δικό μου ενδιαφέρον για την ιστορία τους εμφανίστηκε σε δύο επίπεδα. Πρώτον, ήθελα να μάθω το ρόλο και τη συμβολή τους στα πολιτικά κόμματα όπως το Κομάλα [Ιρανικό κομμουνιστικό πολιτικό κόμμα] ή το PJAK [Κόμμα Ελεύθερης Ζωής του Κουρδιστάν], και, από την άλλη, ήθελα να μάθω περισσότερα για τις κοινωνίες, που τις απομακρύνουν και τις κάνουν να συμμετέχουν σε τέτοιες ομάδες. Ήθελα να μάθω περισσότερα για τις προθέσεις τους, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όχι μόνο από πολιτική άποψη αλλά και πολιτιστικά, προβλήματα όπως ο γάμος σε πρώιμη ηλικία, η ενδοοικογενειακή βία, η κλειτοριδεκτομή, το δικαίωμα στην παιδεία και λοιπά.
Κούρδοι πεσμεργκά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους στην πολιτική θεωρία μέσα στο στρατιωτικό εκπαιδευτικό στρατόπεδο του κόμματος Komala στο Ιρανικό Κουρδιστάν. Το στιγμιότυπο λήφθηκε κατά την παραμονή της Ashrafi στη Σουλεϊμανίγια του Κουρδιστάν το 2012.
GV: Έχετε τραβήξει κάποιες πολύ προσωπικές φωτογραφίες αυτών των γυναικών. Πώς καταφέρατε να κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους και να πάρετε την άδειά τους, προκειμένου να τις φωτογραφίσετε; Και πόσο καιρό περάσατε μαζί τους;
MA: Έκανα 4 ταξίδια στο Ιρακινό Κουρδιστάν ανάμεσα στο 2012 και το 2014 περνώντας περίπου δύο εβδομάδες κάθε φορά με αυτές τις γυναίκες. Κατά το τελευταίο μου ταξίδι τον Ιούνιο 2014 συνάντησα τις γυναίκες Πεσμεργκά του 2ου Τάγματος, που είναι το μοναδικό γυναικείο επίσημο τμήμα του Εθνικού Κουρδικού Στρατού.
Ως γυναίκα δημοσιογράφος μπόρεσα να συμμετέχω στις ιδιωτικές τους στιγμές και να κερδίσω την εμπιαστοσύνη τους, ώστε να μου πουν τις ιστορίες τους. Όπως μου είπαν αρκετές φορές, όλες πολεμάμε για τις γυναίκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενώ το δικό τους όπλο είναι τα τουφέκια τους, το δικό μου ήταν η φωτογραφική μου μηχανή, όπως είπαν.
Πορτρέτο της Tina, μιας Κούρδισσας πεσμεργκά μέσα στο στρατόπεδο του Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος του Ιράν. Όπως πολλά άλλα κορίτσια της ηλικίας της, ακολούθως των κοινωνικών πιέσεων στο Ιράν έφυγε για το Κουρδιστάν, προκειμένου να συμμετέχει στην ομάδα. Μέσα στον αγώνα της για τα δικαιώματα των Κούρδων, η Tina εξήγησε στην Ashrafi ότι έμαθε και για τα δικαιώματά της ως γυναίκα. Κουρδιστάν, κοντά στο Ερμπίλ το 2013.
Συνδεθήκαμε μεταξύ μας σε αυτό το επίπεδο. Ήταν σημαντικό για μένα να μοιραστώ μόνο ό,τι εκείνες αισθάνονταν άνετα να μοιραστούν δεδομένων των συνθηκών, των υποχρεώσεων και των δεσμεύσεών τους. Πιστεύω ότι ο ρόλος τους και τα προβλήματά τους λείπουν από τις ειδήσεις και κάποιες φορές χάνονται μέσα στα καθημερινά νέα. Έτσι, αφοσιώθηκα στο να κάνω ένα μακροχρόνιο και σε βάθος ρεπορτάζ για τις ζωές τους.
Η Zilan, μια αντάρτισαα του PJAK, δένει τα μαλλιά της, πριν αρχίσει την πρωινή της ρουτίνα στο στρατόπεδο του Καντίλ στο Κουρδιστάν, το 2012.
GV: Τι λένε οι γυναίκες για τον κίνδυνο που διατρέχει η ζωή τους στο πεδίο της μάχης;
MA: Αυτές οι γυναίκες είδαν το ρόλο τους στους Πεσμεργκά ως ένα τρόπο να διεκδικήσουν ισότητα με τους άντρες στην κοινωνία εν γένει. Για αυτές, η μάχη δεν γίνεται μόνο με ένα τουφέκι. Μέρος των καθηκόντων τους είναι να πληρηφορούν τις κοινότητές τους για τα δικαιώματα των γυναικών. Δουλεύουν με τα ΜΜΕ μέσα από τα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά τους προγράμματα για να ενημερώσουν τις γυναίκες για τα δικαιώματά τους ως γυναίκες. Στο χρόνο που πέρασα μαζί τους, αυτές οι γυναίκες προετοιμάζονταν για να υπερασπιστούν τη γη τους από το καθεστώς του Ιράν και να πολεμήσουν για τα δικαιώματα των Κούρδων στο Ιράν. Στο άλλο επίπεδο, οι Κούρδισσες Πεσμεργκά του 2ου Τάγματος ήταν έτοιμες να υπερασπιστούν το Κουρδιστάν και απέναντι στον ISIS πλάι πλάι με τους άντρες, που πολεμούν στην πρώτη γραμμή αυτές τις μέρες.
Κούρδισσες πεσμεργκά του 2ου Τάγματος κατά τη διάρκεια της καθημερινής στρατιωτικής τους εκπαίδευσης. Το 2ο Τάγμα αποτελείται αποκλειστικά από 550 γυναίκες πεσμεργκά και είναι το μοναδικό επίσημο γυναικείο τμήμα του Κουρδικού Εθνικού Στρατού. Το τάγμα αυτό είναι υπεύθυνο για την υπεράσπιση του Κουρδιστάν απέναντι στον ISIS, παράλληλα με τάγματα αντρών. Η Ashrafi τράβηξε αυτό το το στιγμιότυπο στην Σουλεϊμανίγια στο Κουρδιστάν τον Ιούλιο του 2014.
GV: Υποφέρετε ως φωτογράφος, όταν αντιμετωπίζετε όσα περνούν τα άτομα που φωτογραφίζετε, που είναι σε κρίση – δηλαδή το βλέπετε ως εκμετάλλευση ή θυματοποίησή τους με τρόπο πατροναριστικό;
MA: Πιστεύω ότι αυτό συμβαίνει σε πολλούς φωτογράφους και θα πρέπει να παραδεχτώ ότι έχουν υπάρξει στιγμές, κατά τις οποίες αναρωτήθηκα αν είναι σωστό να τραβήξω κάποια συγκεκριμένη φωτογραφία. Αυτές οι στιγμές είναι που πρέπει να θυμίσω στον εαυτό μου το λόγο, για τον οποίο βρίσκομαι εκεί που βρίσκομαι εξαρχής, και γιατί είναι σημαντικό να φωτογραφηθούν αυτές οι ζωές και οι καταστάσεις. Φυσικά, αν καταλάβω ότι η σωματική μου αρωγή και αντίδραση είναι πιο κατάλληλη ή απαραίτητη, τότε αφήνω την κάμερα για να βοηθήσω.
Η Ashrafi φωτογράφισε παιδιά από τη Συρία στον προσφυγικό καταυλισμό Αρμπάτ των ΗΕ στο Ιρακινό Κουρδιστάν, Ιούλιος 2014.
Η στιγμή που μου έρχεται στο μυαλό είναι όταν άρχισα να παρακολουθώ δύο κορίτισια από τη Συρία από απόσταση. Το μεγαλύτερο κορίτσι προσπαθούσε να φτιάξει ένα καταφύγιο για τη μικρή της αδελφή. Κάποια στιγμή τα παράτησε και, όταν τις πλησίασα, έδειξε περιέργεια υποθέτωντας ότι ως ενήλικη θα μπορούσα να τη βοηθήσω. Η πρόθεσή μου ήταν να δείξω την κατάσταση, στην οποία βρίσκονταν στον προσφυγικό καταυλισμό Αρμπάτ, αλλά μετά σκέφτηκα τι ήταν πιο σημαντικό για εκείνες εκείνη τη στιγμή. Να τις κοιτάζω επίμονα με τον φακό μου ή να συμμετέχω στο παιχνίδι τους; Και πήγα μαζί τους.
GV: Τί είδους αντίκτυπο ελπίζετε να έχει η δουλειά σας στο θέμα που πραγματεύεστε; Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο έργο σας, που σας έχει επηρεάσει περισσότερο;
MA: Πιστεύω ότι οι φωτογραφίες μπορούν να δημιουργήσουν συνείδηση για γεγονότα και καταστάσεις, που είναι μακρινά μας, και να βοηθήσουν στην κοινωνική αλλαγή, μιας και απεικονίζουν τα προβλήματα της κάθε κοινωνίας. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε πλέον να παραμένουμε αδαείς και να προσποιούμαστε ότι δεν γνωρίζουμε τις συνέπειες της σύγκρουσης στη Συρία στους ανθρώπους της. Οι φωτογραφίες που τράβηξα των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία και το Κουρδιστάν είχαν στόχο να δείξουν ακριβώς αυτό.
Πορτρέτο μιας μικρής προσφυγοπούλας από τη Συρία στην Κωνσταντινούπολη, Φεβρουάριος 2014.
Από τους 600.000 Σύριους που έχουν ξεφύγει από τις ταραχές στη χώρα τους και έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, οι 100.000 πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και ζουν σε μέρη υπό κακές, ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες. Αν και κάποιοι Σύριοι πρόσφυγες έχουν μεταφερθεί σε καταυλισμούς σε διάφορα μέρη της Τουρκίας, πολλοί προσπαθούν ακόμα να ζήσουν σε μεγάλες πόλεις ελπίζοντας να βρουν δουλειά και καλύτερες συνθήκες για τις οικογένειές τους. Το μέλλον των παιδιών τους είναι αβέβαιο και εύθραυστο. Παρόμοιες ακόμα εντονότερες συνθήκες βρίσκουμε στους Ιρακινούς με την εισβολή του ISIS.
Ούσα μάρτυρας αυτών των καταστάσεων και διαμοιράζοντας τις φωτογραφίες μου, ελπίζω να κάνω τους ανθρώπους να σκεφτούν πιο βαθιά και να αναλάβουν δράση, την ίδια ώρα που θα αναρωτιούνται τι είναι αυτό που λείπει από τα κυρίαρχα ΜΜΕ.
Η Ashrafi φωτογράφισε την Zahra, ένα κοριτσάκι από τον Ιράκ που διέφυγε από τη Μοσούλη με την οικογένειά της, μερικές μέρες αφότου ο ISIS κατέλαβε την πόλη. Είναι ανάμεσα στο ένα εκατομμύριο εσωτερικά εκτοπισμένων ανθρώπων που βρίσκονται σε ολόκληρο το Ιράκ. 23 Ιουνίου 2014 στον προσφυγικό καταυλισμό Khazer για τους Ιρακινούς, στο Κουρδιστάν.
