Πώς μπορεί κάποιος στο Τατζικιστάν, τη μόνη περσόφωνη δημοκρατία στην πρώην Σοβιετική Ένωση, να περιγράψει μια όμορφη και ζωντανή νύχτα με οικογένεια και φίλους;

Ίσως να χρησιμοποιήσει τη λέξη dilafruz, η οποία κυριολεκτικά σημαίνει «πυρπολώντας την καρδιά».

Εάν το πρόσωπο αυτό πέρασε το βράδυ μόνο του μες στην κατάθλιψη, ωστόσο, θα μπορούσε να επιλέξει τη λέξη diltang, που υποδεικνύει μια «στενάχωρη καρδιά».

Σε μια χώρα όπου η ποίηση τρέχει στις φλέβες της, μπορείς να περιγράψεις με δώδεκα διαφορετικούς τρόπους το να ερωτευτείς. Κάποιος μπορεί να είναι dil bastan (“καρδιο-δεμένος”), ή να έχει μια dil dang zadan, μια καρδιά που χτυπάει τρελά.

Αντίστοιχα, το άτομο που πυροδοτεί αυτή την κατάσταση μπορεί να ονομάζεται dilrabo (καρδιοκλέφτης), ενώ το να παγώνεις την καρδιά του άλλου είναι dil khunuk shudan, μια κάπως πιο δραματική έκφραση του ότι τρως χυλόπιτα.

Γλώσσες όλο καρδιά – και ποίηση!

 

Η τατζίκικη γλώσσα είναι στενά συνδεδεμένη με τις ινδο-ιρανικές γλώσσες, οι οποίες ομιλούνται στο Ιράν (φαρσί) και στο Αφγανιστάν (νταρί). Στα φαρσί, η λέξη για την καρδιά είναι πιο κοντά στην προφορά με τον όρο del. Το dil στα νταρί είναι σαν τα τατζίκικα.

Επιπλέον, σε όλη την ευρασιατική υποπεριοχή που υποδεικνύεται παραπάνω, ο όρος dil (γραμμένο “дил” στο κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το Τατζικιστάν) είναι ο παλμός μιας πλούσιας ποιητικής παράδοσης, η οποία εκτείνεται τουλάχιστον ως την πρώτη χιλιετηρίδα ΜΚΧ.

Ένας από τους πιο διάσημους υποστηρικτές αυτής της παράδοσης ήταν ο Τζαλαλουντίν Ρουμί, ο περιπλανώμενος τεχνίτης του λόγου και φιλόσοφος του 13ου αιώνα, αγαπητός από όλους τους περσόφωνους λαούς.

Ҳар чӣ дар дил дорӣ аз макру румуз,

Пеши мо расвосту пайдо ҳамчу рӯз

Ό,τι μυστικά και ψέματα κι αν κρύβει η καρδιά σου,

όλα τα βλέπουμε ξάστερα με τα μάτια μας,

Δεν έχει πατρίδα η καρδιά…

 

Ο ρομαντισμός του Ρουμί επισκιάζεται εντούτοις από τον Νιζαμί Γκαντζαβί, ένα βάρδο που προηγήθηκε του Ρουμί κατά έναν αιώνα.

Ο Γκαντζαβί καταγόταν από την Γκάντζα (το όνομά του σημαίνει κυριολεκτικά ο Νιζάμ της Γκάντζα), κομμάτι του σύγχρονου Αζερμπαϊτζάν.

Εδώ είναι μερικοί στίχοι από το έπος του Χοσρόης και Σιρίν, όπου ο Σασσανίδης άρχοντας (Χοσρόης) εμπλέκεται σε έναν ποιητικό αγώνα με τον ερωτικό του αντίπαλο, Φαρχάντ, για την καρδιά της Αρμένισσας πριγκίπισσας Σιρίν.

Бигуфт: Аз дил шудӣ ошиқ бад-ин сон?

Бигуфт: Аз дил ту мегўӣ, ман аз ҷон.

Бигуфто: Ишқи Ширин бар ту чун аст?

Бигуфт: Аз ҷони ширинам фузун аст!..

Бигуфто: Дил зи меҳраш кай кунӣ пок?

Бигуфт: Он гаҳ, ки бошам хуфта дар хок…

Бигуфт: Аз дил ҷудо кун ишқи Ширин.

Бигуфто: Чун зиям бе ҷони ширин?

Ρώτησε: Ερωτεύτηκες από καρδιάς;

Απάντησε: Εσύ μιλάς για την καρδιά, μα εγώ για την ψυχή.

Ρώτησε: Πότε θα βγάλεις από την καρδιά σου την αγάπη γι’ αυτήν;

Απάντησε: Όταν βρεθώ κάτω απ’ το χώμα.

Είπε: Διώξε από την καρδιά σου την αγάπη για τη Σιρίν!

Απάντησε: Μα πώς θα μπορούσα να ζήσω δίχως την ψυχή μου τη μονάκριβη;

Ακόμη παλιότερα (858-941 μ.Χ.), υπάρχει ο Ρουδακί του Παντζικέντ (σύγχρονο Τατζικιστάν), θεωρούμενος από μερικούς ως ο πατέρας της περσικής ποίησης.

Бар ишқи туям на сабр пайдост, на дил,

Бе рӯйи туям на ақл бар ҷост, на дил!

Ин ғам, ки марост кӯҳи қоф аст, на ғам,

Ин дил ки турост, санги хорост, на дил!

Έχασα την καρδιά και την υπομονή μου για την αγάπη σου,

η ομορφιά σου ξεστράτισε το μυαλό και την καρδιά μου.

Η λύπη που έχω στην καρδιά είναι βουνό,

κι η καρδιά μες στα στήθια σου είναι πέτρα.

Τον 21ο αιώνα, το διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα έχουν οδηγήσει σε τεράστια αύξηση του αριθμού των δημοσιευμένων ποιητών, που κάποτε ήταν μέρος της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Ο Firdaws Azam, ένας Τατζίκος ποιητής του 21ου αιώνα, συχνά χρησιμοποιεί το Facebook ως χώρο για να δημοσιεύσει στίχους σαν τους παρακάτω:

Рӯзе миёни хотираҳо гумном мешавам,
Аз чашми хотирот бигирӣ суроғи дил.

Хилофи майли худам аз баҳор дил кандам
Ки додаанд ба пойизи сард пайвандам.

Μια μέρα, θα χαθώ μες στις αναμνήσεις,
θα ψάχνω την καρδιά μου στις αναμνήσεις, αγάπη.

Ξερίζωσα την καρδιά μου από την άνοιξη, άθελά μου,
γιατί με κόλλησαν σε ένα κρύο φθινόπωρο.

Χρόνια Πολλά, Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης!

 

Το 1999, τα Ηνωμένα Έθνη αποφάσισαν να γιορτάσουν την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης στις 21 Μαρτίου, μια ημερομηνία που σηματοδοτεί επίσης τον εορτασμό της Εαρινής Ισημερίας σχεδόν σε όλη την Ευρασία.

Είναι απίθανο να αποτελεί σύμπτωση η απόφαση αυτή. Κλειδί για το συλλογισμό του ΟΗΕ για την ημέρα αυτή αποτελεί το σχόλιο της πρώην Γενικής Διευθύντριας της UNESCO, Irina Bokova, ότι «η ποίηση ενσωματώνει τη δημιουργική ενέργεια του πολιτισμού, γιατί μπορεί να ανανεώνεται συνεχώς».

Για τα μέλη του περσόφωνου κόσμου, το Νοβρούζ είναι μία από τις σημαντικότερες ημερομηνίες του έτους. Έτσι, το γεγονός ότι η ποιητική παράδοση, στην οποία συνέβαλε τόσο πολύ, αναγνωρίζεται επίσης την ίδια μέρα, θεωρείται βαθιά συμβολικό.

Όπως λέει μια ρήση: “Μια καρδιά βρίσκει το δρόμο της προς μια άλλη καρδιά”.